بورس عربستان، موش آزمایشگاهی ایران؟

درست از همان لحظه ای که حدود 4 ماه قبل خبر توافق هسته ای در لوزان منتشر شد و وزیر امور خارجه کشورمان به مهم ترین توافقات انجام شده بر سر لغو تحریم ها اشاره کرد، سیل گمانه زنی ها در مورد شرایط اقتصاد ایران پس از لغو تحریم ها براه افتاد. طی این مدت نیز مطالب و مباحث گوناگونی تحت عنوان کلی « اقتصاد ایران در دوره پساتحریم» مطرح شده است. با این وجود اما به نظر می رسد، عربستان سعودی به عنوان یکی از بزرگترین رقبای جمهوری اسلامی ایران که در سال های اخیر رقابتش رنگ خصومت نیز گرفته، درهمین بازه زمانی به دنببال حداکثر استفاده از فرصت باقی مانده تا بازگشت ایران به بازرهای جهانی است و در یک اقدام تاریخی بالاخره درهای بورس خود را به روی سهامداران خارجی باز کرد. تحلیلگران علل مختلفی را برای این اقدام عربستان آن هم در برهه زمانی مطرح می کنند. بورس عربستان دست به تحولی بزرگ زد و از امروز امکان حضور مستقیم سرمایه گذاران خارجی برای خرید حداکثر ۴۹ درصد سهام شرکت ها را فراهم کرد. به این ترتیب سرمایه گذاران کشورهای دیگر می توانند با رعایت محدودیت هایی چون تزریق 5 میلیون دلار و دارا بودن حداقل 5 سال سابقه مدیریت دارایی در بورس عربستان فعالیت کنند. این درحالی است که محدودیت های تعیین شده برای 5 شرکت (از جمله 4 شرکت فعال در بخش املاک و مستغلات و یک شرکت کشتیرانی) اعمال نمی شود و سرمایه گذاری در آنها آزاد است. بازار 500 میلیارد دلاری‌ سهام این کشور به روی سرمایه‌‌گذاران جهانی باز شد. هرچند هنوز برای افراد عادی خریداری سهام این بازارها دشوار خواهد بود. یکی از این تحلیل ها، اقدام اخیر عربستان را از جمله برنامه‌های اصلاحاتی می داند که مدتی در دست بررسی بوده؛ اما پاسخ این پرسش که چرا این برنامه اصلاحی اکنون اجرا شده است، نمی تواند بی ارتباط با کاهش قیمت نفت باشد. ظاهرا مسئولان سعودی در پی برخی پیش‌بینی ها که رشد اقتصادی این کشور را در سال 2016 میلادی 2.7 درصد کمتر و کسری تولید ناخالص داخلی را در سال جاری به 20 درصد برآورد کرده اند، به دنبال راه های جایگزین برای تأمین منابع مالی افتاده اند. شباهت بازار سرمایه عربستان و ایران فارغ از اینکه عربستان با چه هدفی دست به این کار زده است، شباهت های جالبی میان شرایط این کشور با ایران وجود دارد که توجه به آن ها می تواند هزینه های تصمیمات و رفتارهای اشتباهات را در روزهای پیش رو به حداقل برساند؛ شباهت نخست در این است که عربستان در مقیاس خود با کاهش درآمدهای نفتی و به تبع آن کمبود منابع مواجه شده و از همین رو به سمت روش های دیگر تأمین منابع مالی رفته است. این شرایط بسیار شبیه وضعیت ایران و کمبود منابع مالی در اثر کاهش درآمدهای نفتی است. تجربه عربستان حال می تواند نمونه خوبی برای مدیران اقتصادی ایران باشد تا ببینند، گشایش بازارهای سرمایه تا چه حد جایگزین مناسبی برای درآمدهای نفتی باشد. تردیدی نیست که شرکت‌ها برای توسعه به بازار سهام می‌‌آیند یعنی برای افزایش سرمایه به جای رفتن به بانک می‌توانند به بازار سرمایه مراجعه کنند. این مساله همچنین برای مردم که در بازار سهام سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اهمیت دارد چرا که با گذر زمان بازاری شفاف‌تر خواهند داشت و نظارت بر آن بیشتر خواهد شد. