تبانی برای گزارش نکردن بیماری‌های دامی

جمعیت دام سنگین یا به عبارت دیگر دام بزرگ کشور، بنا به اظهارات چندی پیش حسن رکنی، معاون امور تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی، به نسبت کشورهای دیگر چندان بالا نیست. ایران در حدود 8-7میلیون راس گاو، 207هزار راس گاومیش و 158هزارنفر شتر دارد و درعین حال سالانه 2200نفر در گرایش‌های مختلف دامپزشکی در دانشگاه‌های سراسر کشور پذیرش می‌شوند. دامپزشکی علاوه بر دستاوردهای مثبت، سویه منفی نیز دارد. بنا به گفته مسعود هاشم‌زاده، معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور، تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان رشته دامپزشکی در کشور، بر کیفیت خدمات ارایه شده ازسوی دامپزشکان تاثیر منفی داشته است. به گفته هاشم‌زاده، اخلاق حرفه‌یی دامپزشکان، این روزها جای خود را به اخلاق تجاری داده است و دامپزشکان تازه‌کار، ترجیح می‌دهند به جای خدمات کلینیکی که برای آن آموزش دیده‌اند، به فروش داروهای مخصوص دام بپردازند تا سود بیشتری داشته باشند. دامپزشکی حوزه‌یی است که بود و نبودش به حیات یا ممات صنعت دامپروری وابسته است. دامپروری جزو قدیمی‌ترین فعالیت‌های بشری است، ولی از پدید آمدن دانش نوین دامپزشکی در ایران، بیش از 8 الی 9دهه نمی‌گذرد. بنای دانشکده دامپزشکی در تهران، درسال۱۳۱۱ ابتدا به‌صورت مدرسه و بعدا دانشکده گذارده شد. در ابتدای امر این دانشکده زیرنظر وزارت کشاورزی بود ولی بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظه‌یی دانشجو به کشور فرانسه و مراجعت ایشان، از وزارت کشاورزی جدا شد و ضمیمه دانشگاه تهران شد. با این حال رییس سازمان نظام دامپزشکی کشور معتقد است اوضاع این سال‌های دامپزشکی در ایران، مناسب است. به گفته محمدرضا صفری، درحال حاضر 5200 مرکز درمانی دامپزشکی، 300 آزمایشگاه دامپزشکی، 1745واحد داروخانه، بیش از 900 مرکز واکسیناسیون دامپزشکی، 200 مرکز پخش دارو و 170 کارخانه دارو مکمل و کنستانتره در کشور وجود دارد و همه اینها درحالی است که در زمان تصویب قانون سازمان نظام دامپزشکی کشور در 40سال پیش، تنها 18واحد درمانی و 18واحد آزمایشگاهی در کشور وجود داشت. صفری برگزاری منظم کنگره کلینیسین‌های دام‌های بزرگ را نشانه‌یی می‌داند از عزم جدی دامپزشکان، برای دور هم جمع شدن و تبدل‌نظر. اخلاق تجاری جایگزین اخلاق حرفه‌ای جای مهدی خلج، رییس سازمان دامپزشکی کشور در مراسم خالی بود. به جای او دکتر مسعود هاشم‌زاده، معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور صحبت کرد. هاشم‌زاده از توجه ویژه سازمان دامپزشکی به هر دو بخش دولتی و غیردولتی صنعت دامپروری خبر داد و مزیت کوشش برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) را در ظاهر شدن کشور در ابعاد یک بازیگر جهانی دانست. به گفته هاشم‌زاده: «کشور ما در بحران خشکسالی عمیقی فرو رفته است و همه شواهد و قراین نشان می‌دهند این وضعیت برای طولانی‌مدت ادامه خواهد داشت. به‌دنبال خشکسالی، تغییرات اکوسیستمی رخ داده است و این تغییرات به نوبه خود ظهور بیماری‌های جدیدی را در دامپروری‌های کشور به‌دنبال داشته‌اند. جایگاه مجموعه دامپزشکان کشور، در شناسایی و ارتفاع این مشکل کاملا مشخص است. از طرف دیگر، ارتقای فرهنگ عمومی جامعه ایران و نیاز جهانی به مصرف پروتیین حیوانی، سهم مهمی در توجه روزافزون به صنعت دامپروری و در کنار آن دانش دامپزشکی ایفا کرده‌اند.» معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور از نابسامانی‌های حوزه دامپزشکی هم گفت. به گفته او: «کثرت تعداد دامپزشکان در کشور برخلاف آنچه که ممکن است به‌نظر برسد تاثیر منفی بر کل این حرفه می‌گذارد. درحال حاضر در سراسر کشور 22 دانشکده دامپزشکی وجود دارد و سالانه 2200 دانشجوی جدید در این رشته پذیرفته می‌شوند. یکی از اصلی‌ترین تبعات منفی این