روزشمار گفتگوهای هسته‌ای؛از نیویورک تا وین

***نشست نیویورک این نشست، نخستین دور از گفت وگوهای هسته یی میان ایران و اعضای گروه 1+5 (شامل روسیه، چین، آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان) را پس از روی کار آمدن دولت یازدهم در ایران رقم زد. در این نشست که در حاشیه ی شصت و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شده بود برای نخستین بار «محمدجواد ظریف» و «جان کری» وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا به مدت نیم ساعت با یکدیگر به گفت وگو پرداختند. در واقع این نشست که پنجم مهرماه 1392 صورت گرفت آغاز راه گفت وگوهای هسته یی در دولت یازدهم و سنگ بنای مذاکره های بعدی شد. ***ژنو یک پس از نشست نیویورک، این دور از گفت وگوها در ژنو که بیست و سوم و بیست و چهارم مهرماه 1392 (پانزدهم تا شانزدهم اکتبر 2013) انجام شد، شروعی جدی برای حل و فصل موضوع هسته یی ایران بود. از این رو در این نشست تیم دیپلماسی ایران پیشنهاد خود را با عنوان «پایانی بر یک بحران غیرضروری؛ آغازی برای افق های جدید» به صورت پرده نما (پاورپوینت) ارایه داد. در نهایت اعضای گروه 1+5 از جمله آمریکا این دور از گفت وگوها را صریح ترین، شفاف ترین و دقیق ترین دور از گفت وگوها تا آن زمان دانستند. ***ژنو 2 این دور از گفت گوهای رسمی، شانزدهم تا هجدهم آبان ماه 1392 (هفتم تا نهم نوامبر 2013) در ژنو سوییس با حضور تیم هسته یی کشورمان و وزیران امور خارجه ی 1+5 به همراه «کاترین اشتون» مسوول وقت سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا و هماهنگ کننده ی گفت وگوهای ایران و 1+5 انجام شد. با آن که تصور می شد در این نشست 2 طرف به توافق اولیه دست می یابند اما در لحظه های پایانی، زیاده خواهی «لوران فابیوس» وزیر امور خارجه ی فرانسه باعث بی نتیجه ماندن گفت وگوها شد. ***ژنو سه نشست ژنو سه به عنوان چهارمین دور از گفت وگوهای هسته یی که از بیست و نهم آبان ماه 1392 (بیستم نوامبر 2013) آغاز شد پنج روز بعد یعنی سوم آذرماه (بیست و چهارم نوامبر) به «توافق ژنو» یا «طرح اقدام مشترک» انجامید. این توافق اولیه دستاورد بزرگ برای 2 طرف بود که براساس آن برنامه ی غنی سازی ایران بدون فشار بین المللی ادامه می یافت و افزون بر آن بخشی از تحریم ها نیز تعلیق شد. همچنین این توافق مشخص کرد که هیچ یک از مراکز غنی سازی ایران تعطیل نمی شود، تاسیسات فردو و نطنز به کار خود ادامه می دهد، فعالیت رآکتور آب سنگین اراک با وضعیت کنونی ادامه یافته ولی توسعه و گسترش بیشتری در طول 6 ماه آینده نخواهد داشت و هیچ ماده ی اتمی از کشور خارج نمی شود. متن این توافق تصریح داشت که ایران به صورت داوطلبانه باید غنی سازی را در حد پنج درصد ادامه دهد. پس از این نشست، یک بازه ی زمانی 6 ماهه برای رسیدن به توافق جامع در نظر گرفته شد. ***وین یک برخلاف نشست های گذشته که در سوییس برگزار می شد، در این دور وین پایتخت اتریش به عنوان محل برگزاری نشست انتخاب