قیمت دستوری چه بر سر نان آورده است؟
به تازگی اتاق بازرگانی تهران و اندیشکده کسبوکار شریف، در پژوهشی مشترک به بررسی آسیب‌های ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در هشت گروه کالایی پرداخته که یکی از کالاها نان است.
به گزارش اقتصاد آنلاین، در ایران سال هاست دولت‌ها سیاست قیمت گذاری دستوری را به عنوان نوعی مداخله اقتصادی به منظور مقرون به صرفه تر کردن کالاها و خدمات برای مصرف کنندگان به کار می گیرند. به اعتقاد کارشناسان؛ اگرچه اعمال سیاست قیمت گذاری دستوری در کوتاه مدت قیمت برخی کالاها و خدمات را برای مصرف کننده مقرون به صرفه می کند اما، سیاست قیمت دستوری اغلب منجر به اختلال در بازار، ضرر برای تولید کنندگان، از بین رفتن رقابت و افت قابل توجه در کیفیت کالا و خدمات می شود.
به تازگی اتاق بازرگانی تهران و اندیشکده کسبوکار شریف، در پژوهشی مشترک به بررسی آسیب‌های ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در هشت گروه کالایی پرداخته است. محققان و کارشناسان اقتصادی این پژوهش، راهکارهایی را نیز برای نحوه خروج از قیمت‌گذاری‌ها با هدف بهبود بهره‌وری و بدون آسیب وارد شدن به اقشار کم‌درآمد ارائه کرده‌اند.
در بخشی از این پژوهش به تبعات قیمت گذاری دستوری در صنعت آرد و نان، با توجه به قرار گیری ایران در جایگاه دوم سرانه مصرف نان در جهان، اشاره شده است. در این بخش عنوان شده، چگونه مداخله قیمتی دولت باعث هدر رفت منابع، کاهش بهره‌وری و بی‌انگیزگی مصرف‌کننده و تولیدکننده در صنعت آرد و نان شده است.
بر اساس این مطالعه تحقیقی، در ایران حدود ۳۹۰ شرکت آردسازی مجوز فعالیت دارند که همگی جزو بخش خصوصی به حساب می‌آیند. همچنین در زنجیره نان کشور، بیش از ۹۰ هزار واحد نانوایی در سراسر ایران وجود دارد که همه آنها از بخش خصوصی هستند. با این حال، دولت با کلیدواژه امنیت غذایی، نقش انحصاری و جدی در تمامی حلقه‌های صنعت نان و آرد کشور دارد و با این رویکرد، حجم وسیعی از منابع دولت صرف پرداخت یارانه گندم و نان می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، طی سال ۱۳۹۹ دولت با خرید تضمینی گندم و فروش آرد به قیمت یارانه‌ای، بیش از ۳۵ هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت کرده است. این رقم، معادل هزینه احداث ۵۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر راه‌آهن قطار سریع‌السیر یا ساخت ۱۰۰ هزار واحد مسکونی ۷۰ متری است.
در بخشی از پژوهش اتاق بازرگانی تهران و اندیشکده کسبوکار شریف، به تبعات مداخلات دولت در قیمت‌گذاری گندم و نان و بروز بهره‌وری پایین در زنجیره صنعت آرد و نان و همچنین شکل‌گیری ناکارآمدی‌های متعدد در حلقه‌های زنجیره تولید پرداخته شده و به این مساله اشاره شده که دخالت دولت در قیمت‌گذاری برای آرد و نان، سمت عرضه را دچار بی‌انگیزگی مفرط در تولید کرده و به هدررفت منابع در این بخش، دامن زده‌است. در این پژوهش تصریح شده قرارگیری ایران در جایگاه دوم سرانه مصرف نان در جهان، یکی از مهم‌ترین عوارض قیمت‌گذاری دستوری در سمت تقاضای مصرف نان است.
در این مطالعه تحقیقی، به تجربه هدفمندی یارانه نان در ایران اشاره شده و اولین گام برای بهبود و رونق تولید در صنعت گندم و نان، رفع انحصار دولت در خرید گندم از کشاورزان دانسته شده است. در گام بعدی نیز، بهبود و ساماندهی وضعیت یارانه نان مورد تاکید قرار گرفته و تصریح شده است که می‌توان تخمین زد با حذف یارانه نان، قیمت این فرآورده غذایی در تهران و شهرهای بزرگ به طور میانگین حدود ۹۴ درصد و در شهرهای کوچک و روستاها حدود ۱۵۲ درصد رشد خواهد کرد، این در حالی است که با توجه به داده‌های هزینه و درآمد خانوار و در دست داشتن متوسط سرانه مصرف در نقاط مختلف کشور، می‌توان مابه‌التفاوت یارانه نقدی پرداختی به هر خانوار ، برای جبران افزایش قیمت نان را محاسبه کرد.
در این پژوهش، از ارائه کارت ملی خرید نان به عنوان ابزاری برای تضمین دسترسی دهک‌های ضعیف به نان، یاد شده که به وسیله آن می‌توان هزینه پرداخت یارانه نان را کاهش داد. البته در این پژوهش ۱۵ تا ۲۰ درصد تخلف با ارائه کارت ملی نان، تخمین زده شده است.
لازم به یادآوری است؛ چندی پیش بیژن نوروز مقدم آبکنار، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران، ضمن تاکید بر نارضایتی نانوایان از اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، به اقتصاد آنلاین، گفته بود: از زمان دستور دولت برای اجرای طرح و اجبار نانوایان برای حضور در آن، هزینه کارگری، حمل و نقل، آب و برق و گاز و همچنین مواد اولیه از جمله خمیر مایع افزایش زیادی داشته است، به نحوی که کمک ۱۰ تا ۱۵ درصدی فروش پاسخگوی هزینه تولید نان نیست.
به اعتقاد نوروز مقدم آبکنار؛ بدون اصلاح قیمت نان ادامه فعالیت برای بسیاری از واحد‌های نانوایان غیر ممکن است و در صورتی که قیمت نان مطابق با افزایش هزینه‌های تولید اصلاح نشود، با کاهش ساعات فعالیت نانوایی‌ها یا بسته شدن آنها مواجه خواهیم شد که کاهش عرضه نان و تشکیل صف‌های طولانی درب نانوایی‌ها را به دنبال خواهد داشت.
همچنین ماه گذشته اقتصاد آنلاین در گزارشی، از افزایش تخلف مالی در نانوایی‌های با تراکنش‌های صوری در کارتخوان ها و ریزش آرد از نانوایی‌ها به صنف و صنعت به دلیل نقص‌های فراوان در اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان خبر داده بود.
