چشم امید چاه‌های کمبازده و متوقف به شرکت‌های دانش‌بنیان است
چاه‌های نفت و گاز متوقف یا کمبازده، یکی از بزرگترین چالش‌های حوزه‌ی نفت است. طرح احیای چاه‌های نفت و گاز غیرفعال با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان، یکی از پروژه‌هایی بود که در دستور وزارت نفت قرار گرفته است.
به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین؛ فراخوان مربوط به احیای چاه های کم بازده و بسته در بهمن ماه ۱۴۰۰ به شرکت‌های دانش‌بنیان صورت گرفت و پس از انجام ارزیابی‌های اولیه در مجموع ۴۸ شرکت دانش بنیان و فناور انتخاب شدند.
مدیر شرکت ملی نفت ایران به تازگی از 700حلقه چاه کمبازده و یا متوقف سخن گفته و بیان کرده: «اگر پروژه احیای این 700 حلقه چاه به پایان برسد حدود 83 میلیون بشکه در مدت سه سال افزایش تولید تجمعی و نفت خام را به همراه دارد که این مهمترین کار صنعت نفت در مدت یکسال گذشته است.»
طبق گزارش شرکت ملی نفت، حدود پنج هزار حلقه چاه نفت و گاز در کشور وجود دارد که سه هزار حلقه از آن مربوط به چاه‌های نفت است و 700 حلقه از این چاه‌ها کمبازده و یا متوقف هستند.
باتوجه به اینکه این روزها دانش‌بنیان، یکی از مؤثرترین عامل‌های تحول اقتصادی است، استفاده از آن در صنعت نفت نیز یک الزام به شمار می‌رود که به نظر می‌‌رسد وزارت نفت، درخصوص احیای چاه‌های کمبازده یا متوقف، به آن توجه نشان می‌دهد، به گونه‌ای که وزیر نفت گفته: « با اجرای طرح احیای چاه‌های غیرفعال می‌توان سالانه 80 میلیون بشکه به ظرفیت تولید نفت کشور اضافه کرد.»
شرکت نفت ایران ذیل بند (الف) تبصره ۱۸ قانون بودجه ۱۴۰۰ کشور، تسهیلاتی را به منظور ایجاد اشتغال با تکیه بر دانش‌بنیان کردن صنعت نفت و با هدف کمک به تأمین داخلی تجهیزات مورد نیاز، پیاده‌سازی طرح‌های توسعه‌ای اشتغال‌آفرین، تولید بار اول و تکمیل زنجیره ارزش نفت و گاز اختصاص داده که طرح احیای چاه‌های غیرفعال و کمبازده نیز از جمله این طرح‌ها است.
بهره‌گیری از چاه‌های غیرفعال از ملزومات افزایش تولید نفت است
طرح احیای چاه‌های کمبازده یا متوقف، ایده‌ی تازه‌ای نیست و در سال 96 نیز این ایده از سوی مدیرعامل وقت شرکت نفت فلات قاره عنوان شده بود. در آن زمان، بررسی‌هایی درخصوص چاه‌های متوقف و کمبازده انجام شد و اطلاعاتی در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار گرفت اما این طرح در دولت سیزدهم، به طور جدی‌تری در حال پیگری است.
افزایش بهره‌وری در حوزه تولید در صنعت نفت شامل افزایش ضریب بهره‌دهی چاه‌های موجود در مخازن، افزایش ضریب بازیافت در میدان‌های مستقل، افزایش ارزش‌افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و افزایش حداکثری تولید نفت و گاز از میدان‌های مشترک با تأکید بر برداشت صیانتی است که در این بین موضوع افزایش تولید و ضریب بهره‌دهی چاه‌های نفت و گاز اهمیتی ویژه دارد.
در کشورهای مختلف، دلایل متعددی برای غیرفعال شدن چاه‌ها وجود دارد، اما تلاش می‌شود نسبت چاه‌های غیرفعال به کل در پایین‌ترین حد ممکن باقی بماند. بهره‌گیری از چاه‌های غیرفعال و کمبازده و کاهش تعداد آن‌ها تا عدد استاندارد از ملزومات افزایش تولید نفت در کشورهاست.
میزان تولید چاه‌های فعال در ایران
طبق آماری که تا سال 2020 منتشر شده، چاه‌های فعال در ایران به طور متوسط 1250بشکه نفت در روز تولید می‌کنند این در حالی است که حدود 35درصد از چاه‌های حفر شده در ایران غیرفعال هستند.
در اکثر کشورهای توسعه یافته با نرخ تولید مشابه، این نسبت حدود 10درصد است. در عربستان سعودی و کویت که نرخ تولید متوسط هر چاه مشابه ایران است، شاخص نسبت غیرفعال و کمبازده کمتر از 25درصد است.
در روسیه و مالزی، هدف‌گذاری رسیدن نسبت چاه‌های غیر فعال به کل چاه‌های به ترتیب 10 و 15درصد برنامه‌ریزی شده است.