شد. در این دور از گفت وگوها که بیست و نهم بهمن شروع شد و تا یکم اسفند 1392 ادامه یافت، 2 طرف در ارتباط با برنامه ی کاری و چارچوب گفت وگوها به توافقی نسبی رسیدند و در پایانِ آن، گفت وگوها را سازنده اعلام کردند. ***وین 2 گفت وگوهای هسته یی میان تیم های مذاکره کننده ی ایران و 1+5 از بیست و هفتم اسفندماه 1392 برای بار دوم در وین کلید خورد و به مدت سه روز ادامه یافت. ابعاد برنامه ی صلح آمیز هسته یی ایران به ویژه غنی سازی، فعالیت واحد آب سنگین اراک، همکاری های بین المللی در حوزه ی فناوری صلح آمیز هسته یی و رفع تحریم ها از مهمترین محورهای این دور از گفت وگوها بود. ***وین سه این نشست به عنوان نخستین دور از گفت وگوهای هسته یی در سال 1393 خورشیدی، روزهای نوزدهم و بیستم فروردین (هشتم و نهم آوریل) برگزار شد و مذاکره کنندگان ایران و 1+5 درباره ی گام نهایی توافق ژنو به رایزنی پرداختند. در مجموع، گفت وگوهای این دور در پیوند با چهار محور رفع تحریم ها، غنی سازی، همکاری های بین المللی در زمینه ی فعالیت های صلح آمیز هسته یی و فعالیت راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک ادامه یافت. ***وین چهار این نشست چهارمین دور از گفت وگوهایی بود که در وین انجام می شد. در این نشست که از روز چهارشنبه بیست و چهارم تا بیست و ششم اردیبهشت ماه 1393 به منظور رایزنی درباره ی توافق جامع و گام پایانی برگزار شد، تیم های مذاکره کننده ی ایران و 1+5 به نگارش متن توافق نهایی پرداختند اما زیاده خواهی های طرف غربی از دستیابی آن ها به توافق نهایی جلوگیری کرد در نتیجه ادامه ی گفت وگوها به دور بعدی (وین پنج) کشیده شد. ***وین پنج دور پنجم از گفت وگوهای هسته یی در وین به منظور نگارش متن پیش نویس برنامه ی جامع اقدام مشترک (برجام) از بیست و ششم تا سی ام خردادماه 1393 (شانزدهم تا بیستم ژوئن 2014) ادامه یافت. در این مدت پنج روزه، 2 طرف اعلام کردند که وارد مرحله ی نگارش متن توافق شده اند ولی اختلاف نظر جدی، هم در محتوا و هم در نحوه ی نگارش زمینه را برای بی نتیجه ماندن این دور از گفت وگوها فراهم کرد. ***وین 6 این نشست دهمین دور از گفت وگوهای هسته یی میان ایران و 1+5 و به عبارت دیگر ششمین دور بعد از توافق ژنو بود. وین 6 که در واقع آخرین نشست در ضرب الاجل 6 ماهه (تا بیست و نهم تیر ماه 1393- بیستم ژوییه 2014) بود، طولانی ترین زمان گفت وگوها را به خود اختصاص داد؛ نشستی که از چهارشنبه یازدهم تیرماه 1393 آغاز شد و به مدت 18 روز (تا بیست و نهم همین ماه) ادامه یافت. در این برهه 2 طرف تلاش کردند تا دیدگاه های خود را به یکدیگر نزدیک کنند اما اختلاف ها بیشتر از آن بود که در این مدت حل و فصل شود. یکی از مهمترین موارد اختلافی میان ایران و 6 قدرت جهانی، میزان، سطح و ابعاد غنی سازی بود که راهکار تازه ی ایران مبنی بر کاربرد شاخص «سو» (واحد جداسازی اورانیوم سبک از سنگین) به جای «سانتریفوژ» کمی به تعدیل آن کمک کرد. افزون بر آن، اختلاف نظر در