اقتصادآنلاین-پویا دادجو؛ در دو سال گذشته بازار خودرو یکی از ملتهب‌ترین دوران خود را تجربه می‌کند و افزایش روزانه قیمت‌های چند میلیونی شاید تیتر تکراری رسانه‌ها شده باشد.
در ابتدای این بحران، سیاستگذاران به صرافت افتادند تا هر جور شده این بازار را رام کنند؛ خروجی جلسات متعدد، تکرار تصمیمات گذشته بود البته در چهره‌ای جدید؛ یعنی تصور اینکه دولت آنقدر قدرتمند است که می‌تواند به بازار دستور دهد و آن را آنگونه که دوست دارد هدایت کند.
قرعه کشی، سیاست جدید خودرویی برای کنترل قیمت‌ها شد که به ادعای طراحان قرار بود خودرو را به‌دست مصرف‌کننده نهایی برساند و با حذف دلالان آرامش را به بازار برگرداند؛ دلالانی که مسبب تمامی التهابات بودند.
در نهایت خرداد ماه سال گذشته، روش قرعه کشی خودرو اجرایی شد و بعد از گذشت بیش از ۲۰ ماه، حالا همه در تلاش هستند که نقطه پایانی برای آن پیدا کنند. تنها کافیست نگاهی به قیمت برخی از خودروهای محبوب در این مدت بیاندازیم؛
قیمت ۲۰۶ تیپ ۲ خرداد سال گذشته حدود ۱۲۰ میلیون تومان بود که با رشد ۱۲۲ درصدی در این مدت به ۲۶۷ میلیون تومان رسیده است. پژو پارس معمولی که خرداد ۱۳۹۹ حدود ۱۲۵ میلیون تومان معامله می‌شد اکنون حدود ۲۸۰ میلیون تومان قیمت دارد؛ یعنی رشد ۱۲۴ درصدی. قیمت تیبا ۲ نیز از ۸۱ به ۱۸۶ میلیون تومان رسیده که حاکی از افزایش ۱۳۰ درصدی است.
اما شکست این سیاست تنها محدود به تشدید التهاب بازار خودرو نیست و عمق فاجعه بیش از این است.
با هم مروری می‌کنیم بر آمارهای فروش فوق العاده ایران خودرو در این مدت تا ابعاد این فاجعه سیاست‌گذاری را درک کنیم.
این خودروساز از خرداد سال گذشته تاکنون در ۳۰ مرحله فروش فوق العاده برگزار شده تنها ۳۳۳ هزار خودرو عرضه کرده است؛ اما آیا این تعداد خودرو توانسته پاسخ تقاضای موجود را بدهد؛ تقاضایی که به واسطه اختلاف چند ده میلیون تومانی قیمت کارخانه و بازار آزاد چندین برابر شده است. نمودار زیر تعداد ثبت نام و عرضه خودرو را به تفکیک مراحل نشان می‌دهد:
ایران خودرو در مراحل برگزار شده به طور میانگین ۱۱ هزار و ۱۰۰ دستگاه خودرو عرضه کرده‌است؛ در حالی که تعداد متقاضیان در هر مرحله به طور میانگین بیش از ۳ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر بوده است. این یعنی به ازای هر خودرو به طور میانگین ۲۹۲ نفر متقاضی وجود داشته است!
این آمار به خوبی نشان می‌دهد که نه تنها لاتاری خودرویی نتوانسته نیاز بازار را برآورده کند بلکه با اختلاف قیمت میان کارخانه و بازار آزاد، منجر به تشدید تقاضا شده است.
به عنوان مثال در مرحله آخر در حالی پژو ۲۰۷ با قیمت ۲۳۳ میلیون تومان عرضه شده بود که این خودرو در بازار آزاد با قیمتی حدود ۳۶۷ میلیون تومان معامله می‌شود؛ اختلاف قیمتی بیش از ۱۳۴ میلیون تومانی!
اگر مجموع ۳۰ مرحله قرعه کشی برگزار شده را در نظر بگیریم، بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان رانت میان برندگان خوش شانس لاتاری خودرویی تقسیم شده است، به بیان دیگر هر برنده به طور میانگین حداقل سودی ۹۰ میلیون تومانی را از اختلاف قیمت کارخانه و بازار آزاد کسب کرده است.
از سوی دیگر نگاهی به صورت‌های مالی این خودرو ساز در پایان آذر ماه امسال نشان می‌دهد که زیان انباشته این شرکت به بیش از ۳۸ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان رسیده؛ یعنی تقریبا معادل ۸۰ درصد زیان انباشته این شرکت رانت از جیب سهامدار به برندگان این بخت آزمایی پرداخت شده است.
تمام این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که قرعه کشی خودرویی و قیمت‌گذاری دستوری و انواع و اقسام محدودیت‌ها چه بر سر بازار خودرو آورده است؛ از یکسو خودروسازانی که هر روز بر زیان انباشته آنها اضافه می‌شود و از سوی دیگر خریدارانی که مجبورند خودرویی بی‌کیفیت را با قیمت‌های عجیب و غریب بخرند.
