به گزارش اقتصادآنلاین، شرق نوشت: ماجرا از این قرار است در شرایطی که پول ملی در برابر ارزهای خارجی ارزش خود را به میزان چشمگیری از دست داده است، با فراهم‌کردن شرایط برای تولید و صادرات محصولاتی از جنس صنایع دستی که صفر تا صد تولید و مواد اولیه آنها داخلی است، می‌توانستیم از موقعیت پیش‌آمده یک فرصت طلایی برای رونق بیش از پیش محصولات این عرصه فراهم کنیم. با‌این‌حال، آن‌گونه که فعالان این حوزه می‌گویند، این اتفاق آن‌طور که باید رخ نداد و وضع قوانین عجیب‌وغریب و دست‌وپاگیر و همچنین چابک‌نبودن و آمادگی‌نداشتن بخش‌های مختلف مرتبط اعم از سازمان میراث فرهنگی، گمرک، بخش اقتصادی دولت و...، منجر به آن شد که شرایط پیش‌آمده نه‌تنها کمکی به بهبود وضعیت صنایع دستی کشور نکند، بلکه ممکن است در آینده حتی مشکلات این بخش را بیشتر هم بکند.
با این همه، البته مسئولان سازمان میراث فرهنگی کشور نظرات متفاوتی دارند. چند روز پیش و در مراسم تجلیل از برگزیدگان سی‌امین نمایشگاه ملی صنایع دستی که با حضور رئیس و معاونان سازمان میراث فرهنگی برگزار شد، پویا محمودیان، معاون صنایع دستی این سازمان، در خبری اعلام کرد: «بر اساس آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران، در شش‌ماهه اول امسال بیش از 107میلیون دلار صادرات صنایع دستی انجام شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 9.5 درصد رشد داشته است».
محمودیان همچنین گفت: «در روز ملی صادرات، دو صادرکننده نمونه از استان خراسان‌رضوی و استان همدان از بین فعالان صنایع دستی انتخاب شدند و امیدواریم با حمایت و تدوین یک سیاست علمی بتوانیم جایگاه صنایع‌دستی کشور را ارتقا دهیم و در صادرات حرف‌های مهمی برای گفتن داشته باشیم».
علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، نیز در این مراسم با اشاره به مشکلات پیش‌آمده در کشور گفت: «شرایط حال حاضر مشکلاتی را برای بخش‌های مختلف ایجاد کرده است، اما با حمایت‌های دولت سعی کرده‌ایم بخش صنایع دستی را از این تلاطم‌ها دور نگه داریم و بتوانیم با کمک‌هایی که از دولت می‌گیریم، مسیر را برای این بخش هموارتر کنیم». مونسان همچنین خطاب به هنرمندان و فعالان صنایع دستی خاطرنشان کرد: «همه بخش‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در کنار شما خواهند بود و امیدواریم بتوانیم به عدد دو میلیارد دلار در صادرات صنایع دستی دست پیدا کنیم».
اما آیا واقعا آن‌گونه که رئیس سازمان میراث فرهنگی می‌گوید، بخش صنایع دستی از تلاطم‌های این روزهای وضعیت اقتصادی کشور در امان مانده است؟ آیا می‌توان به عدد دو میلیارد دلار در صادرات صنایع دستی دست یافت؟
رئیس سازمان گردشگری و صنایع دستی در شرایطی از تلاش برای رسیدن به دو میلیارد دلار صادرات صنایع دستی می‌گوید که بر اساس آمارهای موجود، ارزش صادرات کل صنایع دستی ایران در سال 96 بدون درنظرگرفتن فرش و زیورآلات، ۲۸۱ میلیون دلار و با درنظرگرفتن آنها ۵۰۰ میلیون دلار بوده است. رسیدن به صادرات دومیلیارددلاری در این صنعت یعنی رشدی چهاربرابری.
آیا با شرایط موجود و کاهش ارزش ریال، امکان رسیدن به هدف دومیلیارددلاری اساسا ممکن و شدنی است؟ کارشناسان و فعالان حوزه صنایع دستی در این زمینه چه نظری دارند و چه می‌گویند و آیا شرایط اقتصادی این روزهای کشور به کمک این بخش آمده یا به ضررشان منتهی شده است؟
همین سؤال و سؤالاتی دیگر از این دست را با فعالان حوزه تولید و صادرات صنایع دستی مطرح کردیم. آنچه در ادامه می‌آید، پاسخ به این پرسش‌هاست.
