ایران خواهان آرامش در منطقه است/ مسئله انرژی عامل اصلی اختلافات باکو و ایروان

اقتصادآنلاین ـ پرستو بهرامی راد؛ از ۲۲ شهریور تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان دوباره اوج گرفته است. طبق اخبار دست‌کم ۱۰۰ سرباز ارمنستانی و آذربایجانی در این درگیری کشته شده‌اند.

علی سقاییان، سفیر سابق ایران در ارمنستان در مورد علت درگیری ارمنستان و جمهوری آذربایجان گفت: برای منشاء اختلافات باید تاریخی نگاه کرد. قبل از شوروی سابق این مناطق جزء جغرافیایی حکومت قاجار بود که بعد از جنگ‌هایی که صورت گرفت از ایران جدا شدند. این کشورها با تشکیل دولت کمونیستی شوروی، دیگر از ریشه‌های فرهنگی خودشان جدا شدند و ارتباطشان با کشورهای اطراف بسیار محدود شد.  

وی منشاء اختلافات را اینگونه مطرح کرد: در دوره شوروی شاید اختلافی وجود نداشت. در این دوران ارامنه با آذری‌ها رفت و آمد داشتند و حتی ازدواج‌های درون خانوادگی علی‌رغم تفاوت مذهبی شکل گرفت. ولی اواخر شوروی (دوران میخائیل گورباچف) ما شاهد تنش‌هایی میان این دو کشور بودیم که توسط مسکو سرکوب شده بود. در اواخر گورباچوف این تنش به آتش زیر خاکستر تبدیل شد.

این دیپلمات سابق بیان کرد: بعد از سقوط شوروی این اختلافات تشدید شد. در دهه ۱۹۹۰ ما شاهد اختلافات و جنگ اول در قره‌باغ بودیم؛ ولی با ابتکار جمهوری اسلامی ایران و مرحوم هاشمی  ‌رفسنجانی روسای جمهوری باکو و ایروان به تهران دعوت شدند و آتش بس برقرار شد. البته دست سومی این آتش بس را بهم زد و مناطقی از قره‌باغ توسط ارامنه اشغال شد. 

سقاییان با اشاره به ادامه پیدا کردن این اختلاف گفت: این اختلافات تا جنگ ۴۴روزه در سال ۲۰۲۰ پنهان ماند. این جنگ نیز بار دیگر به آتش‌بس ختم شد و یک تفاهم نامه سه جانبه میان باکو-ایروان-مسکو تنظیم شد. اما بعد از این آتش‌بس باز ما دیدیم که تنش‌ها همچنان وجود داشت. در حملات چند روز اخیر نیز شاهد بودیم که باکو، ارمنستان و ایروان، آذربایجان را متهم می‌کنند.

این دیپلمات سابق با اشاره به اینکه ایران خواستار رعایت تفاهم‌نامه صلح در میان این دو کشور است، اظهار کرد: در گفتگوی آقایان رییسی و پاشینیان، رییس جمهوری ایران گفتند که منطقه تحمل جنگ و تنش دیگری را ندارد و باید به سمت آرامش بروند. نظر ایران همیشه این بوده است که طرفین از طریق گفتگو به حل مشکلاتشان بپردازند.

وی در ادامه توضیح داد: در حالی که اهداف گروه مینسک در این مناقشه مورد اعتراض بوده، زیرا بی‎طرفی را رعایت نکرده است. اگر بخواهیم حساب کنیم گروه مینسک متهم است. اما ایران با اینکه مرز مشترک با این مناقشه دارد همیشه سعی کرده که از درگیری و تنش جلوگیری کند. در دوران اشغال قره‌باغ ما با نفوذی که بر روی ارامنه داشتیم، سد خداآفرین آذربایجان که در منطقه اشغالی بود را برایشان ساختیم و حسن نیت خودمان را نشان دادیم. مهمترن مسئله برای ما این است که مردم این کشورها در آرامش باشند و مناطق اشغالی به کشوری که خاکش اشغال شده، برگردد. به نظر من مواضع ایران در این مناقشه از روشنترین مواضع است.

سقاییان در این گفتگو توضیح داد: بحث ابتدایی از طریق ارامنه در رابطه با قره باغ آغاز شد. آنها دسترسی به مناطق ارمنی‌نشین در داخل قره‌باغ را خواستار بودند. در مذاکرات قبل و حتی در مذاکرات آتش بس جنگ ۴۴روزه نیز ارمنستان خواستار همین موضوع بود که مورد توافق به صورت کلی قرار گرفت، ولی برای اجرا قرار بود کمیته‌ای توسط باکو-ایروان-مسکو تشکیل شود که هنوز انجام نشده است. 

وی در ادامه بیان کرد: در مقابل این خواسته باکو هم به دنبال طرح آمریکایی کریدور زنگزور است که مورد اعتراض بوده و چندین بار اصلاح شده است. ما هم برای رسیدن به نخجوان باید کریدوری از طریق خاک ارمنستان داشته باشیم. البته به نظر من نخجوان را نمی‌توان خیلی با منطقه قره‌باغ مقایسه کرد؛ چرا که نخجوان محدودیت ندارد و دسترسی‌هایش آزاد است. 

سقاییان با اشاره به جنگ اول میان این دو کشور گفت: در دوره جنگ اول که پدر آقای الهام علی اف در نخجوان و در تبعید بود، ما سوخت و آرد به نخجوان رساندیم و ایران همیشه در جهت کمک به آذربایجان حرکت کرده است. بیشتر آمریکایی‌ها برای ایجاد شکاف و عدم رسیدن به نتیجه مثبت طرفین تلاش می‌کنند.

در خصوص نقش ترکیه و اسرائیل در تنش ارمنستان و جمهوری آذربایجان این دیپلمات سابق تصریح کرد: ترکیه به هر حال عضو ناتو است. به نظر من ترکیه نگاه به شرق ناتو را در سیاست خود دنبال می‌کند؛ یعنی ورود ناتو به دریای خزر. البته این موضوع خیلی دارای اهمیت نیست، هر چند که ترکیه در تکمیل و آموزش فرماندهان آذری پشتیبانی کرده است.

او در ادامه گفت: رژیم صهیونیستی به ظاهر پشتیبانی سیاسی یا نظامی از باکو داشته، ولی ماهیت رژیم صهیونیستی بی‌ثبات‌سازی، کشتار، نفوذ و تعدی بر منافع کشورهای مستقل است. 

سقاییان در پایان به اهمیت این منطقه به دلیل انرژی و ترانزیت انرژی اشاره کرد و بیان کرد:  نکته مهم این است که این منطقه از لحاظ انرژی و ترانزیت انرژی اهمیت زیادی دارد. خطوط انرژی گاز و نفت خام دریای خزر از طریق آذربایجان باید به اروپا می‌رود. منطقه ترانزیت کالا باید امن باشد به همین دلیل برخی کشورهای منطقه به دنبال ایجاد محدودیت و تنش هستند تا ثبات برای بهره برداری اقتصادی به کشورهای همسایه قفقاز جنوبی بوجود نیاید. به نظرم مسئله انرژی عامل اصلی این مناقشه است.