اقتصادآنلاین - سپیده قاسمی؛ ۹۰ درصد تولید زعفران جهان در اختیار ایران است. با توجه به رتبه اول ایران در تولید زعفران این محصول یکی از محصولات مزیت دار بخش کشاورزی کشورما به شمار می رود.
بر اساس اعلام گمرک ایران، در سال گذشته بیش از ۳۲۴ تن زعفران به ارزش افزون بر ۱۹۰ میلیون دلار به ۶۰ کشور صادر شد که پنج کشور هنگ‌کنگ، امارات، اسپانیا، چین و افغانستان، ۷۹درصد وزن و ۷۸ درصد ارزش کل صادرات این محصول را به خود اختصاص دادند.
هنگ کنگ با ۷۴ هزار و ۵۷۸ کیلوگرم زعفران به ارزش ۴۶ میلیون و ۶۲۶ هزار و ۲۱۶ دلار را خریداری کرد و ۲۳ درصد وزن و ۲۴.۵ درصد ارزش کل زعفران صادراتی کشور در رتبه نخست و بعد از آن امارات با خرید ۵۹ هزار و ۷۹۱ کیلوگرم به ارزش ۳۳ میلیون و ۹۴۲ هزار و ۲۷ دلار و سهم ۱۸.۴ درصد وزن و ۱۷.۸ درصد ارزش، دومین خریدار زعفران ایرانی در سال ۹۹ بود و پس از آن اسپانیا با ۴۹ هزار و ۲۵ کیلوگرم به ارزش ۲۶ میلیون و ۴۴۰ هزار و ۳۱۳ دلار و سهم وزنی ۱۵ درصدی و ارزش حدود ۱۴ درصدی کشور سوم بوده است.
هر چند این ارقام برای یک محصول کشاورزی قابل توجه است اما ، در مجموع سهم ایران از تجارت جهانی زعفران در مقایسه با تولید آن کمتر از ۱۰ درصد است.
البته مشکلات محصول زعفران تنها محدود به بخش تجارت آن نیست و در تولید نیز با مشکلات بی شماری رو به رو است که در سالجاری خشکسالی به آن اضافه شده است.
وزارت جهادکشاورزی پیش‌بینی کرده است خشکسالی و پیامدهای طبیعی آن موجب کاهش ۳۵ درصدی تولید محصول زعفران در کشتزارهای خراسان رضوی به عنوان بزرگترین تولید کننده این محصول شود. سازمان هواشناسی، نیز اعلام کرده است حجم بارش امسال در این استان به میزان ۶۷ درصد نسبت به پارسال کمتر شده است.
با این اوصاف محتوای بسته سیاست‌های حمایتی از زعفران اهمیت زیادی دارد. سال ها پا بر جا ماندن مشکلات متعدد تولید و بازار داخلی و خارجی زعفران نشان می دهد سیاست های حمایتی دولت ها و دستگاه های ذی ربط تا امروز نتوانسته آنچنان که باید شرایط را برای تولید و بازار این محصول ارزشمند بهبود بخشد.
اما راه های حمایت مناسب از این محصول چیست؟ شورای قیمت‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های حمایتی محصولات اساسی کشاورزی در بسته حمایتی خود چه مواردی را باید مورد توجه قرار دهد؟
علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران، در گفت و گو با اقتصاد آنلاین، در پاسخ به این پرسش ها، گفت: اگر به دنبال رفع مشکلات متعدد تولید و بازار زعفران هستیم در ابتدا باید به شناسایی علت بروز آن ها بپردازیم.
وی ادامه داد: ریشه بروز این مشکلات به بخش تولید و کشاورزان باز می گردد، اما جالب آنکه حمایت در این بخش بیش از همه شامل تجار و صادرکنندگان شده است.
حسینی با تاکید بر اینکه تنها راهکار حمایتی از کشاورزان پرداخت تسهیلات کم بهره نیست، اظهار کرد: تا امروز حمایت از کشاورزان در قالب پرداخت تسهیلات کم بهره بوده است در حالی که نتایج نشان داده این روش حمایت پاسخگوی رفع مشکلات نیست.
وی افزود: دریافت تسهیلات به سختی انجام می شود و معمولا به درستی مصرف نمی شود تا تاثیر مثبتی بر افزایش کیفی و کمی تولید زعفران داشته باشد.
حسینی با بیان اینکه یکی از دلایل برهم ریختن بازار زعفران فروش عجولانه محصول در فصل برداشت از سوی کشاورزان است، اظهار کرد: کشاورزان در فصل برداشت برای تامین نقدینگی حاضر به فروش محصول خود به هر قیمتی به دلالان هستند، این اقدام موجب می شود قیمت زغفران افت کند و در بازار داخلی و خارجی غیر واقعی شود.
وی پیشنهاد داد: به جای پرداخت تسهیلات کم بهره به کشاورزان دولت اقدام به پرداخت ۷۰ درصدی ارزش محصول به صورت علی الحساب به کشاورزان در فصل برداشت کند و به آن ها مهلت بازپرداخت 6 ماهه دهد.