عبداللهی، از فعالان حوزه صنایع دستی، در پاسخ به این سؤال که آیا رسیدن به عدد دو میلیارد دلار صادرات صنایع دستی با توجه به نرخ کنونی ارز در بازار ممکن است و وضعیت کلی و چشم‌انداز صنایع دستی کشور را چگونه می‌بینید، این‌طور می‌گوید: «این تحلیل و عدد و رقم به‌وضوح اشتباه است و درست درنمی‌آید؛ چراکه با توجه به وضعیت واقعی موجود، رساندن میزان صادرات از 500 میلیون دلار به دو میلیارد دلار، یعنی افزایش حداقل هشت تا 10برابری تولید و صادرات صنایع دستی کشور؛ این یعنی تولید اشتغال در این حوزه باید به همین اندازه رشد کند، آیا اساسا چنین چیزی ممکن است؟ با قطعیت باید به این سؤال پاسخ منفی داد؛ چراکه میزان صادرات سال 96 با دلار چهارهزارتومانی محاسبه شده و به رقم 500 میلیون دلار رسید. حالا باید در نظر گرفت که نرخ دلار در بازار کشور حداقل 14 هزار تومان است؛ این یعنی هم میزان خود صادرات باید چهار برابر بشود و هم از این طرف قیمت حدود سه تا چهار برابر شده است. چطور می‌توان با دلار 14هزارتومانی به عدد دو میلیارد دلار صادرات صنایع دستی رسید؟ این رقم یعنی صادرات 28 هزار میلیارد تومانی صنایع دستی که حتی از رؤیا و خیال‌پردازی هم بیشتر است».
این فعال حوزه صنایع دستی همچنین می‌گوید: «به این نکته باید توجه کرد که قیمت صنایع دستی با ریال محاسبه می‌شود، مثلا نرخ خرید یک فرش یا سفال یا حصیر یا هر نوع دستبافتی که در یک گوشه کشور تولید می‌شود مگر نسبت به سال گذشته چقدر تغییر کرده است؟ در بیشترین حالت هر محصول صنایع دستی به نسبت پارسال بین 10 تا 20 درصد قیمتش بیشتر شده، ولی دلار چهاربرابر شده است. رسیدن به رقمی که رئیس سازمان میراث فرهنگی از آن سخن می‌گوید شبیه این است که ما از تولیدکننده صنایع دستی در فلان روستای خراسان یا اصفهان کالایی را سال گذشته با هر قیمتی می‌خریدیم، الان هم‌راستا با افزایش چهاربرابری قیمت دلار، ما هم آن را با همین میزان افزایش بخریم، اما اساسا چنین چیزی شدنی نیست. یک حالت دیگر ماجرا این است که تولید و صادرات صنایع دستی به اندازه‌ای افزایش پیدا کند که هم رشد چهاربرابری قیمت را پوشش دهد و هم رشد چهاربرابری میزان صادراتی که رئیس سازمان از آن سخن می‌گوید، این هم خیلی محاسبه غیرواقعی و خیال‌پردازانه‌ای است».
آرش حیدریان، فعال حوزه تولید و صادرات صنایع‌دستی نیز درباره بهره‌گیری حوزه صنایع‌دستی کشور از وضعیت پیش‌آمده برای نرخ برابری ریال در مقابل ارزهای خارجی به‌منظور افزایش صادرات، این‌طور می‌گوید: «اگر برنامه‌ریزی هوشمندانه و دقیقی داشتیم، می‌توانستیم از وضعیت اقتصادی پیش‌آمده برای رونق بازار صنایع‌دستی و افزایش فروش و صادرات آثار به کشورهای دیگر بهره ببریم، ولی وضعیت کنونی نه‌تنها چنین چشم‌اندازی را نشان نمی‌دهد، بلکه حتی ترس این وجود دارد که همین موقعیت و شرایط کنونی را هم تخریب کند و از بین ببرد».