مسایلی همچون برنامه ی زمان بندی اجرای توافق نهایی، رفع تحریم ها، تاسیسات آب سنگین اراک و فردو هنوز به قوت خود باقی بود. در نتیجه، گفت وگوها به مدت چهار ماه دیگر تمدید شد. ***نیویورک در آغاز ضرب الاجل چهار ماهه -همانند نخستین نشست ایران و 1+5 در زمان دولت یازدهم- نیویورک میزبان گفت وگوهای هسته یی بود. این دور از گفت وگوها در حاشیه ی شصت و نهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به منظور حل اختلاف های موجود و رسیدن به توافق جامع صورت گرفت. در این دور از گفت وگوها که از بیست و هفتم شهریورماه تا چهارم مهرماه 1393 (هجدهم تا بیست و ششم سپتامبر 2014) حدود یک هفته ادامه یافت، بررسی ابعاد فنی، سیاسی و حقوقی برنامه ی هسته یی ایران و نیز موضوع تحریم ها مهمترین محورهای بحث بود. در این نشست پیشرفت محسوسی حاصل نشد اما دیپلمات ها این دور از گفت وگوها را مفید و سازنده دانستند. ***وین این دور از گفت وگوها به طور سه جانبه میان مقام های ایران، آمریکا و اروپا برگزار شد. در این نشست که از بیست و دوم تا بیست و چهارم مهرماه 1393 (چهاردهم تا شانزدهم اکتبر 2014) ادامه یافت چند دیدار در سطح معاونان و وزیران امور خارجه انجام شد. در این نشست چند موضوع مهم از جمله غنی سازی اورانیوم، جدول زمانبندی و لغو تحریم ها در دستور کار قرار گرفت. ضرورت حضور نمایندگان چین و روسیه در این نشست باعث شد که روز آخر، نشست عمومی ایران و 1+5 با حضور همه ی معاونان وزیر امور خارجه ی 6 کشور گروه 1+5 برگزار شود. ***مسقط در نهمین دور از گفت وگوهای هسته یی پس از توافق ژنو، این بار مسقط پایتخت عمان میزبان تیم مذاکره کننده هسته یی ایران و همچنین آمریکا و اروپا بود. در این نشست که هفدهم تا بیستم آبان ماه 1393 (هشتم تا یازدهم نوامبر 2014) به طول انجامید 2 طرف در ارتباط با موارد اختلافی مانند میزان و ظرفیت غنی سازی، تحریم ها، راکتور اراک و فردو به بحث و گفت وگو نشستند. ***وین دهمین دور از گفت وگوهای هسته یی بعد از توافق ژنو و به عبارتی دیگر هشتمین دور از گفت وگوها در وین از بیست و هفتم آبان ماه 1393 آغاز شد و تا سوم آذر ادامه یافت. این آخرین نشست در ضرب الاجل چهار ماهه بود؛ موعدی که در این تاریخ (سوم آذر - بیست و چهارم نوامبر) به پایان می رسید و هنوز مسایلی مانند ظرفیت و میزان غنی سازی و همچنین بازه ی زمانی لغو تحریم ها به عنوان مهمترین موارد اختلافی باقی مانده بود. در نتیجه، گفت وگوها برای هفت ماه دیگر (تا نهم تیرماه 1394- سی ام ژوئن 2015) تمدید شد به طوری که قرار شد دوره ی چهار ماهه ی اول برای رسیدن به توافق سیاسی و دوره ی سه ماهه ی دوم به حل جزییات، مسایل فنی و حقوقی اختصاص یابد. ***ژنو یازدهمین دور از گفت وگوهای هسته یی از چهارشنبه بیست و ششم آذرماه 1393 (هفدهم دسامبر2014 ) در سطح معاون وزیران امور خارجه در شهر ژنو سوییس برگزار شد. این دور از مذاکرات نخستین دور از گفت وگوها پس از تمدید هفت ماهه و همچنین آخرین دور از گفت