در پایان ماه اوت 2022 میلادی، یک پلتفرم دیجیتالی به نام منطقه آزاد اقتصادی ECOS خبرهای خوبی را از این کشور ارائه کرد؛ این پلتفرم گزارش داد که ارمنستان 60 مگاوات ظرفیت به تاسیسات نیروگاهی خود، که از سال 2018 فعالیت دارد، اضافه کرده است. جالب است بدانید که در رتبه‌بندی جهانی تولید برق کشورها در سال 2020، ارمنستان با تولید 7329 گیگاوات در ساعت در رده 106 و ایران با 331.600 گیگاوت در ساعت (32 برابر ظرفیت بیشتر) در رده دوازدهم قرار داشته‌اند.

تاسیسات ماینینگ ارمنستان واقع در یکی از نیروگاه‌های برق آبی در رودخانه هرازدان، برق خود را مستقیماً از شبکه فشار قوی تامین می‌کند و از زیرساخت‌های سایت برای تامین انرژی کانتینرها استفاده می‌کند. نمایندگان این پلتفرم خاطر نشان کردند که ECOS می‌تواند به 200 مگاوات برق پاک بیشتر افزایش یابد. برای مقایسه این میزان باید گفت که کارخانه زمین گرمایی برلین (Berlin Geothermal plant) در السالوادور 1.5 مگاوات از 102 مگاوات تولیدی خود را به ماینرهای کریپتو اختصاص داده، در حالی که هلدینگ ماینینگ Greenidge Generation  در نزدیکی ساحل دریاچه سنکا در ایالت نیویورک باید حدود 44 مگاوات تولید می‌کرده است.

با توجه به تحولات بحث برانگیز در مورد مقررات استخراج کریپتو در منطقه کشورهای مشترک المنافع (CIS) - کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق - زمان آن رسیده که پتانسیل صنعتی ارمنستان را ارزیابی کنیم و ببینیم که چگونه این کشور با ظرفیت تولید برق کمتر در حال تبدیل شدن به قطب ماینینگ جهان است اما ایران با 32 برابر ظرفیت بیشتر تولید، همچنان در سردرگمی به سر می‌برد.

تبلیغات ضعیف ارمنستان در مورد حوزه ارزهای دیجیتال

واقعیتی که در مورد ارمنستان در حوزه ارزهای دیجیتال وجود دارد این است که اطلاعات زیادی از این کشور در جهان پخش نمی‌شود. در سال 2018، انجمن بلاک چین ارمنستان به همتایان خود از سوئیس، قزاقستان، روسیه، چین و کره جنوبی در طرح دعوی مشترک علیه غول‌های فناوری مانند گوگل، توییتر و فیسبوک پیوست که این امر به دلیل ممنوعیت تبلیغات مرتبط با رمز ارزها در این پلتفرم‌ها بود. از سرنوشت این دادخواست نامشخص اطلاعات بیشتری در دسترس نیست؛ البته باید گفت که محدودیت‌های مربوط به تبلیغات کریپتو در سال‌های اخیر حداقل تا حدی افزایش یافته است.

در همان سال، نخست‌وزیر نیکول پاشینیان و دیگر مقامات ارشد ارمنستان بنا به گزارش‌ها در مراسم افتتاحیه فارم جدیدی شرکت کردند که ادعا داشتند یکی از بزرگترین فارم‌های جهان است. طبق برآورد رسانه‌های محلی، گفته می‌شود که ارمنستان حدود 50 میلیون دلار برای ایجاد فارمی با 3000 دستگاه استخراج بیت کوین (BTC) و اتریوم (ETH) سرمایه‌گذاری کرده و در نظر دارد که در آینده فارمی با ظرفیت 120،000 دستگاه ماینینگ راه‌اندازی کند. بخشی از این بودجه به خرید دستگاه ماینر اختصاص یافته است. این مزرعه یک سرمایه گذاری مشترک توسط شرکت بزرگ ارمنی Multi Group است که توسط تاجر و سیاستمدار Gagik Tsarukyan و شرکت بین‌المللی ماینینک Omnia Tech تأسیس شده است. از زمان انتشار این خبر، هیچ به روز رسانی دیگری در مورد کار این فارم منتشر نشده است.

شاید مهم‌ترین و قابل مشاهده‌ترین پیشرفت در  این کشور سه میلیون نفری، شکست تلاش‌ها برای شکل‌دهی یک موضع مشترک در مورد مقررات ارزهای دیجیتال توسط اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) باشد. در سال 2021، یک مقام بلندپایه فاش کرد که کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا از ابتکار اخیر برای یک چارچوب قانونی یکنواخت در مورد ارزهای دیجیتال حمایت نمی‌کنند. در حالی که هیچ اطلاعاتی در مورد اینکه دقیقا چه اعضایی در این پروژه تاخیر مانع ایجاد کرده‌اند در دسترس نیست، اما شکست این طرح تأثیر طولانی‌مدتی بر کل منطقه خواهد داشت، زیرا اتحادیه اقتصادی اوراسیا نه تنها شامل ارمنستان و بلاروس، بلکه شامل کشورهای قوی از نظر ماینینگ مانند روسیه و قزاقستان نیز می‌شود.

