بازی دو سرباخت خوراک گازی پتروشیمی ها/ تخفیف خوراک، بلای جان صنعت
زمستان سخت پتروشیمی های ایران فرا رسیده است و مسئولان همچنان به دنبال اجرای طرح های مقطعی در این باره هستند. به باور کارشناسان، کلید برون رفت از مشکلات تغییر رویکرد و آزادسازی قیمت خوراک گازی و تکمیل زنجیره ارزش در متانول سازها و توسعه پتروشیمی هایی با خوراک مایع است.
اقتصادآنلاین-نجمه جمشیدی؛ خوراک گازی پتروشیمی‌ها به کلاف سردرگمی برای صنعت نفت تبدیل شده است. بهای خوراک گازی پتروشیمی‌ها به اندازه‌ی نیمی از بهای گاز صادراتی ایران است اما این تخفیف حدود 50 درصدی نیز نتوانسته مدیران این صنعت را خشنود کند و آنها همچنان ناراضی هستند. این درحالی است که برخی از پتروشیمی‌های خوراک گازی همانند متانول‌سازها، زیان‌ده هستند و دولت برای جبران این زیان‌دهی مجبور است به آنها است. تخفیف خوراک گازی مهم‌ترین عامل رشد و توسعه پتروشیمی‌ها با خوراک گازی است و عدم توسعه پتروشیمی‌های خوراک مایع است؛ تخفیفی که بلای جان این صنعت شده و اجازه توسعه اصولی مبتنی بر ظرفیت‌های موجود در کشور را به پتروشیمی‌ها نمی‌دهد.
متانول‌سازهای زیان‌ده
درحال حاضر گاز حدود 35 سنت صادر می‌شود اما همین گاز به شرکت‌های پتروشیمی حدود 18 سنت فروخته می‌شود، این درحالی است که باوجود این تخفیف‌ها بازهم شاهد زیان‌دهی شرکت‌های پتروشیمی هستیم.متانولی‌ها پای ثابت زیان‌دهی در بازار پتروشیمی ایران هستند. در این سال‌ها تمامی دولت‌ها سعی بر جبران زیان‌ها داشته‌اند اما همچنان شاهد زیان‌دهی متانول‌سازها هستیم.حبیب‌الله ظفریان، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با «اقتصادآنلاین» تغییر سیاست‌گذاری در صنعت و توسعه پتروشیمی با خوراک مایع را یک ضرورت می‌داند و می‌گوید: «مقایسه قیمت‌های متانول ایران در بازار چین با گاز صادراتی، این موضوع را شفاف می‌کند که تولید متانول برای ایران ارزش افزوده‌ای ایجاد نمی‌کند و صرفه اقتصادی ندارد و حتی می‌توان گفت ضرر نیز دارد. ایران اگر گاز صادر کند سود بیشتری خواهد داشت.»
توسعه پتروشیمی‌های خوراک مایع به‌جای گاز
ظفریان با اشاره به اینکه در بحث متانول‌سازها چندین راهکار مطرح است، می‌گوید: «در کوتاه مدت دولت طرح‌هایی برای کمک به آنها دارد اما باید به‌دنبال اجرای طرح‌های میان‌مدت و بلندمدت باشیم. در بلندمدت تغییر سیاست‌گذاری در صنعت پتروشیمی‌ها که ارتباط چندانی به سیاست دولت‌ها ندارد و به‌صورت کلی تعریف شده گام مهمی است. باید به سمت و سوی توسعه پتروشیمی‌های با خوراک مایع حرکت کنیم و پتروشیمی‌هایی همانند متانول‌سازها را توسعه ندهیم.» او اضافه می‌کند: «محصولات تولیدی در پتروشیمی‌های خوراک مایع ارزش افزوده بیشتری نسبت به خوراک گازی دارند. درحال حاضر مجوزهای جدیدی در حوزه متانول با ظرفیت تولید 10 میلیون تن در پتروشیمی صادر شده که باید لغو شوند.» این کارشناس معتقد است: «توسعه طرح‌های پتروپالایشگاه یکی از کلیدهای حل مشکل صنعت پتروشیمی است. محصولات تولیدی در این مجتمع‌ها ارزش افزوده بالایی دارند و خوراک آنها نیز مایع است.»
