رقابت‌های ژئوپلیتیکی

تحولات ژئوپلیتیکی اخیر در ونزوئلا و روسیه در روزهای گذشته قیمت نفت را بالا و پایین کرده است، اما مازاد عرضه گسترده، ذخایر شناور بی‌سابقه و چشم‌انداز اشباع بازار جهانی نفت مانع از جهش پایدار قیمت‌ها شده و نفت برنت را در حوالی ۶۰ دلار نگه داشته است.

در هشتم آگوست ۲۰۲۵ (۱۷ مرداد ۱۴۰۴)، امضای توافقنامه سه‌جانبه در واشنگتن برای تاسیس «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» (TRIPP)، تنها یک رخداد دیپلماتیک نبود؛ بلکه اعلام رسمی ورشکستگی دکترین «ایران؛ هاب ترانزیتی منطقه» بود. این رویداد، که با مهندسی دقیق تیم اقتصادی دونالد ترامپ و تحت دکترین «تخریب خلاق» شکل گرفت، نشان داد که در اقتصاد جهانی قرن بیست و یکم، «امنیت سرمایه‌گذاری» بر «جبر جغرافیایی» مقدم است.

قیمت نفت در معاملات آسیایی با تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک از جمله حمله پهپادی به پایانه کنسرسیوم خط لوله کاسپین و افزایش فشار سیاسی میان آمریکا و ونزوئلا صعود کرد. هم‌زمان، تصمیم اوپک‌پلاس و نگرانی‌های عرضه و تقاضا بر چشم‌انداز بازار تأثیر گذاشته است.

در حالی‌که آمریکا با مجموعه‌ای از تحریم‌ها تلاش دارد سرعت توسعه فناوری‌های پیشرفته در چین را کاهش دهد، گزارش فایننشال تایمز از ساخت یک پروژه عظیم نیمه‌رسانا در جنوب چین حکایت دارد؛ پروژه‌ای که به‌صورت پنهان توسط هواوی هدایت می‌شود و هدفی مشخص دارد: بی‌نیاز شدن از غرب.

ربیعی، کارشناس ارشد مسائل ژئوپلیتیک در یادداشتی ارسالی می نویسد: پس از تحولات ۵ سال اخیر در منطقه قفقاز و تغییر موازنه قدرت بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، مؤلفه ها و متغیرهایی به وجود آمدند که در روند تحولات آینده منطقه تأثیرگذار خواهند بود و درنظر گرفتن آنها در تحلیل امنیت ملی ایران اهمیت بسزایی دارد؛ چراکه این مؤلفه ها می توانند در طولانی مدت، موجب خارج شدن سیستم ژئوپلیتیکی قفقاز از حالت تعادل و بروز اخلال در فرآیندهای فضای جغرافیایی و سیاسی شوند.

از جنگ‌های تجاری گرفته تا نوآوری‌های عرصه فناوری، نبرد آمریکا و چین کشمکشی برای نفوذ جهانی است. این که چین بتواند از ایالات متحده به عنوان بزرگترین اقتصاد پیشی بگیرد نه تنها به توانایی آن کشور در رسیدگی به مسائل ساختاری بستگی دارد بلکه به نحوه مواجهه هر دو کشور با روابط پیچیده تجاری و ژئوپولیتیکی بستگی خواهد داشت.

 همواره بحران‌ها و تنش‌های فراگیر همچون جنگ، فرصت‌های کم‌نظیری برای دیپلماسی و کاهش سطح تنش‌های میان بازیگران و رقبا در سطح نظام بین‌الملل ایجاد کرده است. روی دیگر بحران طوفان الاقصی، آماده شدن میز مذاکره مستقیم میان تهران- واشنگتن و کاهش سطح تنش‌ها در خاورمیانه است. در وضعیت کنونی این فرصت وجود دارد تا ایران و آمریکا برای رسیدن به توافقی جامع ابتدا گزینه توافق موقت (ترسیم افق) و پس از تکمیل مرحله اعتمادسازی به سمت گزینه توافق جامع حرکت کنند.