چشم‌انداز بورس در سال 94

اتفاقات این روزهای بازار سرمایه بر کسی پوشیده نیست؛ شاخص بورس تا کمتر از 64 هزار واحد کاهش یافته و وارد کانال 63 هزار واحد شده است. این در حالی است که در روز پایانی اسفند سال گذشته شاخص کل بورس نزدیک به 79 هزار واحد قرار داشت و تا به امروز و در طول یک‌سال گذشته شاخص حدود 15 هزار واحد افت کرده است. افت‌های پی در پی شاخص بورس در حال حاضر به نگرانی سهامداران بدل شده است و تقریبا دورنمای مثبتی از وضعیت بازار در سال آینده نمی‌بینند. دلیل و منطقی که تحلیلگران بازار سرمایه می‌آورند، شرایط نامناسب کسب‌وکار است که باعث می‌شود نتوان تصویر مثبتی را از بازار انتظار داشت. در همین رابطه، علی سنگینیان، معاون سابق بورس و اوراق بهادار تهران و مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین در گفت‌وگویی توضیح می‌دهد: «با توجه به شرایط اقتصادی کشور، بازار سرمایه در سال 94 شرایطی شبیه به 93 یا کمی بهتر خواهد داشت.» به گفته وی، «به‌هرحال اقتصاد کشور در دو سال گذشته و در نتیجه فشارهای خارجی و سیاست‌های نامطلوب داخلی، با 10 درصد کاهش تولید روبه‌رو شده که در مقیاس جهانی، بحران اقتصادی محسوب می‌شود، بنابراین طبیعی است که اثرات این بحران در بخش‌های دیگر اقتصاد و بازارها خود را نشان دهد.» به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از خبرآنلاین، سنگینیان متذکر می‌شود: «با توجه حمایت‌های قول داده شده دولت و مجلس، انتظار می‌رود بازار هرچه سریع‌تر به تعادل برسد، اما در گام نخست، ایجاد رشد مناسب در اقتصاد ملی باید محقق شود.» بازار سرمایه در سال‌جاری با تحولات بسیاری مواجه بود؛ به طوری که شاخص بورس از ابتدای امسال تاکنون حدود 15 هزار واحد کاهش یافته است. در این شرایط چشم‌انداز بورس را در سال 94 چطور می‌بینید؟ دلم می‌خواهد به شما بگویم که بازار خیلی خوبی خواهیم داشت و بازار با رشد نماگرهای فعالیت همراه می‌شود و رشدی که اتفاق می‌افتد، افت‌های سال 93 را جبران می‌کند و دوباره شاهد حضور گسترده سرمایه‌گذاران در بازار خواهیم بود، اما برخلاف آرزوی قلبی‌ام، فکر می‌کنم بازار سرمایه فقط در صورت ایجاد رشد باثبات در اقتصاد و اصلاح انتظارات سرمایه‌گذاران وارد دوره رشد جدید خواهد شد. یعنی چشم‌انداز روشنی برای بازار نمی‌بینید؟ ببینید، با فرض عدم تغییر شرایط بین‌المللی، به دلیل پیش‌بینی‌‌های موجود در مورد اقتصاد کلان کشور برای سال بعد و عملکرد اقتصادی سال 93 و نیز با توجه به شرایط نامناسب کسب‌وکار که پیش‌بینی می‌شود در سال آینده هم ادامه پیدا کند، نمی‌توان تصویر مثبتی را از بازار انتظار داشت؛ هر چند که اقتصاد کشور در سال‌جاری با رشد مثبت مواجه شده است، ولی این رشد آن‌قدر قوی نیست که بتواند کاهش‌ تولید ملی حادث شده در دو سال گذشته را جبران کند و اقتصاد را به چرخه رونق برگرداند. این دیدگاه شخصی من است. ممکن است که کارشناسانی باشند که با این نگاه موافق نباشند و