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبر آنلاین، نکته مهم دیگری که از تجربه عربستان می توان آموخت، نوع استقبال از سرمایه های خارجی است؛ در صورت دستیابی به توافق هسته ای طرف روزهای آینده، بازارسرمایه ایران نیز در آینده نزدیک با اقبال سرمایه گذاران خارجی مواجه خواهد شد بنابراین راهبرد استقبال از این سرمایه ها و تدوین برنامه ای که در عین استفاده از این منابع، بورس کشور دستخوش تلاطم های بعدی نشود، از جمله مسائلی است که باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد. در این مسیر رفتار مدیران بازار سرمایه عربستان در اعمال روش های سختگیرانه می تواند محل تأمل باشد. پس از گذشت یک هفته از تصمیم عربستان مبنی بر آغاز سرمایه گذاری خارجی در بورس اصلی این کشور، تداول، شاخص ها بدون رشد و سقوط چشم گیری هفته کاری را به پایان رساندند. مدیر یکی از شرکت های سرمایه گذاری خاورمیانه و آفریقای در این خصوص می گوید:«سرمایه گذاران خارجی هنوز در مرحله آموزش و یادگیری هستند و هنوز به مرحله سرمایه گذاری وارد نشده اند و به نظر می رسد تلاش عربستان برای ورود سرمایه گذاران خارجی بیشتر شبیه به یک مرحله تکاملی است تا یک انقلاب اقتصادی». شرکت های خارجی برای خرید سهام باید گواهی نامه ای از نهاد ناظر عربستان داشته باشند و تنها شرکت هایی که سرمایه ای بالاتر از 5 میلیارد دلار و سابقه 5 ساله در سرمایه گذاری در کشورهای خارجی را داشته باشند امکان دریافت این گواهی نامه را دارند. هیچ سرمایه گذار خارجی به تنهایی نمی تواند بیش از 5 درصد از سهام یک کشور را داشته باشد و کل سرمایه گذاری یک شرکت خارجی در یک شرکت عربی بیش از 49 درصد نخواهد بود. بر این اساس، سقف سرمایه گذاری شرکت های سرمایه گذاری خارجی در هر سهامی 20 درصد بیشتر نخواهد بود و این شرکت ها نمی توانند بیش از 10 درصد از سهام کل شرکت های پذیرفته شده در بورس عربستان را دارا باشند. تا به حال که هیج کدام از سرمایه گذاران خارجی به طور غیر مستقیم از طریق سوآپ و صندوق های سرمایه گذاری از بورس عربستان، سهام خریداری نکرده اند. مدیر عامل بورس عربستان، عادل القمدی در پاسخ به رویترز در این خصوص گفته بود که در حال حاضر نهاد ناظر بازار عربستان مشغول رسیدگی به درخواست های 6 شرکت خارجی برای حضور در بورس این کشور است در حالی که تنها دو شرکت موفق به اخذ مجوز شده اند. بنا بر این به نظر می رسد عربستان در کنار جذب سرمایه های خارجی به دنبال کیفیت این سرمایه ها نیز هست و حاضر نیست هر سرمایه ای را به بازار خود راه دهند. آیا چنین وسواس هایی برای بازار سرمایه ایران در صورت لغو تحریم ها، مناسب است یا نه؟ مسئولان بازار سرمایه ایران چه راهبردی برای جذب سرمایه های با کیفیت دارند؟ بازار هیجانی و کم عمق ایران تا چه می تواند محل جذابی برای حضور ادامه دار سرمایه گذاران خارجی باشد؟ این ها و ده ها پرسش دیگر از جمله مسائلی است که انتظار می رود از سوی مدیران اقتصادی پاسخ هایی برای آن ها یافت شده باشد.