وگوها در سال گذشته ی میلادی بود که هدف از آن هموار شدن مسیر برای حل و فصل نهایی مساله ی هسته یی ایران و رسیدن به توافق فراگیر در این زمینه عنوان شد. ***ژنو همانند نشست قبلی، دوازدهمین دور از گفت وگوهای هسته یی (پس از توافق ژنو) نیز در سطح معاونان در شهر ژنو برگزار شد که علاوه بر معاونان، وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا هم در این نشست حضور داشتند. این نشست از بیست و چهارم دی ماه پارسال (چهاردهم ژانویه 2015) به مدت پنج روز در ژنو و در سطح وزیران، معاونان و کارشناسان برگزار شد و نخستین نشست ایران و 1+5 در سال نو میلادی بود. این دور از گفت وگوها را برخی «بی نتیجه» و بعضی «رو به جلو اما با پیشرفت محدود» ارزیابی کردند. ***ژنو بار دیگر ژنو میزبان سیزدهمین دور از گفت وگوهای هسته یی بود. این نشست با حضور وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا و همچنین «هلگا اشمیت» معاون هماهنگ کننده ی گفت وگوهای ایران و 1+5 از جمعه اول اسفند 1393 (بیستم فوریه 2015) شروع شد و تا روز دوشنبه چهارم اسفند ادامه یافت. البته در این روز معاونان گروه 1+5 نیز در این گفت وگوها حضور یافتند و این مذاکرات پس از چهار روز رایزنی فشرده به این شکل پایان یافت. آنچه فضای این دور از گفت وگوها را از نشست های پیشین متمایز می کرد حضور برخی از شخصیت های برجسته و تاثیرگذار از جمله «علی اکبر صالحی» رییس سازمان انرژی اتمی ایران و «ارنست مونیز» وزیر انرژی آمریکا در ژنو بود. حضور آن ها در این دور از گفت وگو به منزله ی ورود ایران و 6 قدرت جهانی به «مذاکره های عالی فنی» محسوب می شد. ***مونترو چهاردهمین دور از گفت وگوهای هسته یی این بار در دهکده ی «مونترو» در حومه ی شهر ژنو از سرگرفته شد. این نشست که دوشنبه یازدهم اسفندماه پارسال (دوم مارس 2015) آغاز شد، پس از چهار روز رایزنی پایان یافت. در این دور از گفت وگوها به جز وزیران امور خارجه ی ایران و آمریکا، معاونان آن ها و همچنین مونیز، صالحی و اشمیت نیز حضور داشتند و روز آخر معاون وزیران امور خارجه ی گروه 1+5 نیز به مذاکرات پیوستند. گفت وگوهای عالی فنی در این مرحله پیشرفت قابل ملاحظه یی داشت. ***لوزان یک پانزدهمین دور از گفت وگوهای هسته یی و آخرین دور مذاکرات در سال 1393، بیست و چهارم تا بیست و نهم اسفندماه در شهر لوزان سوییس برگزار شد. در این نشست 6 روزه افزون بر رایزنی های فشرده میان مقام های ایران و آمریکا، دیدارهایی نیز میان مقام های کشورمان با اعضای گروه 1+5 صورت گرفت اما تفاهم و چارچوب مشترکی که 2 طرف درپی دستیابی به آن بودند در این نشست حاصل نشد. ***لوزان 2 نخستین نشست در سال 1394 خورشیدی و همچنین شانزدهمین دور از گفت وگوهای هسته یی میان ایران و 1+5 که از چهارشنبه شب، پنجم فروردین (بیست و پنجم مارس) آغاز شده بود، شامگاه سیزدهم فروردین به انتشار بیانیه یی مشترک با عنوان «بیانیه ی سوییس» انجامید؛ بیانیه یی که نشان می داد ایران و غرب به تفاهم کلی و