اکوسیستم دیجیتال از بین رفته است/ کاهش ۵۰ درصدی درآمد جیبیت در پی اختلال اینترنت
پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه چندان دور موج فیلترینگ و محدویت اینترنت ضربه‌ای جبران‌ناپذیر به کسب‌وکارهای آنلاین وارد کند و شاهد تعدیل نیرو و یا حتی توقف و تعطیلی استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ و کوچک خواهیم بود.
اقتصادآنلاین-فرزانه شهریاری؛ نزدیک به دوماه است که از محدودیت اینترنت و مسدود کردن پلتفرم‌های محبوب و کارآمد اجتماعی خارجی توسط حاکمیت می‌گذرد؛ مدیرعامل پلتفرم جیبیت بر این باور است که این اختلال چند لایه آشکار و پنهان دارد که در طول زمان شاهد آن خواهیم بود.
محمدمهدی شریعتمدار؛ مدیر عامل جیبیت درباره تاثیر قطعی اینترنت بر کسب‌وکارهای آنلاین و شرکتهای حوزه پرداخت عنوان کرد: اختلال اینترنت چند لایه داشت. مورد اول ارتباط بین دیتا سنترها بود که برای شرکت‌هایی که سرویس زیرساختی ارائه می‌دهند پیش آمد و اتصالِ بین دیتاسنترهای ما دچار اختلال نابود کننده‌ای شد. ما همیشه باید برای سرویس‌هایمان سه دیتا سنتر در دسترس داشته باشیم که دو مورد از آن‌ها از دسترس خارج شد و در چند مرحله بیش از یک ساعت قادر به سرویس‌دهی نبودیم. سرویس ما یک سرویس حیاتی است و نرخ بالای پاسخ‌دهی را در ثانیه و ساعت داریم؛ بنابراین بسیار آسیب دیدیم و متحمل هزینه شده‌ایم. این یک لایه از اختلالی است که در پی اعمال محدودیت اینترنت دچارش شده‌ایم و طبیعتا خدمات دهی بسیاری از شرکت‌ها نیز در این بازه زمانی دچار مشکل شده است.
وی ادامه داد: اختلال دیگر که پیرو محدود کردن اینترنت رخ داد؛ این بود که شمار زیادی از شرکتهای داخلی از زیرساخت‌های خارجی استفاده می‌کردند و یا بخشی از سرویس‌هایشان زیرساخت های خارجی داشت، بنابراین آن ها کاملا مختل شد و جایگزین کردن بعضی راحت و بعضی فوق‌العاده پیچیده بود.
مدیرعامل جیبیت در ادامه با بیان اینکه لایه دوم از این اختلال ارتباط کسب‌وکارها با ما بود، اظهار کرد: کسب و کارهای سرویس گیرنده به ویژه طی سه هفته اول اعمال محدودیت اینترنت بسیار دچار مشکل شدند؛ نرخ تراکنش‌ها به دو دلیل اثرات اجتماعی، روانی و همچنین عدم اتصال به درگاه به شدت پایین بود. و امکان انتقال کاربر به آدرس جدید و دریافت خدمات وجود نداشت و چون بیشتر سرویس گیرندگان جیبیت مالی هستند و این حوزه‌ها از حساس‌ترین بازارها بوده و تحت تاثیر اتفاقات سیاسی و اجتماعی هستند طی دوره یک ماهه تقریبا 50درصد ریزش داشتیم و تبع آن درآمدمان نیز 50 درصد کاهش یافت.
شریعتمدار با بیان اینکه لایه سوم از این اختلال اثری طولانی دارد و کم‌کم درک خواهد شد، گفت: اینکه سوشال مدیا و شبکه های اجتماعی از بین رفته‌اند؛ یعنی یک روش ارتباطی، تبلیغی و معرفی محصول و خدمات از بین رفته است و به مرور یک سری موضوعات کم‌رنگ خواهد شد و باید برای مدت نامعلومی منتظر بمانیم و ببینیم آیا شبکه‌های داخلی ساخته می‌شود یا خیر. در واقع یک اکوسیستم و اجتماع داشتیم و حالا این کاملا از بین رفته است؛ یک سری اقتصاد خرد و متوسط که پله پله روی هم سوار بودند. من فکر می‌کنم در هفته‌های آتی نیز شاهد باشیم که شمار زیادی از شرکت‌ها تعدیل نیرو کنند و یا حتی تعطیل شوند.
