مذاکره ظریف و هاموند برای کنار زدن موانع فنی

به گفته عباسعلی منصوری آرانی،رییس گروه دوستی پارلمانی ایران و انگلیس احتمالا محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و فلیپ هاموند، وزیر خارجه بریتانیا، امروز در حاشیه مذاکرات هسته‌ای ایران و اروپا در بروکسل بلژیک برای بازگشایی سفارتخانه دو کشور در تهران و لندن دیدار می‌کنند. در صورت انجام این دیدار مهم‌ترین دستور کار آن بررسی موانع بازگشایی سفارتخانه‌های دوکشور خواهد بود که با وجود توافق اولیه ۱۸ ماه قبل در نیویورک، هنوز کلیدی در قفل سفارتخانه ایران در لندن و انگلیس در تهران نچرخیده است. حمله‌ای که قفلی بر سفارتخانه‌های دو کشور شد سفارت بریتانیا در تهران آذرماه سال ۱۳۹۰ و در پی حمله همزمان جمعی از معترضان - که برخی از رسانه‌ها از آن‌ها به عنوان دانشجویان بسیجی یاد کردند- به محل سفارت در خیابان فردوسی و اقامتگاه سفیر و کارکنان سفارت در خیابان قلهک تهران تعطیل شد. سفارت انگلیس در تهران در دوره‌ای تعطیل شد که سایمون گس سفیر بریتانیا در ایران بود. این سفارت پس از آنچه اظهارات و اقدامات مداخله جویانه سفیر انگلیس در امور داخلی ایران خوانده شد مورد حمله قرار گرفت. چندماهی از گشت و گذار سفیر جدید در باغ قلهک نگذشته بود که او به وزارت امور خارجه ایران احضار شد. وزارت امور خارجه ایران با احضار سفیر انگلیس مراتب اعتراض جمهوری اسلامی ایران در خصوص دخالت‌های این کشور در امور داخلی ایران را به وی ابلاغ کرد. مقاله سایمون گس به مناسبت روز جهانی حقوق بشر از جمله دلایل احضار سفیر انگلیس در تهران بود. سایمون گس در آن مقاله مدعی شد که «وکلا، روزنامه‌نگاران و کارکنان سازمان‌های غیردولتی در هیچ جای دنیا به اندازه ایران در خطر نیستند.» این مقاله نه تنها واکنش وزارت خارجه ایران را به دنبال داشت بلکه موجی از اعتراض را به خصوص در مجلس ایران علیه انگلیس به راه انداخت. در همان زمان کاظم جلالی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز در واکنش به مقاله سایمون گس گفته بود که «در اولین جلسه این کمیسیون، طرح کاهش روابط با انگلیس بررسی می‌شود.» طرح دو فوریتی که ششم آذرماه سال ۱۳۹۰ در مجلس به تصویب رسید و دو روز پس از تصویب آن یعنی هشتم آذر ماه همزمان با اولین سالگرد شهادت مجید شهریاری دانشمند هسته‌ای کشورمان، معترضان با تجمع مقابل سفارت انگلستان در تهران وارد این سفارتخانه و همچنین باغ قلهک، محل اقامت سفیر و کارکنان سفارتخانه شدند و در حدود ۶ ساعت این دو مکان را به طور کامل به اشغال خود در آورند. با این اقدام انگلیس یک طرفه خواستار تعلیق روابط دو کشور و تعطیلی سفارت ایران در لندن شد. این اتفاق در ‌‌نهایت قفلی بر درهای سفارت دو کشور به مدت سه سال زد. تلاش نافرجام برای بازگشایی سفارتخانه‌ها اما با روی کار آمدن دولت روحانی، دو کشور گام‌های موثری را برای ارتقا روابط و بازگشایی سفارتخانه برداشتند. در همین راستا در نخستین دیدار وزرای خارجه ایران و انگلیس در دولت روحانی که شهریور ماه سال ۱۳۹۱ در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شد دو طرف توافق کردند تا زمینه بازگشایی سفارتخانه‌ها را فراهم کنند. پس از چندین دور گفت‌وگوی مجید تخت روانچی معاون وزیر خارجه ایران و سایمون گس، سفیر سابق انگلیس در تهران و معاون فعلی وزیر