به گفته حیدریان، بخشی از صنایع‌دستی ما کالاهایی هستند که بالای 90 درصد تولید داخل حساب می‌شوند؛ بدون وابستگی به مواد اولیه وارداتی. او می‌افزاید: «می‌شد و می‌توانستیم با کارکردن روی این محصولات به صادرات آنها کمک کنیم اما مسئله این است که صادرات خودش یک شرایط متعادل و باثبات می‌خواهد. اتفاقی که در ماه‌های اخیر افتاده و خود ما هم آسیب آن را دیده‌ایم، این بوده که کلی مشتری جنس از ما خرید کرده‌اند، بعد به دلیل اینکه الان گمرک برای بازگشت پول کالاهای صادر‌شده از ما تعهد می‌گیرد، گفتند ما اصلا جنس را نمی‌خواهیم و برای ما نفرستید. این فقط یکی از مشکلات است».
این صادرکننده صنایع‌دستی در ادامه می‌گوید: «طبق قانونی که وضع شده است، الان گمرک می‌گوید شما باید ارزش دلاری کالا و محصولی را که از کشور خارج می‌کنی، در کمتر از هفت ماه به داخل برگردانی. تعهد هم می‌گیرند. در اقتصاد دنیا چنین چیزی تعریف‌شده نیست. ممکن است اصلا من نوعی این کالا را که خارج کردم بیشتر از هفت ماه نگه دارم تا آن را در یک نمایشگاه عرضه کنم. ممکن است یک سال طول بکشد تا به فروش برسد. با این وصف، چطور پولش را تا هفت ماه می‌شود برگرداند؟ مشکل هم فقط این نیست، از ما می‌خواهند آن پول را هم در سیستم نیما به یک صرافی مجاز بفروشیم. من نمی‌گویم این قوانین کلا درست نیست ولی دست‌کم برای چیزی مثل صنایع‌دستی که کالای استراتژیکی هم نیست، این قوانین نه تنها اثر مثبتی ندارد که اثرات منفی هم می‌گذارد. اینها ریسک کار را بالا می‌برد و فعالان این حوزه را ترغیب به تعطیلی و عدم فعالیت می‌کند. صادرکننده صنایع‌دستی با خود می‌گوید اصلا چه کاری است که خودم را درگیر این همه بوروکراسی و قوانین بکنم. آن هم در شرایطی که ممکن است کالای من اصلا در این مدت به فروش نرسد».
حیدریان می‌گوید: «مشکلات حوزه صنایع‌دستی البته یکی و دو تا نیست؛ این بی‌ثباتی و عوض‌شدن هفتگی و گاهی روزانه قوانین برای صادرات و همین‌طور قیمت‌ها هم شرایط را بدتر کرده است؛ ما الان نمی‌توانیم به مشتری قیمت دهیم چون نمی‌دانیم یک‌ماه دیگر قیمت چند است. چطور در این شرایط می‌شود با آن طرف کار کرد؟ البته باید تأکید کنم این نکاتی که مطرح می‌کنم درباره اینکه یک نفر مقداری صنایع‌دستی از ایران خارج کند و بفروشد، نیست. یا اینکه تعدادی توریست خارجی که به کشور آمده‌اند با قیمت ریالی صنایع‌دستی بخرند و از این ارزانی لذت ببرند؛ اینها ملاک وضعیت و بازار صنایع‌دستی کشور نیست. شاید این برای آن توریست جذاب باشد، اما این جذابیت باعث استمرار کار فعالان و هنرمندان حوزه صنایع‌دستی نمی‌شود.
استمرار اول از همه یک ثبات می‌خواهد؛ اینکه بدانی یک ماه دیگر یا شش ماه دیگر چه اتفاقی می‌افتد. قوانین گمرک چطور خواهد شد. شما ببینید فقط در شش ماه گذشته، قوانینی که درباره بازگشت ارز حاصل از صادرات در گمرک گزارش شده چندتاست و چندبار تغییر کرده است؟ این حجم از بی‌ثباتی قطعا مخرب است. حالا به این موارد باید تغییر نرخ و گرانی حمل‌ونقل و بیمه کالا، تحریم‌های مبادلات بانکی و... را هم اضافه کرد».