وی افزود: به طور مثال بعضی از شرکتهای حوزه پرداخت کاملا وابسته به شبکه‌های اجتماعی بودند و 80درصد کسب و کارشان از طریق فضای مجای پیش می‌رفت و حالا این کم کم از بین رفته و بازار جدید و جایگزینی هم وجود ندارد. فضای دیجیتال ما خیلی باز نیست، بنابراین شرکتهای لینک پرداخت از بین می‌ر‌ود، شرکت‌هایی که در حوزه تبیلغات بودند نیز آسیب‌های جدی دیده‌اند و شاید فقط آن‌هایی که ذخیره قبلی داشتند یا کسب‌وکاری بزرگ بوده‌اند؛ زنده مانده و ادامه می‌دهند. لازم به ذکر است الزامی شدن دریافت اینماد و بسته شدن ترمینال نیز موضوع دیگری است که کسب‌وکارهای آنلاین را دچار چالش‌های بسیاری می‌کند.
شریعتمدار در ادامه با بیان اینکه شاید تاکنون 10 تا30 درصد از اقتصاد دیجیتال درکشور آسیب دیده است، تصریح کرد: اگر شرایط به همین صورت ادامه پیدا کند ممکن است به سال‌های دور برگردیم و مجبور باشیم از ابتدا شروع کنیم. درحال حاضر حداقل 50شرکت متوسط و کوچک در حوزه‌های مختلف تبلیغاتی، پرداخت و ... از بین رفتند.
مدیرعامل جیبیت درباره اقدامات کسب‌وکارها برای بهبود وضع موجود مطرح کرد: ما به عنوان انجمن فین تک هیچ اقدامی در این خصوص انجام نداده‌ایم؛ این تصمیم دلایل مختلفی داشت و فقط درباره آزادی چند تن از منتقدان بیانیه صادر کردیم. اما اصلا رایزنی صنفی انجام نداده‌ایم. چند جلسه در سطح هیئت مدیره داشتیم؛ اما وقتی اینترنت قطع می‌شود من باید درمورد چه چیزی مذاکره کنم و یا وقتی مسائل امنیتی می‌شود و جان انسان‌ها در خطر است؛ مطالبه این که کسب و کارها آسیب دیده اند درخواست خارج از عرفی به حساب می‌آید.
وی ادامه داد:به طور مثال سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران "نصر" اقدامات خوبی در این باره انجام داده و آماری مبنی بر تعداد کسب‌وکارهای آسیب دیده ناشی از اختلال و قطعی اینترنت تهیه و منتشر کرده است. اقدام دیگر این بوده که سعی کرده در کارگروه اقتصاد دیجیتال رابطه‌اش را حفظ کند و مذاکراتش را در مباحث آزادی معترضان، محدودیت اینترنت و قطعی شبکه‌های اجتماعی ادامه دهد؛ اگرچه تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.
به گفته شریعتمدار وظیفه یک کسب و کار خدمات رسانی به مردم است و طبیعتا نمی‌تواند کنش سیاسی خیلی عمیقی نشان دهد؛ چون ممکن است نیروهای کار یک مجموعه از باورهای مختلفی برخوردار باشند؛ اما شاید اصناف بتوانند مطالبه‌گری کنند.
مدیرعامل جیبیت درباره این که می‌شود از حاکمیت مطالبه‌ای داشت بیان کرد: می‌شود مطالبه کرد اما ممکن است نتیجه و اثری نداشته باشد؛ دولت باید تکلیفش را با خودش مشخص کند. نمی‌شود شورای عالی فضای مجازی مصوبه بدهد و قرار باشد سهم اقتصاد دیجیتال ده درصد از جی دی پی باشد اما فردای قانون‌گذاری اینترنت را محدود و شبکه های اجتماعی را مسدود کنند و بعد هم اینماد را الزامی و بیش از هشتاد هزار کسب و کار را به این شکل نابود کنند. بنابراین رفع فیلترینگ اینترنت و برگشتن به حداقل‌ها مهمترین مطالبه است.
شریعتمدار با اشاره به اینکه اسناد بالا دستی با اقدامات اجرایی تفاوت زمین تا آسمانی دارد؛ خاطرنشان کرد: این یک توهم است که ما اهداف بزرگی را تعیین کنیم اما از حداقل‌ها برای پیشبرد کسب و کارمان برخوردار نباشیم. اگر کشوری مثل امارات پیشرفت کرده است؛ به این خاطر است که هدفی را متصور و راه رسیدن به آن را تنظیم و قدم به قدم آن را اجرا کرده است و دائما آن را دنبال می‌کند تا به نتیجه برسد.