حسینی گفت: به این ترتیب کشاورزان برای تامین نقدینگی اقدام به عرضه شتابزده محصول نمی کنند و بازار را بر هم نمی زند و خود نیز دچار زیان نمی شوند.
وی معتقد است؛ در این روش زعفران به تدریج وارد بازار شده و بین عرضه و تقاضا تعادل ایجاد می شود و مشکل افت قیمت محصول در فصل برداشت حل می شود.
حسینی درباره چگونگی تامین تضامین مورد نیاز برای پرداخت ۷۰ درصد ارزش محصول به کشاورزان، گفت: هر کشاورز می تواند بر اساس ارزش محصول خود، ضامن کشاورز دیگر شود.
این عضو شورای ملی زعفران همچنین پیشنهاد داد: در بسته حمایتی زعفران در کنارپرداخت ۷۰ درصد بهای محصول برای تامین نقدینگی، آموزش و توسعه مکانیزاسیون نیز در نظر گرفته شود.
به گفته وی؛ عدم اطلاع کافی کشاورزان از دانش روز و استفاده از روش های سنتی موجب شده بهره وری در مزارع زعفران کشور پایین باشد.
حسینی افزود: اکثر کشاورزان از دانش روز بی اطلاع هستند و طبق آنچه پدرانش انجام داده اند به داشت و کاشت و برداشت زعفران می پردازند که علاوه بر افت کمی و کیفی محصول موجب از دست رفتن منابع ارزشمند آب و خاک می شود.
وی با اشاره به کاهش بارندگی در سالجاری، اظهار کرد: اگر به کشاورزان دانش روز منتقل می شد، میزان آسیب به محصول در شرایط خشکسالی کاهش می یافت و با مصرف منابع آب و خاک کمتری، تولید بیشتر و کیفی تری داشتند.
حسینی یادآور شد: در این راه استفاد از مکانیزاسیون نیز بسیار کمک کننده است و علاوه بر افزایش بهره وری هزینه تولید را برای کشاورزان کاهش می دهد.
وی از جمله مکانیزاسیون های که می توان در مزارع زعفران برای کاهش هزینه تولید به کار برد را روش های نوین آبیاری، ماشین جمع آوری گل، ماشین جداسازی، ماشین محلول پاش و ... نام برد.
حسینی در پاسخ به این پرسش که برآورد شورای ملی زعفران از میزان آسیب ناشی از خشکسالی به مزارع زعفران چقدر است، گفت: برای اعلام عدد واقعی میزان آسیب ناشی از خشکسالی به مزارع زعفران باید تا نیمه آبان ماه صبر کرد.
وی خاطر نشان کرد: هر ساله برداشت نوبرانه زعفران تقریبا از ابتدای مهر ماه آغاز می شود، اما برای آنکه بتوان به قطعیت درباره وضعیت تولید صحبت کرد باید اجازه دهیم برداشت از مزارع استان های مختلف آغاز شود.
حسینی با بیان اینکه بدون شک کم آبی گلدهی زعفران را در مزارع کشور تحت تاثیر قرار داده است، افزود: هر چند کاهش گلدهی کاهش کمی و کیفی محصول را به دنبال دارد، اما در مجموع میزان تولید کشورنسبت به سال گذشته تغییر چندانی نخواهد داشت.
وی نیاز آبی پایین و مقاوم بودن گیاه زعفران به کم آبی و توسعه بسیار پر شتاب سطح زیر کشت زعفران را از دلایلی بر شمرد که خشکسالی در مجموع بر میزان تولید زعفران تاثیر چندانی نخواهد گذاشت.
حسینی میزان افزایش سالانه سطح زیر کشت زعفران را ۵ هزار هکتار اعلام کرد.
عضو شورای ملی زعفران تاکید کرد: ما همچنان رتبه یک تولید زعفران جهان را به رغم خشکسالی و کاهش شدید بارندگی در اختیار خواهیم داشت.
بر اساس این گزارش؛ در حال حاضر عملکرد و میزان تولید زعفران در هکتار در کشور به طور میانگین ۴ کیلو است، اما اگر شرایط و کشت اصولی و عملی انجام شود و تجهیزات مناسب به کار گرفته شود می توان تولید زعفران را در هکتار به ۲۰ کیلوگرم رساند.
کیفیت محصول، قیمت ، مکان های توزیع و نوع بسته بندی از مشکلات بازار و بازاریابی در صادرات زعفران کشور ما هستند.
تبدیل روش های سنتی در فروش زعفران به روش های علمی، ایجاد ارزش افزوده با استفاده از صنایع تبدیلی، بکارگیری بسته بندی شکیل و برند سازی زعفران از راهکارهایی هستند که می تواند بازار این محصول را توسعه و سهم ما را از بازار جهانی آن افزایش دهد.
