قطر بازیگر میان تهران و واشنگتن

اقتصاد آنلاین ـ پرستو بهرامی‌راد: فایننشال تایمز در مقاله ای به قلم اندرو انگلند و نجمه بزرگمهر نوشت به گفته منابع آگاه، همزمان با تلاش قدرت های غربی برای متقاعد کردن رهبران نگران ایران برای امضای توافقی جهت احیای توافق هسته ای 2015،  قطر نقش  خود  را بعنوان میانجی بین آمریکا و ایران افزایش داده است.

پس از 11 ماه گفتگوهای غیرمستقیم به میانجی گری اتحادیه اروپا در وین، مقامات رسمی می‌گویند زمان رو به پایان است. قطر، این کشور عربی حوزه خلیج فارس به درخواست واشنگتن و تهران بعنوان میانجی عمل کرده و در تلاش برای اعتماد سازی بین این دو دشمن قدیمی، روند گفتگوها را در وین  تکمیل کرده است.

دوحه پیام هایی را بین این دو دشمن منتقل کرده و بدنبال تسکین دادن نگرانی‌های ایرانی‌ها از جمله نگرانی‌های مرتبط با مطالبه شان مبنی بر دریافت تضمینی از دولت بایدن جهت عدم خروج یکجانبه دولت بعدی آمریکا از این توافق است؛ اقدامی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا در سال 2018 صورت داد.

یک دیپلمات آگاه از این گفتگوها اعلام کرد مقامات قطری همچنین برای تسهیل گفتگوهای مستقیم بین واشنگتن و تهران تلاش کرده‌اند که در صورت حصول توافق، تضمین شود همه مسائل مهم از جمله تبادل زندانیان، تخفیف بیشتر تحریم ها در آینده مورد بحث قرار می‌گیرد.

این دیپلمات گفت: دو طرف واقعاً به یک توافق نیاز دارند و هردوی آنها چنین تمایلی دارند اما بزرگترین مشکل، اعتماد است. آنها هر دو فکر می‌کنند طرف مقابل این توافق را نمی‌خواهد که این معتبر نیست.

یکی از مقامات بلندپایه آمریکا اعلام کرد قطر به شدت در حمایت از تلاش‌ها برای ازسرگیری اجرای کامل برجام مفید عمل کرده است.

یک مقام ایرانی از بحث درباره نقش ویژه قطر اجتناب کرد اما گفت قطر و یکی دو کشور دیگر در برخی موارد پیام هایی را از امریکا آورده اند.

مقامات غربی به ایران فشار آورده اند تا ظرف چند روز با یک توافق موافقت کند و اینطور استدلال کرده اند که اگر این اتفاق رخ ندهد به دلیل دستاوردهای تهران در برنامه هسته ای اش، این توافق رو به زوال، موثر نخواهد بود.

آنها اعلام کردند به دستیابی به یک توافق نزدیک شده اند اما هشدار دادند برخی مسائل مهم هنوز حل نشده است.

مطالبه مسکو در اوائل هفته مبنی بر اینکه به تضمین‌هایی از آمریکا نیاز دارد که تحریم‌های این کشور علیه روسیه بعد از حمله به اوکراین، مانع از تجارتش با ایران نخواهد شد، این موضوعات را پیچیده تر کرده و حسی از فوریت را به این فرایند اضافه کرده است.

روسیه یکی از امضا کنندگان این توافق به همراه فرانسه، آلمان، انگلیس و چین است و در گفتگوهای اصلی در وین مشارکت داشته است.

این دیپلمات اعلام کرد اگر آمریکا و ایران به توافق برسند، این دو کشور خواهان ادامه مذاکرات هستند.

این دیپلمات تاکید کرد بزرگترین اشتباه در قبال توافق 2015 این بود که این گفتگوها بعد از امضای توافق، متوقف شد. در ابتدا، هیچ یک از طرفین به یکدیگر اعتماد نداشتند و نیازمند نشانه هایی از حسن نیت بودند اما اکنون تحرکات مثبتی وجود دارد. ایرانی‌ها اکنون بایدن را بعنوان کسی می‌بینند که می توانند با او مذاکره کنند.

