اقتصادآنلاین - موسی حسن‌وند؛ روسیه در هفته گذشته و با آغاز حمله به اوکراین، تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار گرفته است. امروز هند هم در پی لیبی، ایتالیا و آمریکا، سفارت خود را به "لویو"، شهری در غرب اوکراین انتقال داد. ۷۰ میلیون بشکه نفت ذخیره آمریکا آزاد شد (معادل یک هفته تولید روسیه)، آمریکا هم در پی کشورهای اروپایی حریم هوایی‌اش را به روی روسیه بست و دریای کانادا هم دیگر پذیرای کشتی‌های روسی نخواهد بود. کمپانی‌های ولوو، بی‌ام‌دبلیو، فورد، آدیداس، جنرال موتورز، اپل، بریتیش پترولیوم، شل، شرکت کشتیرانی مرسک، هواپیمایی بوئینگ، یونایتد ایرلاینز، مسترکارد و ویزاکارت و بسیاری از شرکت‌ها دیگر تمام فعالیت‌ها و صادرات خود به روسیه را به حالت تعلیق درآوردند. علاوه بر این گوگل قصد دارد رسانه‌های دولتی روسیه را از بخش اخبار خود حذف کند و اپل هم در حال تغییر برنامه نقشه خود است.
این تنها بخشی از اقداماتی است که طی امروز انجام شده و در تمام شش روز گذشته ادامه داشته و هر روز بخشی از روسیه تحریم شد و کشور دیگری به جمع تحریم‌کنندگان پیوست. جو بایدن امروز در سخنرانی سالانه‌اش، با اشاره به تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه روسیه گفت: «پوتین نمی‌داند چه در انتظارش است. تا همینجا ۳۰ درصد از ارزش روبل کاهش یافته و شاخص بورس روسیه نیز ۴۰ درصد افت کرده است. معاملات نیز به حال تعلیق درآمده‌اند.» آیا پوتین عقب نشینی می‌کند؟
آیا اهداف روسیه محقق شد؟
روسیه در روز ابتدایی حمله به سرعت پیشروی کرد، هدف به طور روشن سرنگونی دولت اوکراین بود، اما در روزهای بعد سرعت حرکت کند شد و خواسته‌ها هم روز به روز تقلیل پیدا کرد. البته تلویزیون دولتی روسیه روایت خود را ادامه داده است؛ روایتی که بر اساس آن معتقد است اوکراین از سال ۲۰۱۴ میلادی و پس از برکناری رییس جمهوری حامی روسیه، "به دست فاشیست‌ها افتاده" ولادیمیر پوتین روزهای اول حتی گفته بود "کسانی را که جنایات خونین علیه شهروندان مرتکب شده‌اند" به پای میز محاکمه خواهد کشاند.
اما وضعیت به تدریج تغییر کرد. اوکراین برخلاف تصور اولیه تسلیم نشد و تحت حمایت غرب، تلاش کرد در برابر روسیه مقاومت کند. البته تا امروز حدود ۸۳۶هزار پناهجو از اوکراین در نتیجه درگیری‌ها گریخته و ۲۰۰۰ نفر هم کشته شده‌اند. اما مسلح شدن مردم عادی باعث شده روس‌ها به زودی و در روزهای آینده مجبور به جنگ خیابانی شوند. البته برای این معضل راهکار چچنی‌ها هم وجود دارد. جنگجویان چچنی تحت فرمان مسکو می‌توانند در خیابان‌های کی‌یف بجنگند بدون اینکه تلفاتشان روی دوش پوتین سنگینی کند. چرا که پوتین از این لحاظ تحت فشار مردم روسیه قرار نخواهد گرفت. فشاری که همین حالا هم با برگزاری تظاهرات روزانه ضدجنگ در سراسر جهان و از جمله در شهرهای بزرگ روسیه، در حال عقب راندن کرملین از خواست‌های اولیه‌اش است.
