دلیل سوء استفاده دیگران از شما چیست؟

به گزارش اقتصاد آنلاین، اگر به هر نحوی احساس می‌کنید افراد در گفتار و رفتارشان از شما سوء استفاده می‌کنند، بهتر است از خودتان بپرسید با کدام رفتارتان به آن‌ها اجازه داده‌اید اینگونه سوء استفاده کنند؟ در واقع تمام این دلخوری‌ها و ناراحتی‌ها به این خاطر است که افراد برای خودشان ارزش قائل نمی‌شوند. چرا که در بسیاری موارد نحوه رفتار و واکنش‌های دیگران به رفتارهای خودتان وابسته است.

سوء استفاده یعنی چه؟

هر رفتاری که به منظور تحت کنترل و سیطره در آوردن یک شخص دیگر انجام گیرد به معنی سوء استفاده می‌باشد. سوء استفاده معمولا با استفاده از ترس، توهین، تجاوز کلامی یا جسمی اتفاق می‌افتد. قربانی شدن به معنای از دست دادن کنترل امور زندگی شخصی است. فرد قربانی به دیگران اجازه می‌دهد که احساسات و رفتارش را هدایت کنند. قرار گرفتن در معرض سو استفاده های بسیار دیگران زمینه را برای ابتلا به اختلالات اضطرابی فراهم می‌کند. 

انواع سوء استفاده

سو استفاده ابعاد مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از سوء استفاده احساسی، فیزیکی و جنسی.

_ سو استفاده احساسی (عاطفی، روانی یا هیجانی) در سه دسته پرخاشگری، انکار و ناچیز شمردن تقسیم می‌شوند. هر کدام از این اقسام شامل تهدید، توهین، سرزنش، مسخره کردن، فحاشی، داد زدن و... می‌شوند.

_ سو استفاده فیزیکی شامل کتک زدن و هرگونه اعمال خشونت و صدمه فیزیکی است.

سو استفاده جنسی به معنای انجام اعمال جنسی با اجبار و زمانی که فرد میل به انجام دادن آن را ندارد. تجاوز جنسی یکی از شکل‌های سوء استفاده جنسی است. 

سو استفاده عاطفی و انواع آن

سوء استفاده عاطفی با اعمالی همچون توهین و تحقیر، ترساندن و تجاوز کلامی و رفتاری انجام می‌شود. در سواستفاده عاطفی، هدف هیجانات و احساسات فرد است و جسم مورد سواستفاده قرار نمی‌گیرد. از روش‌های انجام سواستفاده عاطفی می‌توان به زخم زبان، تحقیر، سرزنش، ترشرویی و غیره اشاره کرد. با استفاده از سواستفاده عاطفی عقاید، ارزش‌ها، اعتماد به نفس، خودپنداره و عزت نفس فرد مورد هدف قرار گرفته و تخریب می‌گردند. سو استفاده عاطفی با هر روشی که انجام شود (حتی در قالب پند و اندرز و توصیه) نتیجه منفی و یکسانی دارد.

طی این نوع سواستفاده، هویت و شخصیت فرد مورد تهاجم قرار گرفته و از نظر احساسی و عاطفی به گونه‌ای آسیب می‌بیند که شدت آن از نظر زخم های جسمی نیز شدیدتر می‌شود. سو استفاده عاطفی چند نوع و شکل مختلف دارد که به صورت زیر می‌باشند:

1. سو استفاده از طریق پرخاشگری و خشونت

این نوع سو استفاده با استفاده از روش‌های آشکاری همچون سرزنش، دستوردادن، تحقیر، بدزبانی و غیره انجام می‌شود. در این رفتار، فرد سواستفاده کننده به قدرتی می‌رسد که روابط سالم بزرگسالی را از بین برده و خودمختاری فرد دیگر را از بین می‌برد. شایع ترین شکل سو استفاده کلامی، رابطه والد و فرزندی است که شکل پرخاشگرانه به خود بگیرد. برخی مواقع سواستفاده پرخاشگرانه حالت یاری کردن به خود می‌گیرد و به صورت غیرمستقیم انجام می‌شود. مثلا وقتی که فردی می‌گوید «من این را بهتر از تو می‌دانم» این طور به نظر می‌رسد که قصد کمک دارد اما در واقع هدف اصلی او تحقیر و کنترل فرد دیگر است. در این شرایط نیز میان دو فرد یک رابطه نابرابر ایحجد می‌شود.

