در بازار غیر رسمی ارز عرضه نمی کنیم/ ناگفته های معاون ارزی بانک مرکزی
مینو کیانی راد، معاون ارزی بانک مرکزی برای اولین بار در مصاحبه ای درباره برنامه بانک مرکزی برای هموار‌سازی نرخ ارز توضیح داده است.
مینو کیانی‌راد تا قبل از راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی ترجیح می‌داد در سایه باشد اما پس از راه‌اندازی مرکز مبادلات ارزی حضور در عرصه رسانه‌ها نیز پر‌رنگ شد؛ اتفاقی که برخی آن را به فال نیک می‌گیرند و معتقدند: این حضور می‌تواند موثر ایفا شود. به بهانه راه‌اندازی مرکز پرسش‌هایی طرح شد. اولین پرسش به الگوی مرکز مبادله ارزی در دنیا بازمی‌گردد. آیا مرکز مبادله ارز در کشورهای دیگر نیز استفاده شده است؟ در کنار مباحث مربوط به مرکز روند بازار نیز جای سوال دارد. از زمانی که این مرکز ایجاد شده نرخ بازار غیررسمی به طور مرتب در حال فاصله‌گیری بوده است. کیانی‌راد در این مورد نیز توضیحاتی داده است. او می‌گوید با تقویت عرضه در ادامه کار مرکز نوسان مهار می‌شود.
* ایجاد مرکز مبادلات از سوی بانک مرکزی با یک علامت سوال روبه‌رو است. الگوی مرکز مبادله در کجا مورد استفاده قرار گرفته است که در این برهه عملیاتی شده است؟
الگوی مرکز تبادل ارزی بازار بین‌بانکی بوده و در سیستم بانکی تمامی کشورها مرسوم است. عمده معاملات ارز کشورها در بازار بین‌بانکی انجام می‌شود. بنابراین ابتکار جدیدی نیست.
* مرکز مبادلات ارزی چه تفاوتی با بازار بین‌بانکی که قبلاً فعال بود دارد؟
مرکز مبادلات همان بازار بین‌بانکی است. در بلند‌مدت هم راهکار اصلی دستیابی به نظام ارز شناور مدیریت‌شده و اجرای سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز، استفاده از مکانیسم تعیین قیمت بر مبنای عرضه و تقاضای واقعی است. این امر در شرایط ایجاد بازار بین‌بانکی که در آن کلیه عرضه‌ها و تقاضاها ارائه می‌شود قابل اجراست.
* اما در بازار بین‌بانکی بانک‌ها عرضه‌کننده ارز هستند در این مرکز یگانه عرضه‌کننده بانک مرکزی است؟
منابع ارزی مورد استفاده در مرکز مبادلات ارزی، منابع حاصل از 14.5 درصد نفت طبق قانون بودجه سال 1391، 20 درصد منابع قابل تبدیل به ریال از محل صندوق توسعه ملی، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی پتروشیمی‌ها و دارندگان ارز اعم از بانک‌ها، اشخاص حقیقی و حقوقی و شرکت‌های دولتی است که در بازار بین‌بانکی خرید و فروش می‌شود. به عبارت دیگر، در اینجا ما شاهد دو بردار هستیم، بردار عرضه ارز از صندوق توسعه ملی که به ثبات در بازار ارز کمک کرده و از سوی دیگر بردار عرضه معادل ریالی ارز جهت تامین منابع ریالی پروژه‌های اولویت‌دار در کشور از طریق بانک‌های عاملی که صندوق توسعه ملی با آنها توافق لازم را انجام داده است. این منابع ریالی در اختیار پروژه‌های اولویت‌دار در کشور قرار خواهد گرفت. باید اشاره کنم نیازهای ریالی هم که در بخش‌های نفت و گاز کشور وجود دارد از طریق عرضه این 14.5درصد سهم شرکت نفت از صادرات نفت در بازار و تبدیل آن به ریال برای مجموعه شرکت‌های وزارت نفت امکان‌پذیر بوده که کمک بزرگی به بخش رشد تولید در بخش نفت و گاز خواهد بود.* بین‌بانکی بودن آن چگونه معنا می‌یابد؟
تعاملی هست بین سازمان توسعه تجارت یا وزارت صنعت و معدن و تجارت که واردکنندگان کالا و خدمت، اسناد و مدارک‌شان را در آنجا عرضه می‌کنند، ثبت سفارش می‌شود و بعد از طی این فرآیند، کار در سیستم بانکی انجام می‌شود، از طریق بانک‌های عامل و بانک مرکزی خرید و فروش انجام می‌شود. یعنی دقیقاً بازار بین‌بانکی.