تحلیل‌شان این باشد که بازار سرمایه در حال حاضر به کف منطقی رسیده و قیمت‌ سهام نزدیک یا پایین‌تر از ارزش ذاتی است و سرمایه‌گذاری در سهام بازده خوبی ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، ممکن است مسوولان و مدیران بازار سرمایه معتقد باشند با اقدامات اصلاحی انجام شده در برخی صنایع و همکاری دولت، فضا بهتر شده و چشم‌انداز مناسبی برای سال بعد قابل تصور است. همه نظرات محترم است، اما دیدگاه من این است که با توجه به شرایط اقتصادی کشور، بازار سرمایه در سال 94 شرایطی شبیه به 93 یا کمی بهتر خواهد داشت. این نشان می‌دهد که شما خیلی خوشبین به بورس 94 نیستید. به نظر شما در حال حاضر چه عواملی بازار را تهدید می‌کند؟ همه صحبت‌های من، با این فرض است که شرایط بین‌المللی تغییر نکند. یعنی ما در مذاکرات بین‌المللی به نتیجه نرسیم و به طور طبیعی درآمد صادراتی کشور و فعالیت صنایع در همین حد، باقی بماند. بر این اساس، چشم‌انداز مثبتی برای آینده متصور نیستم. به‌هرحال اقتصاد کشور در دو سال گذشته و در نتیجه فشارهای خارجی و سیاست‌های نامطلوب داخلی، با 10 درصد کاهش تولید روبه‌رو شده که در مقیاس جهانی، بحران اقتصادی محسوب می‌شود. بنابراین طبیعی است که اثرات این بحران در بخش‌های دیگر اقتصاد و بازارها خود را نشان دهد. در حال حاضر اثرات این رکود اقتصادی در همه بخش‌های اقتصادی از جمله مسکن، بازار سرمایه و بازار پول قابل مشاهده است. البته دولت یازدهم اقدامات اصلاحی خوبی را اتخاذ کرده که منجر به کاهش اثرات نامطلوب اقتصادی شده است، ولی برای حذف کامل بحران یاد شده و ایجاد رونق دوباره در اقتصاد کشور، نیازمند زمان بیشتر و تسهیل مراودات بین‌المللی هستیم. در سال 91 و در ابتدای سال 92 با وجود رکود تورمی در اقتصاد کشور، شاخص بورس روند صعودی داشت، اما یک‌دفعه از نیمه 92 روند نزولی پیدا کرد و الان به حدود 63 هزار واحد رسیده است. دلیل آن رشد و این افت چه بود؟ رشد بازار سرمایه در سال‌های 91 و 92، چندان با منطق و واقعیت اقتصادی سازگار نبود. بیشتر رشد سال‌های یادشده، ناشی از تزریق نقدینگی به اقتصاد بود. به‌هرحال رشد قابل توجه نقدینگی در سال‌های پایانی دهه 80 و اوایل دهه 90 و عدم وجود فرصت و ظرفیت کافی برای جذب این نقدینگی در سایر بخش‌های اقتصادی، باعث سرریز شدن نقدینگی به بازار سرمایه و رشد شدید قیمت‌ها شد. در حال حاضر با اتخاذ سیاست‌های انقباضی و کنترل حجم نقدینگی، موتور رشد قیمت‌ها متوقف ‌شده است. بخش واقعی اقتصاد هم که از پتانسیل کافی برای کمک به بازار سرمایه و رشد اقتصادی برخوردار نبود، بنابراین بازار سرمایه با افت دامنه‌دار قیمت سهام مواجه شد. این افت بازار سرمایه چقدر سهامداران را زیان‌ده کرده است؟ کاهش حدود 130 هزار میلیارد تومانی ارزش بازار بورس تهران، در عمل به معنای از دست رفتن همین مقدار از دارایی سرمایه‌گذاران در بازار و زیان آن‌ها است. شرایط مشابهی هم در فرابورس اتفاق افتاده است. این موضوع باعث خروج سهامداران از بازار شده است؟ به طور طبیعی عده‌ای از سهامداران از بازار خارج شده‌اند، چون در شرایط مثبت و رونق، سرمایه‌گذارانی که دیدگاه کوتاه‌مدت دارند و به دنبال استفاده از فرصت‌ها هستند، وارد بازار سرمایه می‌شوند. این گروه از سرمایه‌گذاران عمدتا تمایلی برای ادامه فعالیت در بازار منفی ندارند و با شروع روند منفی بازار، عطای بازار سرمایه را به لقایش می‌بخشند. با خروج این گروه از سرمایه‌گذاران، حجم معاملات هم کاهش پیدا می‌کند. اواسط بهمن‌ماه امسال وزیر اقتصاد به دلیل وضعیت بازار سرمایه از مجلس کارت زرد گرفت. فکر می‌کنید دولت تا چه اندازه در وضعیت کنونی بازار سرمایه نقش دارد؟ به‌هرحال مجلس از وزیر اقتصاد به عنوان رییس شورای عالی بورس و سیاست‌گذار بازار سرمایه، سوال کرده و از پاسخ‌های وی اقناع نشده است. اما باید پرسید آیا همه مشکلات اقتصادی موجود و فضای نامناسب کسب‌وکار در نتیجه سیاست‌های وزیر فعلی اقتصاد ایجاد شده است؟ در حال حاضر مجلس در حال بررسی بندهای مختلف لایحه بودجه 94 است. به نظر شما بودجه سال آینده چه تاثیری روی بازار سرمایه در سال آینده خواهد گذاشت؟ هنوز جزییات بودجه 94 کاملا مشخص نشده است، اما چند نکته خوب در بودجه وجود دارد که برای بازار سرمایه مثبت است که از آن جمله می‌توان به خروج برخی از قیمت‌گذاری‌ها از بودجه سنواتی و تعیین فرمول‌های بلندمدت قیمت‌گذاری اشاره کرد. کاهش 5 درصدی بهره مالکانه هم قدم مثبتی محسوب می‌شود. اما به نظر من مهم‌ترین اثری که بودجه‌های سنواتی بر بازار سرمایه خواهد داشت، حجم بودجه‌های عمرانی پیش‌بینی شده در بودجه است. چون اقتصاد کشور همچنان به دلیل تسلط بخش دولتی، به سطح مصرف این بخش وابستگی زیادی دارد. کاهش یا عدم تحقق بودجه عمرانی به معنای مخارج کمتر و کاهش تقاضای موثر در اقتصاد است. تاثیر قیمت ارز در بودجه روی بازار سرمایه چه خواهد بود؟ خوشبختانه دولت توانسته با وجود کاهش درآمدهای ارزی در نتیجه کاهش درآمد نفت، بازار ارز را کنترل کند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بازار ارز، ثبات آن است. نرخ ارز شاید مقوله دوم باشد. یعنی فعالان اقتصادی انتظار دارند که بازار با ثبات باشد تا بتوانند براساس آن درآمدها و مخارج ارزی خود را مدیریت کنند. به نظر من، تاکنون سیاست‌های دولت در حوزه بازار ارز موفق بوده است، اما با توجه به ماهیت درآمدهای ارزی کشور، ادامه ثبات در این بازار با نگرانی‌هایی همراه است. یعنی احتمال افزایش نرخ ارز وجود دارد؟ شرایط بازار ارز بسیار ویژه است. کاهش درآمدهای ارزی کشور در سال‌های اخیر، همیشه این نگرانی را در پی داشته که در صورت ایجاد تقاضای بزرگ در این بازار، نرخ ارز با جهش روبه‌رو شود؛ هرچند در حال حاضر و با کاهش حجم واردات کشور، احتمال ورود تقاضای بزرگ به این بازار چندان محتمل نیست. رویکرد انقباضی‌ای که در حال حاضر دولت در برنامه‌های اقتصادی خود در پیش گرفته، آیا درست است؟ سیاست‌های اقتصادی همیشه مدافعان و منتقدانی دارند. دولت برای حل دو مشکل پیچیده و غیر هم‌جهت تورم و رکود، تمرکز خود را روی کنترل تورم گذاشته است. دولت هم سیاست‌های پولی را انقباضی اتخاذ کرده و هم به دلیل کاهش درآمدهای ارزی، هزینه‌های مالی را کاهش داده است، بنابراین توانسته تورم را کنترل کند. اما در بخش رکود و حل معضل رکود پیشرفت چندانی حاصل نشده است. درست است که اقتصاد کشور از رکود خارج شده و رشد کوچکی هم داشته، اما نیاز به رشدهای بالاتری است. دولت بین این دو مشکل، کنترل تورم را ترجیح داده است. شاید هم منطقی است، یعنی در شرایط تورم‌های خیلی شدید و عدم تعادل‌ در بازار، نمی‌توان سیاست‌های اقتصادی مناسبی اجرا کرد. به نظر شما، این‌که به یک نوعی در حوزه اقتصاد رفتار شد که بازار سرمایه به مذاکرات خوشبین شود، درست بود؟ چون عدم توافق در آذرماه، منجر به افت شدید شاخص بورس شد. بازار سرمایه نیاز دارد که یک چشم‌انداز خوب برای یکی دو سال آینده ببیند. این افت بازار وقتی جبران می‌شود و سرمایه‌گذاران دوباره وارد بازار می‌شوند که پیش‌بینی رشد خوب در یکی دو سال آینده ایجاد شود. با این شرایط اقتصادی و با این متغیرهای اقتصاد کلان، رشد اقتصادی قوی برای یکی دو سال آینده قابل تصور نیست. از همین دیدگاه، تصور سرمایه‌گذاران این است که اگر مذاکرات به نتیجه برسد، همه چیز تغییر خواهد کرد. بر همین اساس، بازار منتظر چنین توافقی است و من فکر می‌کنم و پیش‌بینی می‌کنم که اگر توافق اتفاق بیفتد، بازار حتما در یک دوره هیجانی با رشد روبه‌رو خواهد شد. با توجه به اتفاقاتی که هم‌اکنون در بازار اتفاق افتاده، روند خصوصی‌سازی هم با مشکل مواجه شده است. آیا در سال 94 نیز در حوزه خصوصی‌سازی موفقیتی نخواهیم داشت؟ بله، من فکر می‌کنم کمتر از پیش‌بینی‌ها می‌توانیم عمل کنیم، چون بازار خیلی جذابیت و کشش ندارد. به‌هرحال به طور طبیعی در یک بازار رکودی و کم حجم، خصوصی‌سازی هم به عنوان یکی از بازیگران، قدرت چندانی برای عرضه سهام ندارد، چون هم قیمت‌ها پایین هستند و هم تقاضا اندک. من فکر می‌کنم در سال 94 نیز همین وضعیت را خواهیم داشت. بنابراین لازم است دولت درآمدهای خود از این محل را در بودجه با دقت بیشتری تعیین کند. در نهایت با توجه به صحبت‌های شما، ما نباید سال آن‌چنان خوبی را برای بازار بورس در سال 94 پیش‌بینی کنیم؟ امیدوارم که بازار روند مثبتی داشته باشد. با توجه حمایت‌های قول داده شده دولت و مجلس، انتظار می‌رود بازار هرچه سریع‌تر به تعادل برسد، اما در گام نخست، ایجاد رشد مناسب در اقتصاد ملی باید محقق شود. اصلاح قیمت‌ها تا کجا ادامه پیدا می‌کند؟ به نظر من الان در شرایطی هستیم که خیلی برای فروش انگیزه‌ای وجود ندارد. شاید، دیگر افت‌های بیش از این نخواهیم داشت. نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که شاخص روی چه عددی می‌ایستد، اما در کل سال 94 قیمت‌ها در همین حدود خواهد بود. البته پیش‌بینی واقعا سخت است.