جیره‌بندی آب به فارس رسید

هر روز خبری از گوشه‌و‌کنار این کشور مبنی بر بحران آب و جیره‏بندی آن به‌گوش می‌رسد و این‌بار نیز همدان گوی سبقت را از دیگران ربوده است. این خطر آن چیزی است که به گفته کارشناسان، حتی مسئولان نیز چندان از آن اطلاع درستی ندارند و بسیار سهل‏انگارانه درباره آن برخورد می‌کنند.

چندی پیش، قائم‌مقام وزیر نیرو عنوان کرد ۸۴‏ درصد از مساحت کشور را مناطق خشک و نیمه‌‌خشک تشکیل می‌دهد و گفت: این شرایط آب‌وهوایی، چالش‌هایی مانند کاهش آب تالاب‏ها، پایین‌رفتن سطح آب زیرزمینی، تقاضا برای برداشت بیش از ظرفیت از منابع زیرزمینی و به‌هم‌خوردن تعادل این منابع را به‌همراه آورده است.

هرچند به گفته ستار محمودی، وزارت نیرو برای جلوگیری از تخریب منابع آب زیرزمینی، قانون توزیع عادلانه آب را در برنامه دارد و براساس این قانون، می‌تواند در دشت‌هایی که دارای بیلان منفی هستند، از حفر چاه‌های جدید جلوگیری کند، اما نمی‌توان ٥٢٧ شهری را که در سال‌جاری دچار تنش آبی شده و ١٠ شهر بیشتر از پارسال است، به این سادگی‏ها نادیده گرفت.

او گفته است پنج شهر سنندج، بندرعباس، کرمان، اصفهان و شرق تهران از نظر آبی اوضاع حادتری دارند. برای این معضل، راه‏حل‏های متعددی عنوان شده که البته کارشناسان خبره امر، بسیاری از راهکارها را ناکارامد می‌خوانند، چراکه به گفته آنان، مسئولان همچون گذشته روی مدیریت تقاضا و تأمین آب تمرکز کرده‏اند، به جای آنکه عرضه آب و اصلاح الگوی مصرف را در دستور کار قرار دهند.

آب در ٢ شهر فارس جیره‌‏بندی شد در این راستا مدیر‏عامل شرکت آب و فاضلاب استان فارس گفت: بحران کم‏آبی در ١٤ شهر فارس وجود دارد و در دو شهر نیز آب جیره‏بندی شده است. محمدعلی قلندری افزود: بخش‏هایی از شهر فسا و شهر قطرویه نی‏ریز اکنون در ساعاتی از روز با نوبت‏بندی آب روبه‌رو هستند و در صورتی که مدیریت مصرف بهینه اعمال نشود، در سایر شهرهای بحرانی نیز مجبور به نوبت‏بندی آب هستیم. وی ادامه داد: شهرهای فسا، خرامه‏، جهرم‏، کوار‏، داراب‏، فراشبند‏، وراوی‏، بنارویه‏، سوریان‏، کوهنجان‏، مرودشت‏، قطرویه و زرین‌دشت اکنون با بحران جدی کم‏آبی روبه‌رو هستند.

همدان به جمع جیره‏‌بندی‏‌ها می‏پیوندد؟ به گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان همدان نیز این استان در سال جاری جزء ١٣ استان مواجه با تنش آبی شدید در کشور معرفی شده است. هادی حسینی‌بیدار در این رابطه گفت: با آغاز فصل گرما و شرایط موجود کم‏آبی و خشک‌سالی در استان، احتمال جیره‏بندی آب وجود دارد و شهروندان با مصرف صحیح می‏توانند از جیره‏بندی آب جلوگیری کنند.

حسینی‌بیدار افزود: استان همدان با تنش شدید آبی مواجه بوده و وضعیت آبی استان تأسف‏بار است و با آغاز فصل گرما این مشکلات تشدید خواهد شد و آبفا نیز تلاش خود را برای رفاه حال شهروندان در وضعیت کنونی کرده است، اما در صورت رعایت‌نشدن الگوی مصرف از سوی شهروندان، امکان جیره‏بندی آب وجود دارد.

بحران آب کم‌رنگ جلوه داده می‌شود با تمامی این تفاسیر، هنوز راه‏حل درست و منطقی، نه از سوی مسئولان و نه از سوی مردم، برای تنش کم‏آبی در کشور مطرح نشده است. برای بررسی این موضوع، از فاطمه ظفرنژاد، پژوهشگر آب و توسعه پایدار، وضعیت بحران کم‏آبی در کشور را جویا شدیم.

او معتقد است همه دشت‏های ایران با مشکل کم‏آبی روبه‌رو هستند که چند شهر تهران، مشهد، اهواز و خرمشهر ازجمله شهرهایی هستند که این بحران برای آنها بسیار حادتر است. از طرفی ظفرنژاد تصریح کرد تهران با شش سد بزرگ، اما خالی، وضعیتی به‌مراتب بدتر از همه شهرها دارد، امری که به سبب اهمیت بالای آن، کم‌رنگ جلوه داده می‌شود.

او که خبر از بحران کم‏آبی در استان گلستان را با وجود حاصلخیز‌بودن آن نیز می‌دهد، می‌گوید: مشهد برای تأمین آب، با یک فاجعه روبه‌روست، اما متولیان امر ترجیح می‌دهند بحران قحطی آب را در شهرهای ایران مسکوت بگذارند.

مدیریت عرضه به جای مدیریت تقاضا برای آب این پژوهشگر آب، جیره‏بندی را امری قطعی برای آینده شهرهای بحران‏زده ایران می‌داند و می‏افزاید: متأسفانه وزارت نیرو روی مدیریت عرضه و تأمین آب تمرکز کرده، به جای آنکه مدیریت تقاضا برای آب را در دستور کار قرار دهد. این مسئله به این دلیل رخ می‌دهد که برای عرضه آب، نیاز به سدسازی و ساخت‏وساز است که بخش قدرتمندی در این حوزه را به خود اختصاص داده‏اند، درحالی‌که با محور قرار‌دادن مدیریت تقاضا، سرفصل‏های اصلاح الگوی مصرف در نظر گرفته می‌شود و باید در هشت سال گذشته، راهبردی جدی برای این مسئله بیان می‌شد.

او معتقد است: فساد پنهان در ساخت‌وساز سدها اجازه رفع اصولی این بحران را نمی‌دهد، چراکه مدیریت آب در ایران، مدیریتی سازه‏ای است، درحالی‌که آب، یک منبع طبیعی است و باید با آن با عنوان یک منبع طبیعی برخورد کرد، نه اینکه کشاورزان را که از گذشته‌های دور مالکان حقابه‌ها بوده و تنها کسانی هستند که از آب برای تولید بهره می‏گیرند، متهم کنیم، با وجود اینکه نیک می‌دانیم اکنون شهرهای ایران بخش بزرگی از میزان مصرف آب را برای بخش‏های غیرمولد که مغایر با اکوژنیک چنین سرزمینی است، مانند استخرها و شهرهای آبی به کار می‏گیرند که موجب تبخیر شدید آب می‌شود.