قطر غنی از گاز ، محل استقرار بزرگترین پایگاه نظامی آمریکا در این منطقه، پیشتر گفتگوها بین آمریکا و دشمنانش از جمله طالبان را تسهیل کرده است. نقش قطر بعد از سفر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر به کاخ سفید در ژانویه و ملاقات با جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، بیشتر شد. بایدن از این سفر برای معرفی قطر بعنوان یک متحد اصلی غیرناتو استفاده کرد.

روابط دوحه با تهران پس از افزایش تجارت ایان با این کشور عربی حوزه خلیج فارس تقویت شد؛ قطر به مدت چهار سال تحت تحریم منطقه ای به رهبری عربستان سعودی و امارات عربی متحده بود و پارسال این تحریم ها برداشته شد.

پس از سفر شیخ تمیم به واشنگتن، شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی وزیر امور خارجه او ماه گذشته در سفری اعلام نشده به تهران رفت، این دومین سفر او به ایران در امسال بود. شیخ محمد همچنین هفته گذشته بدرخواست واشنگتن با حسین امیرعبدالهیان همتای ایرانی اش تلفنی درباره مسائل مهم گفتگو کرد.

چند روز پیشتر، شیخ تمیم با ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران در دوحه گفتگو کرد؛ این اولین سفر رئیس جمهور ایران به قطر در یک دهه اخیر است.

علی واعظ کارشناس ایرانی گروه بین المللی بحران گفت مسئله میانجی گری در گفتگوهای وین این است که هیچ یک از دو طرف به طور کامل بهم اعتماد ندارند که مواردی که نسبت به آنها دغدغه دارند، به اشتراک بگذارند.

وی افزود رابرت مالی، مذاکره کننده ارشد آمریکا از مدت ها قبل رابطه بسار خوبی با شیخ محمد، وزیر امور خارجه قطر داشته است.

واعظ گفت: رابطه قطر با ایران این تحریم منطقه ای را تغییر داد و اوضاع برای قطری‌ها امیدبخش شد. هیچ کس دیگری نبود که روابط شخصی با دو طرف داشته باشد و قطر به لحاظ ژئواستراتژیک در این مقطع در بهترین جایگاه برای ایفای نقش بود.

مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند مسائل مهم مطرح شامل درخواست تهران برای گرفتن تضمین‌هایی از آمریکا و همچنین عدم توافق درباره تحریم هایی است که درصورت محدود شدن برنامه هسته ایران لغو می شود.

تهران می‌خواهد همه تحریم‌های دوران ترامپ از جمله تحریم‌های حقوق بشری و تروریسم لغو شود نه فقط تحریم‌های مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی.

این دیپلمات آگاه از گفتگوهای قطر اعلام کرد تهران در ابتدا می‌خواست اختلافاتش با آمریکا درون توافقی برای احیای این توافق هسته‌ای قرار بگیرد. اما پیام اروپایی‌ها، قطری‌ها و میانجیگران دیگر این بود که این امر بسیار دشوار است، درباره برجام توافق کنید که دو طرف به شدت به آن نیاز دارند و موضوعات دیگر را در گفتگوهای مجزا قرار داده یا گفتگوها درباره مسائل دیگر از جمله تحریم‌های دیگر بعد از امضای این توافق ادامه پیدا کند.

کارشناسان اعلام کردند تقریبا غیر ممکن است که بایدن بتواند تضمین‌هایی ارائه کند مبنی بر اینکه دولت بعدی آمریکا از این توافق خارج نمی شود.

این دیپلمات اعلام کرد: نگرانی از عدم تضمین، ایرانی ها را هوشیار و آماده نگاه می‌دارد مبنی بر اینکه ظرف دو سال آینده آمریکا یک بار دیگر از این توافق خارج می‌شود. ایرانی ها می‌توانند از این دو سال برای اعتمادسازی و توسعه روابط با اتحادیه اروپا و آسیا و اعتمادسازی نهادی بیشتر و مذاکرات دیگر با آمریکا استفاده کنند.