جاه طلبی‌های بزرگ ارمنستان

در حالی که هیچ اثری از چارچوب قانونی برای کریپتو در ارمنستان وجود ندارد (و همچنین هیچ ممنوعیتی هم وجود ندارد)، این کشور در سال 2017 با تشکیل کمیته‌ای برای فناوری‌های بلاک چین، در مسیر نظارتی خود قدم گذاشت.

در سال 2018، وزارت دارایی ارمنستان، یک گروه کاری به نام واحد اطلاعات بازار ارز دیجیتال JAF (JAF CMIU) را راه‌اندازی کرد که وظیفه آن بررسی سناریوهای قانونی احتمالی بود. در همان سال، یک منطقه آزاد اقتصادی ویژه (ECOS) با حکم دولت برای کمک به جذب و توسعه استارت‌آپ‌های بلاک چین و کریپتو ایجاد شد.

ساکنان کشورهای عضو منطقه آزاد اقتصادی (ECOS) از مزایای مالی از جمله مالیات بر ارزش افزوده صفر (VAT)، عدم وجود عوارض واردات و صادرات و بدون بار مالیاتی بر دارایی و املاک برخوردار هستند. تنها مالیاتی که ساکنان منطقه مشمول آن هستند، پرداخت ماهیانه مالیات بر درآمد کارکنان است.

 ECOS همچنین فضاهای کاری چند منظوره، یک مرکز تحقیق و توسعه، برنامه‌های شتاب و زیرساخت‌های متشکل از یک نیروگاه، مرکز داده و فارم استخراج رمز ارز همراه با تجهیزات و خرید ماینر ساخت شرکت Bitmain را ارائه می‌دهد. دستگاه ماینر های تهیه شده عمدتا مدل ماینر s19 که بهترین بهره وری انرژی را در بین دستگاه ماینرهای دنیا دارا هستند. قیمت ماینر s19 pro با قدرت پردازش 110 تراهش حدودا 5000 دلار هزینه دارد.

ظرفیت‌های ماینینگ در منطقه آزاد اقتصادی با برق نیروگاه حرارتی هرازدان، واقع در منطقه کوهستانی ارمنستان، با دمای متوسط سالانه کم، تامین می‌شود و این امر برای کاهش هزینه‌های سرمایش مفید است.

آنا کوماشکو، مدیر بازاریابی ECOS، از سرمای این منطقه به عنوان یک مزیت جدی یاد می‌کند و به مشکلات اخیر ماینرهای فعال در تگزاس پس از موج گرمای سوزان در ایالت جنوبی اشاره می‌کند.

ارمنستان، قطب ماینینگ دنیا؟

ارمنستان دارای حداقل دو تاسیسات ماینینگ بزرگ است که یکی از آنها خود را به عنوان پیشرفته‌ترین تاسیسات دنیا معرفی می‌کند. به نظر می‌رسد که دولت این کشور نسبت به ارزهای دیجیتال موضع نسبتاً دوستانه‌ای در پیش گرفته است، البته بدون اینکه قانون خاصی در نظر گرفته شود. اما آیا این کافی است تا کشور را برای سرمایه‌گذاری جذاب بدانیم؟

شاید عوامل گسترده‌ای مانند صعود این کشور در رتبه‌بندی حاکمیت شفاف، جذب تعداد زیادی از متخصصان فناوری اطلاعات که روسیه را ترک کرده‌اند، و تمایل طبیعی به جذب مشاغل با فناوری پیشرفته و خدمات در غیاب صنایع سخت و قابل توجه نیز بتواند در تبدیل ارمنستان به قطب ماینینگ موثر باشد.

اما، با استخراج کریپتو، اهمیت تعیین‌کننده همچنان در اختیار مشخصات کلی انرژی کشور است.

داده‌های یک مطالعه در سال 2021 توسط گروه تحقیقاتی DEKIS در دانشگاه آویلا، ارمنستان را در رتبه‌بندی بالقوه استخراج ارز دیجیتال در رتبه 56 قرار داد. این موقعیت به خودی خود خیلی پایین نیست - به عنوان مثال، السالوادور با همه جاه‌طلبی‌های عظیمش در رتبه 73 قرار دارد. قزاقستان که برای مدت کوتاهی به نقطه اول مورد علاقه ماینرهای چینی تبدیل شده بود، در رتبه 66 و ایران، با چندین برابر ظرفیت انرژی بیشتر، در رتبه 115 قرار دارد.

اما جالب‌تر اینکه، ارمنستان از نظر پتانسیل، از گرجستان همسایه (رتبه 83) برتری دارد، یعنی کشوری که خود را به عنوان یک مرکز استخراج تثبیت کرده و تا سال 2018 در رتبه دوم سودآوری استخراج بیت کوین (BTC) در سراسر جهان قرار داشته است.

