گاز ارزان است، پتروشیمی‌ها به فکر بهینه‌سازی نیستند/رانت گازی در صنعت پتروشیمی
گاز در ایران ارزان است و همین مسئله موجب شده هیچ‌گاه به سوی بهینه‌سازی انرژی حرکت نکینم. نخستین و تنها راه‌حل مسئولان در زمان‌های ناترازی گاز قطع گاز صنایع مهمی همچون پتروشیمی‌هاست.
اقتصادآنلاین- نجمه جمشیدی؛ قطع گاز پتروشیمی‌های کشور به سریالی تکراری در زمستان تبدیل شده است؛ ابتدا پتروشیمی‌هایی که خوراک آن‌ها گاز متان است تعطیل می‌شوند و با افزایش ناترازی گاز، پتروشیمی‌هایی با خوراک گازی اتان نیز تعطیل می‌شوند. مهم‌ترین دلیل این اتفاق تحریم و مغفول ماندن طرح‌های بهینه‌سازی انرژی است.
دولت در چندین نیروگاه، گاز را جانشین مازوت کرده
هادی موسوی، کارشناس انرژی، دلیل قطعی گاز پتروشیمی‌ها را ناترازی گاز می‌داند و به «اقتصادآنلاین» می‌گوید: «ناترازی گاز به‌دلیل عدم اعمال روش‌های ازدیاد برداشت و تقویت فشار در فازهای عسلویه است و فاز جدیدی نیز در این سال‌ها افتتاح نشده است. قطر نیز در این سال‌ها میزان برداشت خود را افزایش داده و همین مسئله موجب افت فشار مخزن میادین گازی ایران شده است.»
او ادامه می‌دهد: «با کاهش دما و افزایش مصرف گاز، شاهد ناترازی گاز در کشور هستیم. دولت نیز برای کنترل مصرف و جلوگیری از ایجاد نارضایتی عمومی، مجبور به قطع گاز صنایع به‌جای گاز شهری است.»
موسوی با اشاره به اینکه دولت در چندین نیروگاه برای کاهش آلودگی هوا، گاز را جایگزین مازوت کرده است، یادآور می‌شود: «دولت در چندین نیروگاه همانند نیروگاه اصفهان، از گاز به‌عنوان سوخت استفاده می‌کند. این موضوع نیز موجب افزایش مصرف گاز در کشور می‌شود.»
بهینه‌سازی در هیچ دولتی جدی گرفته نشده
این کارشناس انرژی از مغفول ماندن طرح‌های بهینه‌سازی انرژی در کشور به‌ویژه در بخش نیروگاه و پتروشیمی می‌گوید و ادامه می‌دهد: «بهینه‌سازی انرژی در هیچ دولتی جدی گرفته نشده است. به‌دلیل ارزانی گاز همیشه در بخش تولید برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده‌ایم و موضوع بهینه‌سازی انرژی را فراموش کرده‌ایم.این درحالی است که باید علاوه‌بر تولید همزمان در بخش بهینه‌سازی نیز برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری انجام می‌دادیم. در بحث بهینه‌سازی انرژی بستر قانونی آن فراهم است اما از آن استفاده نشده است. در ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، بر اجرای طرح‌های بهینه‌سازی تأکید بسیاری شده است و به دولت اجازه داده شده که برای بهینه‌سازی از منابع خزانه استفاده کند.»
گاز ارزان است، پتروشیمی‌ها به فکر بهینه‌سازی نیستند
موسوی درباره‌ی قطع گاز پتروشیمی‌ها می‌گوید: «درکنار تحریم‌ها که مانع افزایش تولید و بهینه‌سازی انرژی است، قیمت ارزان گاز نیز موجب شده شرکت‌های پتروشیمی به‌دنبال بهینه‌سازی انرژی نباشند و از رانت قیمت گاز استفاده کنند. در حال حاضر نیز چاره‌ای جز تعطیلی شرکت‌های پتروشیمی به‌دلیل کمبود گاز وجود ندارد. انجمن صنفی شرکت‌های پتروشیمی، پژوهشی انجام داده بودند که براساس آن با بهینه‌سازی 10 درصدی انرژی در پتروشیمی‌ها می‌توان مانع قطع گاز بیش از 50 درصد پتروشیمی‌ها شد. اما متأسفانه بهینه‌سازی خیلی جدی گرفته نشده است.»