2. انکار کردن

در این روش فرد سوء استفاده کننده برای بی اهمیت جلوه دادن حرف‌های فرد دیگر، سخنان او را انکار کرده و از قبول آن‌ها امتناع می‌کند. مثلا فرد سواستفاده شونده می‌گوید که مورد توهین قرار گرفته است اما او با گفتن عباراتی همچون «من هرگز این حرف را نزدم» اظهارات فرد را بی اعتبار می‌کند. 

امتناع نیز شکل دیگری از روش انکار است. مثلا فرد از شنیدن حرف‌های دیگری امتناع کرده و یا با اصرار فراوان با او حرفی نمی‌زند یا قهر می‌کند. مقابله کردن نیز یکی از اشکال انکار است. در این نوع رفتار فرد سواستفاده کننده، دیگری را تحت اختیار خود می‌داند و هرچیزی که بین آ‌ن‌ها قرار گیرد را انکار می‌کند.

3. بی‌ارزش دانستن دیگران و سو استفاده کردن از آن‌ها

در این سوء استفاده فرد اظهارات فرد سواستفاده شونده را ناچیز جلوه می‌دهد. این روش شکل افراطی انکار است. مثلا فرد احساسات خود را نسبت به یه واقعه یا اتفاق می‌گوید اما فرد سو استفاده کنند می‌گوید که تو اغراق کرده‌ای و اینگونه که تو می‌گویی مهم و بزرگ نبوده است. این حرف‌ها به این معنی است که احساسات و گفتار آن فرد قابل اعتماد نیستند. در ناچیزشماری هدف فرد سواستفاده کننده این است که اعمال و گفتار فرد دیگر را بی اهمیت و نامربوط جلوه دهد.

دو روش انکار و ناچیز شماری بسیار تخریب کننده هستند و به فرد آسیب زیادی وارد می‌کنند. چراکه علاوه بر تخریب عزت نفس، احساسات، تجارب و عقاید فرد نیز زیر سوال می‌رود.

درک روابط سوء استفاده گرانه

هیچ انسانی علاقه ندارد که یک طرف رابطه سواستفاده گرایانه باشد اما به طور معمول افرادی که مورد سو استفاده قرار می‌گیرند در مقام دیگری، خود نقش سواستفاده کننده را ایفا می‌کنند. زمانی که والدین یا مربیان بر عواطف و تجربیات فرد اسم می‌گذارند، حق پرورش معیار و عقیده را از او می‌گیرند. در نتیجه اگر او در مقابل یک فرد سواستفاده کننده قرار بگیرد، از کنترل عقاید و عواطف خود لذت برده و به فرد اجازه سو استفاده می‌دهد. این احساسات بسیار مخرب است و اکثر افراد سواستفاده شونده احساساتی همچون خشم، ناتوانی و ترس را تجربه خواهند کرد.

نکته مهمی که وجود دارد این است که افراد سوء استفاده کننده نیز این احساسات منفی را تجربه کرده‌اند. چراکه اکثر این افراد خود مورد سواستفاده قرار گرفته و در چنین محیطی تربیت شده اند. در نتیجه برای سرکوب احساسات ناشی از آن، رفتارهای مخرب را انتخاب کرده‌اند. معمولا افراد سواستفاده کننده، کسانی را انتخاب می‌کنند که ناتوان بوده و بر عقاید و ارزش‌هایشان اصراری ندارند. این افراد به راحتی مورد سواستفاده قرار می‌گیرند و به فرد کنترل گر اجازه می‌دهند که از احساسات منفی خود فرار کند.

اولین قدم برای تغییر این است که الگوی روابط خود با خانواده و نزدیکان را شناسایی کنید. بسیاری از افراد در موقعیتی نقش سواستفاده کننده را ایفا کرده و در موقعیت دیگر مورد سواستفاده قرار می‌گیرند. با شناسایی این رفتارها، می‌توانید از انجام مجدد آن پیشگیری کنید.

چه کسانی بیشتر مورد سوء استفاده آدم‌ها قرار می‌گیرند؟

افراد دهن بین، کم رو و خجالتی، افرادی که مهارت ابراز وجود و رفتار قاطعانه ندارند، بیشتر از هر کس دیگری مورد سو استفاده قرار می‌گیرند. افراد وابسته از لحاظ عاطفی به دیگران و افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند بیشتر طعمه افراد سواستفاده گر می‌شوند. وجود این ویژگی‌ها در کودکان و زنان آن‌ها را بیشتر در مقابل افراد سودجو به خطر می‌اندازد و بیشتر آن‌ها را در معرض ابتلا به اختلال استرس پس سانحه قرار می‌دهد. اغلب کودکان بعد از تجربه تلخ سو استفاده جنسی به این اختلال دچار می‌شوند. 