براساس آمار موجود از مجموع حدوداً 5400 حلقه چاه حفاری و تکمیل شده، بالغ بر 35درصد از مدار تولید خارج شده‌اند. تقریباً 40درصد چاه‌های غیرفعال ایران در رده‌‌ی چاه‌های متروکه قرار گرفته اند که عملیات رهاسازی بر روی آن‌ها انجام شده است یا باید انجام بگیرد و تنها 60درصد باقی مانده‌ی این چاه‌ها امکان احیا دارند.
چرا چاه‌ها غیرفعال یا کمبازده می‌شوند؟
عمده دلایل فنی که منجر به غیرفعال شدن چاه‌های نفتی ایران شده‌اند، شامل تولید زیاد آب، مشکلات چاه و فشار پایین درون‌چاهی است؛ تمرکز بر این سه دلیل و ارائه راه‌حل‌های مناسب، بخش زیادی از مشکلات چاه‌های غیرفعال ایران را پوشش خواهد داد.
دو مسأله‌ی اساسیِ مدیریت غیر بهینه‌ی پوتفو و مشکلات مدیریت میدان، از مهمترین دلایل چاه‌های غیرفعال است.
عدم جذابیت مدل کسب و کار، فرآیندهای غیربهینه و بروکراتیک، عدم برنامه ریزی بهینه و یکپارچه در سطح پوتفوی شرکت ملی نفت ایران، عدم انگیزه کافی در نیروی انسانی مشکلات مدیریتی است و مشکلات مخزن‌محور، مشکلات دهانه چاه‌محور، مشکلات چاه‌محور و مشکلات تأسیسات محور، مسائل فنی‌ای هستند که در این خصوص ایجاد مشکل می‌کنند.
وضعیت نامطلوب ایران از نظر نرخ تخلیه مخازن
براساس گزارش وضعیت انرژی دنیا که توسط شرکت بی‌پی در سال 2020 منتشر نشده نشان می‌دهد که ایران با داشتن 156میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده‌ی نفت، رتبه‌ی چهارم را در دنیا به خود اختصاص داده، با این همه اما ایران وضعیت مطلوبی از نظر نرخ تخلیه مخازن نسبت به استاندارد جهانی ندارد.
به گفته‌ی کارشناسان، هزینه احیای چاه‌های نفتی کمبازده، یک پنجم حفاری جدید است. حفاری چاه‌های توسعه‌ای در ایران بسته به حفاری در خشکی یا دریا، هزینه‌ای حدود 7 تا 11 میلیون دلار بر اساس نوع چاه‌ها و تعداد روزهای موردنیاز جهت حفاری و تکمیل صرف می‌شود. این هزینه با افزایش قیمت نفت خام و اجاره دکل در روزهای موردنیاز، بالاتر هم می‌رود، این در حالی است که با یک پنجم این هزینه، می‌توانیم چاه‌های متوقف یا کمبازده را فعال کنیم.
تصمیم وزارت نفت درخصوص وارد کردن شرکت‌های دانش‌بنیان به این حوزه برای فعال کردن چاه‌های متوقف یا کمبازده، به ظاهر تصمیم درستی است چرا که این اقدام از یک سو باعث فعال‌تر شدن شرکت‌های دانش‌بنیان می‌شود و از سوی دیگر، حوزه‌ی نفت، با تکیه بر استعداد و دانش داخلی، بدون نیاز به امکانات خارجی، می‌تواند این چاه‌ها را به بهره‌برداری برساند.
آخرین جزئیات طرح احیای چاه‌ها
در فاز اول این طرح 80 چاه غیرفعال و کمبازده به 50 شرکت دانش‌بنیان معرفی شده‌اند که این 50 شرکت هر کدام یکی از چاه‌ها را انتخاب می‌کنند. ارزش هر قرارداد یک میلیون دلار است و در فاز اول قراردادها، مجموعا 50 میلیون دلار قرارداد بسته می‌شود.
فازهای بعدی طرح احیای چاه‌های غیرفعال و کمبازده با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان بسته به موفقیت یا عدم موفقیت فاز اول برنامه‌ریزی شده و وارد فاز امضای قرارداد و اجرا می‌شود.
در حال حاضر که در ابتدای اجرای این طرح هستیم، نیاز است توقع‌مان را نسبت به ظرفیت چاه‌ها بالا نبریم چرا که ما همچنان با معضل بزرگی به نام تحریم، دست و پنجه نرم می‌کنیم و این موضوع، قطعاً روی طرح احیای چاه‌ها نیز تأثیر خواهد داشت.
ورود 48 شرکت دانش‌بنیان به این طرح و پیگیری‌های وزارت نفت، نشان از عزمی در بدنه‌ی وزات نفت، درخصوص احیای چاه‌های متوقف یا کمبازده است. باید منتظر بود و دید که ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به این صنعت، قرار است چه دستاوردهای مثبتی را برای حوزه‌ی نفت ایجاد کند.