آزادسازی تدریجی قیمت خوارک گازی
نحوه قیمت‌گذاری خوراک گازی پتروشیمی‌ها یکی از اختلافات مدیران این صنعت با وزارت نفت است. مدیران پتروشیمی بر این باورند که دولت خوراک گازی را به پتروشیمی‌ها گران می‌فروشد و بارها نسبت به این موضوع اعتراض کرده‌اند اما مدیران شرکت ملی گاز معتقدند خوراک گازی پتروشیمی بسیار پایین‌تر از نرخ جهانی آن به شرکت‌ها ایرانی فروخته می‌شود درحالی که محصولات پتروشیمی به نرخ جهانی عرضه می‌شوند. ظفریان درباره‌ی بهای خوراک گازی پتروشیمی‌ها عنوان می‌کند: «در میان‌مدت باید در پی اصلاح فرمول قیمت‌گذاری خوراک گازی پتروشیمی‌ها باشیم. این اصلاح قیمت باید به سمت آزادسازی قیمت‌ها با شیب تدریجی حرکت کند که در نهایت با قیمت صادرات گاز برابر شود.» او اضافه می‌کند: «همچنین تکمیل زنجیره ارزش در راستای تبدیل متانول به الفین‌ها نیز می‌تواند به‌عنوان راهکار برای جلوگیری از زیان‌دهی متانول‌سازها مطرح شود. انجام این طرح ارزش افزوده بالایی را نصیب آنها خواهد کرد.»
قطع یا وصل گاز پتروشیمی‌ها؛ مسئله این است
قطع گاز پتروشیمی‌های کشور به سریالی تکراری در زمستان تبدیل شده است. ابتدا پتروشیمی‌هایی که خوراک آنها گاز متان است تعطیل می‌شوند و با افزایش ناترازی گاز، پتروشیمی‌های خوراک گازی اتان نیز تعطیل می‌شوند.در روزهای اخیر اخبار بسیاری از قطع گاز پتروشیمی‌ها و تکذیب این قطع منتشر شده است.در ابتدای هفته، بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه نفت از قطع گاز پتروشیمی‌ها خبر دادند. پس از آن دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایان پتروشیمی این خبر را تکذیب کرد.اما امروز دوباره اخباری از قطع پتروشیمی‌ها منتشر شده است. براساس نامه‌ای که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده مدیر تولید شرکت ملی گاز، از مدیر دیسپچینگ شرکت گاز درخواست کرده است گه مصرف گاز برخی از شرکت‌های پتروشیمی را کاهش دهد. در این نامه آمده است: «احتراما باتوجه به اعلام شرکت گاز مبنی بر محدودیت مصرف گاز طبیعی در صنعت پتروشیمی میزان کاهش و مصرف گاز پس از آن در جدول ذیل به استحضار می‌رساند:
| مجتمع | میزان کاهش | مقدار مصرف روزانه پس از کاهش (mm3/d) |
|---|---|---|
| مرجان | ¼ | 0 |
| مسجدسلیمان | 2 | 0 |
| زاگرس | 5/1 | 6 |
| شیراز | 1 | 4 |
| فن‌آوران | 4/0 | 5/2 |
| مارون | 4/0 | 5/0 |
| بندر امام | 5/0 | 5/2 |
| فجر | 1 | 5/4 |
| پردیس | 1 | 5 |
| متانول کاوه | ¾ | 0 |
با عنایت به جدول، میزان مصرف گاز به 55 میلیون مترکعب در روز خواهد رسید.مزید استحضار جنابعالی، علاوه بر اعلام محدودیت‌های فوق، به سایر شرکت‌ها نیز کاهش مصرف گاز و درصورت امکان استفاده از سوخت مایع ابلاغ شده است.»
امنیت ملی در گروی گاز پتروشیمی‌ها
ماجرای قطع گاز پتروشیمی‌ها با نامه سرپرست اداره گاز استان بوشهر، پیچیده‌تر شده است. علی اکبر فقیه در نامه‌ای به مدیران پتروشیمی‌ها تبعات عدم قطع گاز این شرکت‌ها را بر گردن آنها انداخته است. در این نامه نیز آمده است: «به استحضار می‌رساند، با عنایت به مصوبه شورای عالی امنیت ملی و دستور اکید مقام محترم عالی وزارت و نامه شماره 7-174490 ص ب مورخ 08/09/1401 مدیر محترم کنترل تولید شرکت صنایع پتروشیمی، جهت رعایت محدودیت‌های مصرف گاز اعلام شده؛ خواهشمند است دستور فرمائید وقف هماهنگی صنایع ملی پتروشیمی نسبت به کاهش مصرف گاز آن مجتمع و قطع گاز طی روز جاری اقدام به‌عمل آید. بدیهی است براساس مصوبه شورای امنیت ملی هرگونه تبعات اجتماعی و سیاسی و ... ناشی از عدم رعایت محدودیت‌ها برعهده متولیان و شرکت‌های مذکور است.»
دولت رئیسی چه خواهد کرد؟
گاز در ایران ارزان است و ارائه تخفیف‌های 50 درصدی نیز موجب شده که هیچگاه در سیاست‌های کلی این بخش بازنگری انجام نشود. حال باید دید دولت رئیسی نیز همانند دولت‌های قبلی به بازی تخفیف خوراک گازی پتروشیمی‌ها و متانول‌سازهای زیان‌ده ادامه می‌دهد یا به این تراژدی تلخ پایان می‌دهد.