خارجه انگلیس، در ‌‌نهایت دو طرف توافق کردند که کاردار غیرمقیم (ترددی) معرفی کنند. در حال حاضر آجی شارما کاردار غیرمقیم انگلستان در ایران و محمدحسن حبیب الله‌زاده کاردار غیرمقیم ایران در انگلستان است. با این حال معرفی کاردار‌ها هم منجر به باز شدن قفل سفارت خانه‌های دو کشور و ارایه خدمات کنسولی نشد. موانع فنی عامل تداوم تعطیلی سفارتخانه‌های دو کشور از آذر ماه سال جاری اما با کنار رفتن موانع سیاسی و نمایش اراده دو کشور برای ارتقا روابط، مانع جدیدی برای بازگشایی سفارتخانه‌ها ظهور و بروز پیدا کرد که وزرای خارجه دو کشور آن را مسائل فنی خواند. این مسائل فنی با اظهار نظر علنی وزیر خارجه انگلیس ابتدا عیان شد. فیلیپ هموند، ۴ آذر ماه با حضور در در مجلس عوام بریتانیا، طی سخنانی مدعی شد که تلاش‌ها برای بازگشایی سفارت این کشور در تهران به دلیل موافقت نکردن دولت ایران با ورود تجهیزات کامپیوتری مورد نیاز سفارت، با مانع روبرو شده است. وزیر خارجه بریتانیا به نمایندگان مجلس عوام گفت: «مشکلات فنی‌ای وجود دارد که به سادگی قابل حل نیست. ما نیاز داریم که مقدار قابل توجهی تجهیزات وارد ایران کنیم... بخش زیادی از تجهیزات عملیاتی سفارت در جریان وقایع نوامبر ۲۰۱۱ از بین رفت. اگر قرار باشد ما آنجا شروع به کار کنیم، نیاز داریم تجهیزاتمان را به شیوه‌ای امن و مورد اطمینان به آنجا منتقل کنیم.» این سخنان اما با واکنش ایران مواجه شد و مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به اظهارات هاموند، گفت که با سفارت بریتانیا نیز همانند سایر سفارتخانه‌های خارجی مقیم تهران رفتار می‌شود. افخم تاکید کرد که «جمهوری اسلامی ایران در چارچوب تعهدات بین المللی خود و در پایبندی به مقررات کنوانسیون وین ناظر بر روابط دیپلماتیک کنسولی، رفتاری یکسان و مشابه با همه سفارتخانه‌های مقیم تهران دارد و هیچگونه تبعیضی بین آن‌ها قایل نمی‌شود.» ظریف هم بهمن ماه سال جاری در مسیر بازگشت از افغانستان به تهران به خبرنگاران همراه اعلام کرده بود که بازگشایی سفارت بریتانیا در ایران نیازمند «توافقاتی» است. وزیر امور خارجه با «فنی خواندن» روند بازگشایی سفارت بریتانیا در ایران گفت: «آمادگی داریم با سفارت انگلیس مانند سایر سفارتخانه‌ها در ایران رفتار کنیم و توقع داریم که انگلیس نیز همینطور با سفارت ما برخورد کند.» ظریف در پاسخ به این سؤال که آیا علت به طول انجامیدن بازگشایی سفارتخانه انگلستان بحث پرداخت خسارت به انگلیس است؟ گفت: بحث خسارت نیست؛ برای باز شدن سفارت امکاناتی لازم است که سفارتخانه برای کار کردن به آن نیاز دارد. وی با تأکید بر اینکه با سفارت انگلستان در تهران در صورت باز شدن مثل سایر سفارتخانه‌ها برخورد می‌کنیم، گفت: توقع داریم که با سفارت ما در لندن نیز با‌‌ همان شکل برخورد شود. به نظر می‌رسد که اصلیترین مانع پیش روی بازگشایی سفارتخانه‌ها نحوه ارسال تجهیزات سفارتی و نوع بازرسی در مبادی ورودی از این تجهیزات است که گویا به خصوص در تهران با نگرانی‌هایی از سوی مقامات امنیتی روبرو شده است. بنابراین انتظار می‌رود که امروز در بروکسل وزرای خارجه ایران و بریتانیا برای کنار زدن «موانع فنی» زمینه بازگشایی سفارتخانه‌ها را فراهم کنند و احتمالا سال آینده شاهد بازگشایی دوباره سفارتخانه‌های ایران در لندن و بریتانیا در تهران باشیم.