قطع گاز پتروشیمی‌ها روی قیمت محصولات آن‌ها تأثیری نمی‌گذارد چراکه قیمت محصولات پتروشیمی براساس نرخ جهانی تعیین می‌شود اما بر حاشیه سود شرکت‌های پتروشیمی تأثیرگذار خواهد بود. عدم‌النفع این قطعی گاز بیش از 40 میلیارد تومان در روز است و این زیان ناترازی گاز برای صنعت پتروشیمی کشور است.
تولید متانول توجیه اقتصادی ندارد
حبیب‌الله ظرفیان، کارشناس انرژی نیز درباره‌ی قطعی گاز پتروشیمی‌ها گفته است: «یکی از سیاست‌هایی که پس از افزایش تولید گاز در کشور موردتوجه قرار گرفت، توسعه پتروشیمی‌های خوراک گاز و به‌ویژه واحدهای متانولی بوده که با منطق عدم خام فروشی گاز پیش برده شد؛ اما این سیاست چقدر درست بود؟
از هر ۱۰۰۰ مترمکعب گاز طبیعی (متان) حدود ۱۱۰۰ کیلوگرم (۱.۱ تن) متانول می‌توان تولید کرد. در حال حاضر قیمت گاز صادراتی ۳۵۰ دلار بر ۱۰۰۰ مترمکعب (۳۵ سنت بر مترمکعب) است. همچنین متانول حدود ۳۲۰ دلار در تن به فروش می‌رسد و لذا ۱.۱ تن آن (حاصل از ۱۰۰۰ مترمکعب گاز) معادل ۳۵۰ دلار است.
ظفریان افزوده: «از منظر اقتصادی ملی، ارزش‌افزوده‌ی تولید متانول نسبت به صادرات گاز طبیعی منفی است. چراکه این محاسبات بدون در نظر گرفتن هزینه‌ی سرمایه‌گذاری اولیه، هزینه‌ی عملیاتی تولید متانول و همچنین عدم در نظر گرفتن گاز تحویلی به واحدهای متانول به‌عنوان سوخت، انجام شده است. با درنظرگرفتن این پارامترها، تولید متانول هیچ توجیه اقتصادی ندارد.
تولید متانول یعنی خام‌تر فروشی گاز
از منظر دولت، صادرات ۱۰۰۰ مترمکعب گاز طبیعی ۳۵۰ دلار درآمد دارد درحالی‌که فروش همین مقدار گاز به پتروشیمی‌های متانولی در سال جاری (قیمت ۵۰۰۰ تومان گاز در هر مترمکعب) معادل ۱۸۰ دلار درآمد دارد.
تولید متانول یعنی خام‌تر فروشی گاز و صادرات انرژی یارانه‌ای به دیگر کشورها. گام اول در مواجهه با این پدیده، جلوگیری از ایجاد واحدهای جدید متانولی با گاز یارانه‌ای است. در گام بعدی نیاز به تدبیری راهبردی برای واحدهای فعلی است چون سیاست تخصیص گاز یارانه‌ای قابل‌تداوم نیست.»
خوراک گازی پتروشیمی‌ها به کلاف سردرگمی برای دولت‌ها تبدیل شده است. یک سوی این ماجرا مدیران پتروشیمی هستند که بر این باورند که دولت خوراک گازی را به پتروشیمی‌ها گران می‌فروشد و بارها نسبت به این موضوع اعتراض کرده‌اند و آن سوی ماجرا مدیران شرکت ملی گاز هستند که معتقدند خوراک گازی پتروشیمی بسیار پایین‌تر از نرخ جهانی آن به شرکت‌ها ایرانی فروخته می‌شود درحالی‌که محصولات پتروشیمی به نرخ جهانی عرضه می‌شود.