او همچنین درباره نهادهای تصمیم گیرنده اظهار کرد: شورای عالی فضای مجازی مهم ترین نهادی است که اسناد کلان کشور را تنظیم می‌کند و البته اسناد با کیفیتی را تنظیم کرده است. چند وقت پیش سندی برای اقتصاد دیجیتال منتشر کرد ولی اقداماتی که پس از انتشار آن سند انجام شد بستن اینترنت و انسداد درگاه‌های بدون اینماد بوده است و اساسا هیچ هماهنگی بین نهادها وجود ندارد.
به گفته شریعتمدار شورای عالی فضای مجازی دو حوزه فناوری های مالی و رمزارز را تعیین کرده و به وزارت اقتصاد زمان داده و ابلاغ کرده تا در این بازه زمانی بحث تنظیمگری را تعیین تکلیف کند؛ اما دوماه زمان کمی برای انجام این امر است و چنین کاری معمولا تا یک سال زمان می‌برد.
مدیرعامل جیبیت خاطرنشان کرد: مسوولیت حوزه رمزارز و حوزه فناوری‌های نوین مالی به وزارت اقتصاد داده شده و فعالیتی که سایر نهادها باید در این دو حوزه انجام دهند شروع تنظیمگری و دعوت بخش خصوصی، گذاشتن جلسه و تنظیم سند است. اما در این دو حوزه دقیقا فرآیند برعکسی را شاهد هستیم؛ یعنی در حوزه فین تک و رمزارز، نهادهای نظارتی بانک مرکزی به شدت به بانک‌ها سخت گیری می‌کنند که به چه علت به این‌ها سرویس می‌دهید و واقعیت این است که اگر ما را دعوت کنند که توضیح دهیم ممکن است موضوع خیلی ساده و شفاف باشد.
او در خصوص نهاد تسهیل‌گیر فضای اقتصاد دیجیتال عنوان کرد: تصمیم به توسعه اقتصاد دیجیتال تصمیمی نیست که همه بخواهند روی آن حرکت کنند. یعنی بانک مرکزی، شاپرک، سازمان بورس و بخش‌هایی از وزارت اقتصاد و وزارت صمت شاید بگویند اقداماتی که انجام می‌دهیم در جهت سالم سازی فضای اقتصاد دیجیتال است؛ اما نوآوری در فضای اقتصاد دیجیتال یعنی پذیرا بودن ریسک؛ در صورتی که اقدامات در حال انجام همه کنترلی و برای از بین بردن ریسک است. و زمانی که ریسک را از بین ببریم نوآوری نیز از بین خواهد رفت و این فرآیند را همه کشورها پذیرفته‌اند که ریسک در فضای نوآوری یک فضیلت محسوب می‌شود؛ اما اگر اجازه نوآوری داده شود.
وی ادامه داد: یک شرکت حتی درصورت ورشکستی و متضرر شدن کاربرانش و حجیم بودن زیان می‌تواند توسط شرکتهای بیمه‌ای جبران خسارت کند و اگر در طول زمان یک حوزه‌ای بزرگ شد می‌توان آن را تنظیم گری کرد ولی من در ایران چنین چیزی نمی‌بینم و عزمی برای تنظیمگری و رشد بخش خصوصی وجود ندارد. اگر بخواهم بگویم چرا، پاسخ این است که انگیزه‌ای برایش وجود ندارد. نهادهای حاکمیتی ما درآمدزاد هستند و این سیاست اشتباهی است که حاکمیت در بازار فعالیت کند و درآمد داشته باشد. وزارت صمت سهامدار ایمیدرو و ایران خودرو و بانک مرکزی سهامدار خدمات انفورماتیک و شاپرک است پس این‌ها نهاد تنظیم گر نیستند.
یکی از مشکلات اقتصاد ما این است که ما سازو کار اقتصادی روشنی نداریم؛ سازو کار ما سازو کار بازار است یا اقتصادمان حاکمیتی است. باید تکلیف مشخص شود اگر ساز و کار ما بازار است بنابراین هیچ نهاد حاکمیتی نباید در هیچ لایه ای از بازار وارد شود؛ چه بنکدار چه خرده فروشی، چه تجمیع گری خدمات و چه قیمت گذاری؛ و به طور کامل حاکمیت در هیچ لایه‌ای جز حکمرانی و تنظیمگری نباید وارد شود.