مساله، جایگزین شدن تدریجی اخلاق تجاری به جای اخلاق حرفه‌یی است. امروز دامپزشکان که تعداد آنها بسیار بیشتر از نیاز کشور است به مشاغل تجاری گرایش پیدا کرده‌اند و به جای تقاضای اعزام به‌عنوان کلینیسین به مناطق مختلف کشور، به مشاغلی مثل فروش دارو و فروش واکسن روی آورده‌اند.» هاشم‌زاده از سیاست بالا دستی سازمان دامپزشکی کشور هم گفت. «انتظار ما از کلینیسین‌های دامپزشکی، جامع‌نگری است؛ یعنی اینکه بتوانند کل فرآیند تولید را مدنظر داشته باشند. سیاست ما در سازمان هم یکپارچه‌نگری کل زنجیره تولید است. به این معنی که حوزه‌های درمان، پیشگیری و توزیع نهاده‌های پایه در دامداری‌ها را به‌صورت یکجا درنظر بگیریم.» بیماری‌هایی که گزارش نمی‌شوند معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور در ادامه صحبت‌هایش از رخدادی در دامپزشکی کشور سخن گفت که بی‌شباهت به نوعی تبانی نیست. به گفته هاشم‌زاده: «دامپزشکان ما از نظر دانش وضعیت خوبی دارند و بسیاری از بیماری‌ها را تشخیص می‌دهند ولی بعضی از آنها در تعاملی که با دامداران دارند، بیماری‌ها را گزارش نمی‌دهند و این بیماری‌ها در اثر مجاورت و جابه‌جا شدن بین دام‌ها پخش می‌شوند.» هاشم‌زاده معتقد است؛ مواردی از این دست، سویه منفی فرآیند خصوصی‌سازی در حوزه دامپزشکی است: «روند خصوصی‌سازی در حوزه دامپزشکی به‌خوبی پیش می‌رود ولی اگر شفافیت و نظارت مناسب وجود نداشته باشد، وقوع چنین مواردی به هیچ‌وجه دور از ذهن نیست.» هاشم‌زاده به توسعه درمانگاه‌های مرجع دامپزشکی در کشور هم اشاره کرد. به گفته وی، «توسعه درمانگاه‌های مرجع دامپزشکی در دستور کار سازمان دامپزشکی کشور است. قصد داریم از طریق راه‌اندازی این درمانگاه‌ها، ‌شبکه تشخیص را در سراسر کشور گسترش دهیم.» بنا به گفته هاشم‌‌زاده براساس شیوه‌نامه تدوین‌شده، دامپزشکان معین (باتجربه و شاخص) این درمانگاه‌ها را ایجاد می‌کنند تا از طریق آنها آموزش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های لازم را دراختیار دامپزشکان جوان قرار دهند. معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور در انتها یادآور شد: سازمان دامپزشکی در سال‌های اخیر باتوجه به بازنشستگی و خروج نیروهای متخصص درحال کوچک‌ترشدن است و تصدی خود را کاهش داده و بر روند نظارت افزوده است. تامین پروتیین از ملخ سخنران دیگر این مراسم، دکتر اسکندر زند، معاون وزیر و رییس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی بود. به گفته وی 90سال از استقرار تشکیلات نوین دامپزشکی در ایران می‌گذرد و در این مدت این حرفه، جایگاه خود را در کشور پیدا کرده است. به گفته زند، «صنعت دامپزشکی وابستگی کاملی به صنعت دامپروری دارد؛ ‌اگر رشد دامپروری را در کشور شاهد باشیم، دامپزشکی هم سامان خواهد یافت.» به اعتقاد زند، امروز نقش دامپزشکان از مزرعه تا سفره تعریف شده است و باتوجه به جمعیت 3میلیارد نفری متقاضیان جهانی پروتیین دامی، این حوزه جای مانور زیادی دارد. زند به مقاله‌یی علمی هم اشاره کرد که بنا بر آن در آینده نزدیک بخش اعظم پروتیین مورد نیاز انسان از حشرات تامین خواهد شد. به گفته زند، «منبع اصلی پروتیین درآینده حشرات و به خصوص ملخ‌ها خواهند بود و حتی اگر انسان به‌صورت مستقیم پروتیین مورد نیاز خود را از حشرات تامین نکند، آنها منبع تامین پروتیین مصرفی دام خواهند بود.» پروتیین مورد نیاز انسان به‌صورت مستقیم از دام تامین بشود یا به‌صورت غیرمستقیم از ملخ، دامپزشکان نقشی اساسی را در بهبود کیفیت بخش مهمی از نیاز غذایی شهروندان بازی خواهند کرد. سلامت دام، علاوه بر کیفیت گوشت و شیر مصرفی، در افزایش بازده تولید و به تبع آن شکوفایی صنعت دامپروری هم نقش بسزایی دارد. اما به هر روی، نظارت بر عملکرد صنف دامپزشکان نیز از مهم‌ترین وظایف سازمان دامپزشکی و سازمان نظام پزشکی کشور است که شاید بهتر باشد توجه بیشتری بدان بشود.