مجموعه یی از راه حل ها دست یافته اند و در سه ماه باقی مانده از ضرب الاجل باید در جزییات فنی و حقوقی به نتیجه برسند. ***وین نخستین دور از گفت وگوهای هسته یی میان ایران و 1+5 برای نگارش متن توافق جامع هسته یی از چهارشنبه دوم تا جمعه چهارم اردیبهشت ماه به مدت سه روز در پایتخت اتریش انجام شد. در این دور از گفت وگوها که در سطح معاون وزیران امور خارجه انجام گرفت، 2 طرف گفت وگو درباره ی کار نگارش متن توافق جامع (برجام) را ادامه دادند. ***وین در دومین نشست در وین پس از بیانیه ی سوییس، گفت وگوهایی جدی به منظور رسیدن به توافق جامع میان تیم دیپلماسی ایران و اعضای 1+5 از سه شنبه بیست و دوم اردیبهشت ماه (دوازدهم می 2015) آغاز شد. این دور از گفت وگوها که در سطح معاونان و کارشناسان وزارت امور خارجه جریان داشت به مدت سه روز ادامه یافت. ***وین این دور از گفت وگوها همانند گذشته در وین و در سطح کارشناسان و معاون وزیران امور خارجه انجام گرفت. در این نشست که از چهارشنبه سی ام اردیبهشت (بیستم می 2015) تا جمعه یکم خرداد (بیست و دوم می) به مدت سه روز یافت، نگارش پیش نویس متن برنامه ی جامع اقدام مشترک پیگیری شد و همچنین کار نگارش متن اصلی و پیوست های آن در 2 سطح سیاسی و کارشناسی ادامه یافت. همزمان، گفت وگوها 2 مسیر بررسی لغو تحریم ها و فعالیت های هسته یی را پیمود اما به دلیل گستردگی موضوع ها و پیچیدگی آن ها پیشرفت در نگارش بسیار کند صورت گرفت. ***وین وین بار دیگر از پنجشنبه چهاردهم خرداد (چهارم ژوئن 2015) به مدت 2 روز میزبان معاون وزیران امور خارجه ی ایران و 1+5 بود. این رایزنی ها با نشست عمومی ایران با گروه 1+5 در سطح معاونان آغاز شد و پس از آن نمایندگان ایران نشستی دوجانبه با معاون وزیر امور خارجه ی روسیه و سپس نمایندگان دیگر اعضای 1+5 داشتند. در این نشست نیز کار روی متن توافق نهایی ادامه یافت اما هنوز دیدگاه ها از یکدیگر فاصله داشت. ***وین این نشست نیز همانند نشست های پیشین به رایزنی درباره ی نحوه ی نگارش متن توافق جامع اختصاص یافت. این گفت وگوها که از صبح چهارشنبه بیستم خرداد (دهم ژوئن) آغاز شده بود تا روز جمعه بیست و دوم خرداد (دوازدهم ژوئن) ادامه پیدا کرد. ***وین آخرین و پیچیده ترین دور از گفت وگوهای هسته یی ششم تیرماه (بیست و هفتم ژوئن) به منظور دستیابی به توافق جامع با پیوستن ظریف و کری به جمع معاونان و کارشناسان کلید خورد. سپس «فدریکا موگرینی» هماهنگ کننده ی گفت وگوهای هسته یی ایران و 1+5 و همچنین دیگر وزیران امور خارجه ی این گروه به گفت وگوها پیوستند تا مهمترین مسایل اختلافی همچون موضوع چگونگی اجرای پروتکل الحاقی، ابعاد نظامی احتمالی موضوع هسته یی ایران (PMD) و نحوه ی لغو تحریم ها را قبل از ضرب الاجل نهم تیرماه (سی ام ژوئن) حل و فصل کنند. در این دور پس از تلاش های فراوان و سه بار تمدید زمان گفت وگوها، در نهایت سه شنبه بیست و سوم تیرماه (چهاردهم ژوییه) توافق تاریخی که 2 طرف منتظر آن بودند تحقق یافت.