* از زمان راه‌اندازی مبادله ارز تاکنون قیمت ارز در بازار غیررسمی نزدیک به 40 درصد افزایش داشته است. نوسان در بازار به گونه‌ای بوده است که هیجان قیمتی حکفرما شده است. بانک مرکزی در کوتاه‌مدت چه برنامه‌ای برای هموار‌سازی نرخ ارز و جلوگیری از روند کنونی دارد؟
در حال حاضر تلاش داریم سمت عرضه را تقویت کنیم. تقویت جانب عرضه از طریق عرضه ارز صادرکنندگان در مرکز مبادلات ارزی از یک سو و مدیریت تقاضای ارز از طریق گروه‌های کالایی با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت از سوی دیگر راهکار اساسی جهت هموار‌سازی نرخ ارز در کوتاه‌مدت است. با ورود منابع صندوق توسعه ملی و منابع ارزی سایر صادرکنندگان غیرنفتی، عمق این بازار افزایش یافته و تاثیر آن در تعادل بازار ارز بیشتر خواهد بود. مدیریت نوسانات نرخ ارز یعنی نوسانات در دامنه مشخص و با درجه اعتماد بالا حفظ شود. به عبارت دیگری بانک مرکزی باید بتواند با توجه به سیاست‌های پولی و نظام شناور مدیریت‌شده، نرخ ارز را در یک دامنه مشخص با نوسانات محدود و درجه اعتماد بالا کنترل و مدیریت کند. مولفه‌های عرضه بازار ارز کشور، شامل صادرات نفت و گاز، صادرات غیرنفتی و خدمات است. ارزهایی که در واقع در حساب سبد دارایی خانوارها و صاحبان کسب و کارها وجود دارد نیز می‌تواند به سیستم بازگشته و در ثبات بازار ارز موثر باشد. از طرف دیگر، در سمت تقاضا برای واردات، خدمات، درمان و مسافرت نیز تقاضا وجود داشته و موضوع تعهدات قبلی نیز مطرح است. پس در قالب این مرکز مبادله قیمت‌گذاری ارزی، بانک مرکزی با یک قیمت‌گذاری صحیح و بر اساس مولفه‌های عرضه و تقاضا در بازار و اصلاح قیمت‌ها تلاش می‌کند که در آینده تعادل باثباتی را در بازار ارز ایجاد کند. این ثبات می‌تواند به بازارهای دیگر مانند بازار طلا و بخش واقعی اقتصاد هم کمک کند. هدف بانک مرکزی، ایجاد ثبات در بازار ارز و ایجاد جریان باثبات جهت واردات و صادرات کالاست.
* یکی از نکاتی که وجود دارد بحث قیمت‌گذاری در مرکز است. قیمت‌های اعلام‌شده در مرکز فاصله زیادی با نرخ غیررسمی دارد در حالی که قرار بود تنها دو درصد زیر قیمت بازار باشد؟
حجم معاملات در بازار آزاد اگرچه سهم پایینی در بازار ارز کشور دارد، قیمت‌ها در بازار مزبور بسیار پر‌نوسان بوده و عمدتاً بر اساس معاملات صوری است. بنابراین بانک مرکزی باید بر اساس مولفه‌های اقتصادی نرخ ارز مبادله‌ای را استخراج کند که این کار نیز در حال انجام است.
* به چه شکل؟
شبکه صرافی‌های مجاز و کانون صرافان نقش اصلی را در استخراج نرخ ارز آزاد و استخراج میانگین وزنی قیمت روزانه دارند. بانک مرکزی با توجه به تعاملی که با شبکه صرافی‌های مجاز و کانون صرافان دارد، نسبت به اخذ قیمت نرخ ارز به نرخ بازار آزاد اقدام می‌کند. در بانک مرکزی یک سیستم قیمت‌گذاری نرخ ارز وجود دارد که وقتی روزانه قیمت‌های میانگین موزون اخذ شد، دو درصد زیر نرخ بازار بدون کارمزد، برای روز بعد و قبل از شروع روز کاری به بانک‌های عامل اعلام می‌شود.
* برخی معتقدند نوسان در بازار به دلیل تزریق نکردن ارز از سوی بانک مرکزی است، در این رابطه چه توضیحی دارید؟
بانک مرکزی با شبکه صرافی‌های مجاز در تعامل است که مجوز دارند. بازار غیررسمی بدون مجوز است و نیازی به عرضه ارز توسط این بانک در بازار غیررسمی نیست. عرضه باید ابتدا در بازار بین‌بانکی و در صورت ضرورت با مکانیسم‌های کنترلی و نظارتی قوی در شبکه صرافی‌های مجاز عرضه شود.
* انتقال ارز در مرکز چه مزیتی نسبت به شبکه صرافان کشور دارد، آیا این کار با کارمزد کمتری انجام می‌شود؟
نقل و انتقالات توسط شبکه بانکی (بانک‌های عامل) انجام شده و کارمزد‌های خاص خود را مطابق با مقررات ارزی دارد.
* نرخ رشد نقدینگی در بهار امسال بی‌سابقه بوده به طوری که رئیس کل بانک مرکزی از آن به عنوان پدیده‌ای خاص نام برده است، برای مصون‌سازی بازار از هجمه احتمالی نقدینگی فکر می‌کنید چه تدبیری باید اتخاذ شود؟
تنوع‌بخشی ابزار‌های سیاست پولی و جلوگیری از نوسانات شدید نرخ ارز جهت ایجاد تعادل در بخش‌های واقعی و مالی اقتصاد استراتژی ما در هماهنگی بین سیاست‌های پولی و ارزی است. نرخ ارز ابزار سیاست پولی است.