علت مورد سوء استفاده قرار گرفتن برخی افراد چیست؟

مهم‌ترین علت سو استفاده آدم‌ها خصوصیت‌ها و ویژگی‌های رفتاری خودمان است. کسانی که از شما سو استفاده می‌کنند می‌دانند که شما مهارت نه گفتن ندارید و نمی‌توانید به درخواست آن‌ها نه بگویید و با کمی اصرار یا فشار به راحتی تسلیم خواسته‌های آن‌ها می‌شوید. پیشنهاد می‌کنیم در این زمینه مقاله مهارت نه گفتن را مطالعه کنید.

علت اینکه بسیاری افراد قادر به نه گفتن نیستند باورهای آن‌ها است. باورهایی مبنی بر اینکه اگر به خواسته دیگران نه بگویند باعث ناراحتی آن‌ها می‌شوند، یا شاید روابط و دوستانشان را از دست بدهند، یا آدم خودخواهی به نظر برسند. این باور‌ها ریشه در شخصیت و فرآیند رشد و تربیت افراد دارد. باورهایی که دیگران و والدین آگاهانه یا نا آگاهانه به خورد شما داده‌اند. دومین علت این است که برخی افراد همواره به دنبال تایید دیگران هستند. در این حالت شما همیشه سعی در راضی نگه داشتن دیگران دارید.

علت سوم سوء استفاده این است که ممکن است حد و مرز روابط را مشخص نکرده باشید و به دیگران اجازه سو استفاده بدهید. اگر برای روابطتان حد و مرز تعیین کنید به منزله خودخواهی نیست بلکه به این معنی است که برای خودتان ارزش قائل هستید. 

علت بعدی این است که ناراحتی و احساساتتان را از شرایط موجود بیان نمی‌کنید و طرف مقابل فکر می‌کند برای شما مسئله‌ای نیست. در آخر این که زمانی که خود را قربانی احساس می‌کنید این باور را می‌پذیرید که یک قربانی هستید و دیگر تلاشی برای اصلاح شرایط نخواهید داشت.

در مقابل سوء استفاده دیگران چگونه رفتار کنیم؟

برای آنکه مورد سو استفاده قرار نگیرید باید اقداماتی را انجام دهید. به کار گیری راه‌های زیر شاید برایتان دشوار باشد، مشاوره بالینی و مشاوره کنترل استرس به شما کمک می‌کند تا به طور ریشه‌ای علت مشکلاتتان را پیدا کرده و در صدد حل آن‌ها برآیید.

خود را در قبال رفتار استثمارگرانه دیگران مسئول بدانید. در واقع این شما هستید که با شیوه رفتار و لحن کلامتان به دیگران اجازه سو استفاده می‌دهید.

به جای استفاده از کلام  و حرف زدن، رفتارها و واکنش‌های قاطعانه از خود نشان دهید.

کلمه‌ها و عبارت‌های گلایه آمیز را از خزانه واژگانتان حذف کنید.

هرگز منتظر نباشید، زمان اوضاع را درست کند.

در برابر افراد یک دنده و سمج بایستید و حتی سر سوزنی از موضع خود عقب نشینی نکنید.

در برخورد با فروشنده‌ها، رانندگان تاکسی و ... قاطعیت را به لحن حرف زدنتان بیافزایید.

از به کار بردن کلمه‌ها و عبارت‌هایی که شما را کمرو، خجالتی و حقیر نشان می‌دهند اجتناب کنید.

قاطعیت داشته باشید و جراتمندانه رفتار کنید. 

برای جلوگیری از سوء استفاده از انجام کارهایی که از آن بیزارید و وظیفه ای در قبال انجام آن به عهده ندارید بپرهیزید.

در مقابل رفتار‌های تند افراد سلطه گر همچون حرکات خشن و صدای بلند کوتاه نیایید.

به واکنش‌های طرف مقابل هرگز دقت کنید.

به اوقات استراحت و تفریح خود اهمیت بدهید و تحت هر شرایطی برنامه هایتان را اجرا کنید.

از دخالت در بحث و مشاجره دیگران خودداری کنید.

بر اعصاب و احساسات خود مسلط شوید و مراقب لحن کلامتان باشید.

یک مشاور و محرم راز پیدا کنید.