فرآیند تک نرخی شدن ارز چگونه است؟

در حالی که قیمت دلار در بودجه سال 94 کل کشور 2850 تومان تصویب شده است روز گذشته قیمت مبادلاتی دلار از سوی بانک مرکزی افزایش پیدا کرده و به 2957 تومان رسید. این اتفاق در حالی رخ داد که قیمت دلار مبادلاتی در روز تحویل لایحه بودجه سال 94 کل کشور به مجلس در تاریخ 15 آذر سال گذشته 2693 تومان بود. این موضوع نشاندهنده آن است که از زمان ارائه لایحه بودجه و تصویب دلار 2850 تومان در بودجه نرخ مبادلاتی دلار 264 تومان افزایش یافته است. این در حالی است که قیمت دلار در بازار آزاد به 3250 تومان رسیده است و همزمان با توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 گمانه زنی ها درباره یکسان سازی نرخ ارز افزایش یافته است. در همین رابطه ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی گفته است برنامه یکسان سازی نرخ ارز زمان لازم دارد ولی پیش بینی می شود ظرف 8 تا 10 ماه آینده این مساله عملیاتی و قیمت ارز تک نرخی خواهد شد. افزود: هم اکنون قیمت ارز تحت تأثیر یک خبر مهم مثل خبر توافق هسته‌ای روند کاهشی خواهد داشت اما مجدداً به وضعیت قبل از خود بازمی‌گردد و متعادل می‌شود. وی با بیان اینکه سرمایه گذاران باید احساس کنند اقتصاد ایران قابل پیش بینی است، گفت: وجود نرخ های چندگانه ارزی مانند ارز دولتی، نرخ مبادله ای و آزاد در ثبات و آرامش اقتصادی کشور ایجاد تردید می کند اما سرمایه گذران باید این اطمینان را داشته باشند که در فضای با ثبات سرمایه گذاری می کنند و به سرعت زمینه توسعه اقتصادی فراهم شود. اما در این شرایط که ولی الله سیف از تک نرخی شدن ارز تا 10 ماه آینده خبر داده است سوالی که مطرح می شود این است که فرآیند تک نرخی شدن ارز چگونه است. پیمان قربانی معاون اقتصادی بانک مرکزی در این رابطه با بیان اینکه یکسان سازی مستلزم کاهش این شکاف نرخ رسمی و بازار است، گفت: رویه درست و صحیح برای یکسان‌سازی نرخ ارز نزدیک کردن نرخ رسمی به نرخ بازار است زیرا ما در بازار آزاد فعال نیستیم و مکانیزم عرضه و تقاضا وجود دارد. پیمان قربانی در پاسخ به این سوال که چرا بانک مرکزی برای یکسان‌سازی نرخ ارز، نرخ رسمی را به نرخ بازار می‌کند و برنامه‌ای برای حرکت معکوس نرخ ارز به سمت نرخ رسمی ندارد، اظهارداشت: بانک مرکزی در نظر دارد به نرخ ارزی برسیم که این نرخ متناسب با اقتضائات اقتصاد کلان و عوامل بنیادین آن باشد. وی افزود: هم‌اکنون فعالیت‌های بانک مرکزی در قالب مرکز مبادلات و نرخ ارز رسمی اعلامی توسط بانک مرکزی است و مسیری که اتخاذ شده این است که فاصله نرخ رسمی ارز و نرخ بازار به حداقل برسد. وی ادامه داد: بازار عرضه و تقاضای واحد را نشان می‌دهد و آنچه که برای ما مهم بوده کاهش نوسان‌ها و نااظمینانی در بازار ارز است، در این مدت با گام‌های تدریجی در حال کاهش فاصله نرخ بازار و نرخ رسمی بوده‌ایم که این روند ادامه خواهد یافت. قربانی تاکید کرد: حفظ ثبات بازار ارز از اولویت‌های بانک مرکزی است و پیش‌زمینه هر اقدامی در این بخش هدف ثابت بازار ارز است. اگرچه حرکت دلار مبادلاتی به سمت دلار آزاد به عنوان سیاست بانک مرکزی برای تک نرخی شدن ارز مطرح شده است اما کارشناسان اقتصادی معتقدند تا زمانی که بسترهای لازم برای تک نرخی شدن ارز فراهم نباشد این سیاست که باید در دستور کار قرار بگیرد کارایی و پایداریی آنچنانی نخواهد داشت. بر اساس مطالعه ای که از سوی دکتر جعفر مجرد معاون سابق ارزی بانک مرکزی صورت گرفته است به‌منظور پایداری و موفقیت سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز باید 5 نکته اساسی پس از اجرای سیاست مدنظر قرار بگیرد. نخستین گام این است که یکسان‌سازی نرخ ارز فرآیند پیچیده‌ای است که اجرای موفق آن مستلزم ایجاد بسترهای مناسب قانونی و اقتصادی و تعدیل رفتار شرکت‌کنندگان بازار است. گام دوم تداوم نظام تک‌نرخی ارز نیازمند تداوم هماهنگی سیاست‌های پولی، ارزی، مالی و بازرگانی است. سومین گام این است که بانک‌ها باید مدیریت ریسک ارزی خود را تقویت کنند و بانک مرکزی باید بر وضعیت باز ارزی بانک‌ها نظارت مستمر داشته باشد. بر اساس چهارمین گام به‌دست آمده از مطالعه مذکور یکسان‌سازی نرخ ارز باید با فعال‌سازی نظام شناور مدیریت شده ارز و تعمیق بازار بین بانکی ارز همراه شود. همچنین گام پنجم مطالعه مذکور دلالت بر آن دارد که زمان یکسان‌سازی نرخ ارز نباید به‌طور دقیق از پیش اعلام عمومی شود و انجام یکباره آن، پس از فراهم شدن پیش‌نیازهای مطرح شده در این سخنرانی، باید موکول به بهبود فضای خارجی موجود شود.