با این حال، می‌توان خود گزارش گروه تحقیقاتی DEKIS را زیر سوال برد، زیرا طبق داده‌های آن، هر دو کشور کوهستانی تقریباً صفر درصد انرژی تجدیدپذیر دارند (گرجستان 0٪، ارمنستان 0.1٪ انرژی تجدیدپذیر). اما جاران ملرود (Jaran Mellerud)، تحلیلگر موسسه Arcane Research اعداد و ارقام متفاوتی را بیان کرد: "در گرجستان 75 درصد برق توسط نیروگاه‌‌های آبی تولید می‌شود، در حالی که این رقم در ارمنستان تنها 31 درصد است."

ملرود معتقد است این اعداد برای ماینرها که به طور طبیعی به دنبال انرژی ارزان‌تر هستند، تفاوت ایجاد می‌کند. در حالی که انرژی آبی تقریباً هزینه تولید نهایی صفر دارد، گاز طبیعی و انرژی هسته‌ای - که هنوز هم اکثریت کل تامین برق در ارمنستان را تشکیل می‌دهند - برای استفاده جانبی راحت‌تر هستند. از این گذشته، ملرود به دلیل قیمت‌های انرژی در گرجستان نمی‌تواند این کشور را به عنوان یک مسیر جذاب برای ماینرها به منظور استخراج رمز ارز در نظر بگیرد:

«مشکل قیمت بالای برق است، به ویژه در حال حاضر که قیمت گاز طبیعی از سقف عبور کرده است و سهم قابل توجهی از برق ارمنستان توسط گاز طبیعی تولید می‌شود. من تابستان امسال در گرجستان بودم و دیدم که ماینرها کشور را ترک می کنند.»

تا سال 2021، قیمت هر کیلووات ساعت (KWh) انرژی در ارمنستان به 0.077 دلار رسید که نسبتاً کمتر از بازارهای توسعه‌یافته بود (به عنوان مثال 0.372 دلار در آلمان یا حتی 0.15 دلار در ایالات متحده آمریکا)، اما همچنان این قیمت بالاتر از قزاقستان (0.041 دلار)، ازبکستان (0.028 دلار) یا ایران (0.005 دلار) است. با تورم قیمت‌های جهانی انرژی، این اعداد ممکن است تغییر کند، اما نتایج آن به صورت قابل توجهی متفاوت نیست.

بر اساس مشخصات این کشور از آژانس بین المللی انرژی (IEA)، ارمنستان از نظر مصرف به شدت به روسیه وابسته است و حدود 85 درصد گاز و تمام سوخت هسته‌ای خود را از آنجا وارد می‌کند. در مجموع، این کشور برای تولید نزدیک به ۷۰ درصد برق خود به واردات سوخت از یک کشور متکی است که «نگرانی‌ها را در مورد تنوع عرضه افزایش می‌دهد».

چرا ایران با ظرفیت انرژی بیشتر نسبت به ارمنستان همچنان در ماینینگ ضعیف است؟

اکنون با توجه به این که ایران از نظر ظرفیت انرژی در رتبه بسیار بالاتری نسبت به ارمنستان قرار دارد، این سوال پیش می‌آید که چرا ارمنستان در حال تبدیل شدن به قطب ماینینگ جهان است اما ایران همچنان در این بازار پر از سود سردرگم است؟

دو دغدغه مهم مسئولین در ایران در مورد ماینینگ، مصرف بالای برق برای استخراج و قاچاق دستگاه‌های ماینر هستند. سال 2022 به دلیل مناسب بودن قیمت ارزهای دیجیتال، سال خوبی برای ماینرها در سراسر جهان به شمار می‌رفت اما ایران به علت عدم برنامه‌ریزی و همچنین عدم ثبت مجوز در سامانه بهین‌یاب (صدور مجوزهای سرمایه گذاری) این فرصت را از ماینرهای ایرانی گرفت. علاوه بر این، در سال 1400، 7 ماه از 12 ماه سال، ماینرهای قانونی مجوز فعالیت نداشتند و خاموش بودند. این تنها بخشی از بی‌برنامگی‌های ایران و عدم تلاش برای یافتن بهترین راه برای کسب درآمد از ظرفیت بالای انرژی است. کارشناسان معتقدند که با خصوصی‌سازی و برنامه‌ریزی و الگو گرفتن از کشورهای همسایه مانند ارمنستان، می‌توان فعالیتی قوی در این حوزه داشت چرا که ظرفیت انرژی ایران چند برابر این کشورها است.

و در پایان این که...

باید اشاره کرد که ارمنستان، با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، در حال تبدیل شدن به هاب ماینینگ است. امید است که نحوه عملکرد این کشور، با ظرفیت انرژی بسیار کمتر از ایران، الگوی مناسبی برای پیشرفت در صنعت ماینینگ در ایران باشد. دارا ماینر، یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه ماینینگ، به عنوان اولین پلتفرم فروش ماینرهای حرفه‌ای با وام تلاش می‌کند تا گام‌هایی را در جهت پیشرفت کشور و ماینرها بردارد.