اگر در جریان کریمه، پوتین توانسته بود افکار عمومی روسیه را قانع کند که اقداماتش برای "بازپس‌گیری" کریمه است، این بار به عنوان یک متجاوز شناخته می‌شود و در این بخش هم شکست خورده است. کار به جایی رسیده که دیروز سه شنبه وزیر دفاع اوکراین در درخواستی مستقیم خطاب به سربازان روسی که در اوکراین می‌جنگند گفت اگر داوطلبانه سلاح خود را زمین بگذارند، عفو کامل و پاداش مالی دریافت خواهند کرد. البته امروز دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین اعلام کرده شرط "نازی زدایی" در اوکراین خلاص شدن از شر تعداد زیادی از انجمن‌های نئونازی است که در این کشور فعالیت می کنند. پسکوف گفته: «شما می‌دانید تعداد زیادی تشکیلات نظامی با ماهیت ناسیونالیستی وجود دارد. اینها همان کسانی هستند که در سال ۲۰۱۴ شروع به کشتن، تیراندازی، شکنجه مردم در جنوب شرقی اوکراین کردند و یک نفر باید این افراد را مجازات کند.» پیش از این، واسیلی نبنزیا، نماینده دائم فدراسیون روسیه در سازمان ملل و شورای امنیت سازمان ملل متحد، گفته بود که آمادگی اوکراین برای غیرنظامی کردن و نازی‌زدایی، پایان عملیات نظامی روسیه خواهد بود. این در حالی است که در روزهای قبل ولادیمیر زلنسکی، که خود یک یهودی است گفته بود چگونه می‌تواند نازی باشد؟
مرثیه‌ای برای اوکراینِ از دست رفته
فارغ از نتیجه مذاکرات با اوکراین که امروز (چهارشنبه) قرار است دور دوم آن شروع شود. به نظر می‌رسد اوکراین برای همیشه از دست روسیه رفته باشد. ولادیمیر زلنسکی رییس جمهور این کشور، برخلاف پیش‌بینی‌ها حاضر نشد این کشور را ترک کند و امروز به شخصیتی قابل توجه در شبکه‌های اجتماعی غربی تبدیل شده است.
به نظر می‌رسد هدف روسیه از تحت فشار قرار دادن اوکراین، حفظ این کشور به عنوان یکی از اقمار خود بود. کشوری مانند بلاروس که رییس جمهورش کاملا در راستای اهداف پوتین حرکت می‌کند و چند روز پیش جهان را تهدید به هسته‌ای شدن خود کرده بود. اما با تهاجم همه جانبه این کشور به اوکراین، کشتار غیرنظامیان و نابود کردن زیرساخت‌ها در شهرهای بزرگ عملا نه تنها شانس ماندن اوکراین در دایره متحدان را از دست داد، بلکه این کشور را به دامن اتحادیه اروپا و غرب فرستاد. ولادیمیر زلنسکی روز یکشنبه از اتحادیه اروپا خواست با عضویت فوری کشورش در این نهاد از طریق رویه خاص موافقت کند، روز سه شنبه هشت کشور حمایت خود را از این اقدام اعلام کردند و همان روز پارلمان اروپا به عنوان یکی از نهادهای قانون‌گذار این اتحادیه، با ٦٣٧ رای مثبت، ١٣ رای مخالف و ٢۶ رای ممتنع، با تقاضای کی‌یف برای پیوستن به این اتحادیه موافقت کرد. عضویت در اتحادیه اروپا به اوکراینی‌ها اجازه می‌دهد تا آزادانه بین ۲۷ کشور دیگر عضو این اتحادیه رفت و آمد کنند، موضوعی که می‌تواند به صدها هزار نفری که به دلیل "بروز جنگ و خطر مستقیم حملات مرگبار نظامیان روسیه" مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند، کمک کند. حالا اگر اوکراین تقاضا برای پیوستن به ناتو را هم به سرانجام برساند، کار برای روسیه تمام شده خواهد بود.
برای همین به نظر می‌رسد پوتین، با درک این موضوع، به رسمیت شناختن "لوهانسک" و "دونتسک" را به عنوان شروطی حداقلی برای پایان جنگ عنوان کرده است. اگرچه که روسیه علاقمند بود کل اوکراین به عنوان ضربه‌گیر ناتو در کنار خود حفظ کند، اما اشتباه محاسباتی یا نقشه‌ای استراتژیک باعث شده فعلا به شبه جزیره "کریمه" و استان "دونباس" رضایت داده و شاید بتواند از این دو جمهوری خودخوانده برای رسیدن به هدفش استفاده کند. حالا باید دید شروط پوتین برای رسیدن به صلح مورد قبول هیات حاکمه اوکراین قرار خواهد گرفت و سناریوهای جایگزین کی‌یف (در صورت مخالفت) چه خواهد بود.
