توافقی برای تمام فصول

پس از روی کار آمدن دولت یازدهم که مذاکرات هسته‌یی دچار دگرگونی جدید در عزم و رویکرد شد، دستاوردهای مشخصی برای ایران و 6 کشور قدرتمند جهان درپی داشت. سه دستاورد یا نقطه کلیدی در طول این مذاکرات توافق موقت ژنو، تفاهم لوزان و احتمالا توافق جامع وین خواهد بود. در توافق ژنو توافقنامه‌یی ۶ ماهه و قابل تمدید پیرامون برنامه هسته‌یی ایران در ۳ آذر سال92 امضا شد. در تفاهم لوزان که دومین نقطه عطف این مذاکرات در دولت روحانی بود، بیانیه‌یی شامل خلاصه‌یی از مجموع راه‌حل‌های تفاهم شده برای رسیدن به برنامه جامع اقدام مشترک پیرامون برنامه هسته‌یی ایران تا ضرب‌الاجل ۱۰ تیر ۱۳۹۴، پس از دو دور مذاکره در ۱۳ فروردین ۱۳۹۴ میان ایران و گروه 1+5 در لوزان سوییس منعقد شد. این بیانیه هیچ تعهدی برای طرفین درگیر در پرونده هسته‌یی ایران ایجاد نکرد اما تا حدود زیادی توانست خلأهای فنی و حقوقی آن را برملا کند. خلأهایی که اگرچه رسیدن به یک توافق جامع را کمی با تاخیر و شاید با اما و اگر روبه‌رو کرده اما در عین حال اگر رفع نمی‌شد به پیکر توافق ضربه جدی وارد می‌کرد. ایستگاه سوم و پایانی قرار بود روز 10 تیر به رسمیت شناخته شود که این اتفاق نیفتاد و فعلا در جریان است. براساس گمانه‌زنی‌ها ممکن است قبل از رسیدن به ضرب‌الاجل جدید 22 تیر، یعنی شاید همین امروز توافق هسته‌یی رسانه‌یی شود. در بررسی اجمالی این سه مقطع کلیدی چند نکته روشن خواهد شد: نخستین نکته اینکه بعد از سال‌ها مذاکره تنها با این تیم جدید است که دستاوردهای محسوس برای هر دو طرف مسجل شده است. امتیاز گرفتن از مذاکرات به واسطه تحریم‌های طاقت‌فرسا در عین حفظ برنامه هسته‌یی کشور کاری دشوار بود که به انجام رسید و نمود کامل آن در توافق موقت ژنو قابل مشاهده است که دو دشمن دیرینه توانستند از راه مذاکره یک بازی برد-برد را با موفقیت به سرانجام برسانند. بازی‌ای که هنوز هم ادامه دارد و مذاکرات فعلی هم با تداوم همان دستاوردهای ژنو درحال برگزاری است. در مقطع دوم اما در لوزان آزمون جدی‌تری برای کشورهای درگیر در جریان بود، آزمونی که برای سال‌ها ادامه پیدا خواهد کرد و ممکن است با رضایت مقام‌های عالی نظام به حوزه‌های دیگر نیز تسری پیدا کند. ابتدا پیش‌نویسی از همه آنچه قرار بود انجام شود آماده شد و طرفین تا جایی که توانستند در فرصت سه ماهه خود از آن عیب و ایراد گرفتند. شاید این عیب‌یابی به مذاق خیلی‌ها خوش نیامده باشد اما شرط بقای توافق جامع برای تمام فصول حذف همه این ایرادات خواهد بود. در مرحله آخر که ممکن است در کمتر از یک روز آینده به نتیجه برسد شاهد توافق جامعی خواهیم بود که توان اجرایی آن در مرحله اول به اندازه کافی آزموده شده و عزم همه برای حل معضل را نشان می‌دهد و در مرحله دوم هم به اندازه کافی درباره خلأهای قانونی و نادیده گرفتن انتظارات و تفاسیر زبان‌شناسی و حقوقی آن هم بحث و بررسی صورت گرفته است. لذا توافقی که کش و قوس پیدا کردن آن حتی حوصله خبرنگاران را سر برده و آنها هم در توئیت‌های خود ضرب‌الاجل تعیین کرده‌اند و به دیپلمات‌ها تا روز دوشنبه برای توافق مهلت داده‌اند، اگر اتفاق بیفتد از گزندهای زیادی محفوظ خواهد بود. شام آخری که به‌دلیل دل‌زدگی دیپلمات‌ها از غذاهای هتل کوبورگ بهتر است در رستوران دیگری با طعم ایرانی صرف شود تا به عنوان نشان پیروزی دیپلماسی در ذهن جهان باقی بماند.