رو در رویی آمریکا و روسیه وارثان جنگ سرد

از زمانی که «کندی» و «خروشچف» بر سر برلین و کوبا با یکدیگر سر شاخ شدند، هیچ‌یک ‌از رهبران این دو کشور از آن زمان تاکنون این‌گونه و به شکلی دراماتیک رو در روی هم قرار نگرفته بودند. اگرچه این دو قدرت هسته‌ای همچون ۶ دهه پیش آماده جنگ مستقیم با هم نیستند؛ اما نمایش قدرت یا رویارویی میان پوتین- بایدن پیامدهای عظیمی برای نظم جهانی دارد که ممکن است تا سال‌های آینده احساس شود.

بایدن در سخنانی پوتین را به‌دلیل حمله به اوکراین «متجاوز» نامید و او را محکوم کرد و وعده داد که او را «در عرصه بین المللی رسوا کند». به همین منظور، بایدن روز جمعه تصمیم گرفت که تحریم‌هایی را علیه شخص پوتین اعمال کند؛ اقدامی که هرگز در دوران جنگ سرد هم اتفاق نیفتاد.

پوتین به نوبه خود در حال آزمودن توانایی بایدن در زمانی است که روس‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ایالات متحده در داخل دچار دو دستگی و پریشانی شده است و فضای کمی برای اجماع دو حزبی وجود دارد و همین شرایط را برای ترکتازی پوتین فراهم کرد.

«فرانک لوونشتاین» که در زمان ریاست بایدن در کمیته روابط خارجی سنا در این کمیته عضویت داشت، می‌گوید: «آنها [پوتین و بایدن] گویی از دو سیاره مختلف می‌آیند و دیدن محل تلاقی‌شان و نقاط همگرایی‌شان دشوار است.» بایدن به سیستمی مبتنی بر قواعد اعتقاد دارد که پوتین در تلاش است آن را از بین ببرد.

لوونشتاین درباره بایدن گفت: «به نظر می‌رسد او نظم قدیمی امور را تجسم می‌کند؛ درحالی‌که پوتین به‌گونه‌ای فقدان نظم جدید را به تصویر می‌کشد.»

طی چند هفته گذشته، بایدن ساعت‌‌های بی‌‌پایانی را با مشاوران و مقام‌های اطلاعاتی سپری کرده است تا بفهمد در سر پوتین چه می‌‌گذرد و چگونه بر محاسبات او تاثیر بگذارد؛ هرچند تاکنون موفق نشده است. رهبر روسیه مدت‌ها است درباره اوکراین اوقاتش تلخ است و منکر این است که این کشور واقعا یک کشور مستقل است.

اما گزارش‌ها به بایدن گفتند که به نظر می‌‌رسد پوتین در طول دو سال گذشته در بحبوحه همه‌‌گیری کرونا و انزوایی که دچارش شد، افکارش افراطی‌‌تر شده است. پوتین بیش از بسیاری از رهبران جهان، به یک انزوای مجازی خودخواسته رفت و حتی از حلقه نزدیکان خود نیز فاصله گرفت و دوری گزید؛ مثال آن تصاویر ویدئویی در روزهای اخیر از نشستن او در اتاقی دورتر از سایر مقامات روسی یا فاصله‌ای دورتر هنگام دیدار با رهبران خارجی است. تیم بایدن به رییس‌جمهور گفته است که پس از بیش از دو دهه حضور در قدرت و هفتادمین سالگرد تولد پوتین، به نظر می‌رسد که رییس‌جمهور روسیه تمرکزش بیشتر بر میراثی است که از خود به جا گذاشته است.

مقامات آمریکایی در حال بحث در این رابطه هستند که آیا پوتین تعادل خود را از دست داده است یا خیر؟ سناتور مارکو روبیو از فلوریدا که جمهوری‌خواه برجسته‌ای در کمیته اطلاعات سنا است و به برخی از اطلاعاتی که رییس‌جمهور به آن دسترسی دارد او نیز دسترسی دارد، روز جمعه در توییتی نوشت:

«ای کاش می‌توانستم اطلاعات بیشتری به اشتراک بگذارم؛ اما در حال حاضر می‌توانم بگویم که برای بسیاری کاملا واضح است که اتفاقی برای پوتین افتاده است.»

درحالی‌که نیروهای روسی در نزدیکی مرز اوکراین جمع شده بودند، بایدن تلاش کرد تماس تلفنی با پوتین برقرار سازد و آماده بود هر مقامی/ نماینده‌ای در هر سطحی بفرستد تا با هر مقام روسی که پوتین تمایل دارد، گفت‌وگو کند؛ اما تماس او (و بحث های دیگر) راه به جایی نبرد.

چالش این است: اگر پوتین، در مراحل بعدی حکمرانی خود، تلاش ‌‌کند تا تاریخ را با برگرداندن آنچه «بی‌‌عدالتی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی» در سال ۱۹۹۱ می‌‌داند و نیز بازسازی امپراتوری قدیمی بازنویسی کند، پس ابزارهای سنتی بازدارنده و دیپلماسی ممکن است برای ترغیب او به ترک چنین ماموریت مسیحایی کافی نباشد.

بنابراین بایدن در هفته‌های اخیر بر همبستگی با اروپا برای بازگرداندن وحدت و اتحاد فراآتلانتیکی که در دوران ریاست‌‌جمهوری دونالد ترامپ به هم ریخت، تاکید کرده است؛ زیرا ترامپ بیش از پوتین، مرتبا از دوستان آمریکا انتقاد می‌‌کرد.

این حربه دیپلماتیک باعث شد هر دو طرف اقیانوس اطلس روز جمعه تصمیم بگیرند که شخص پوتین را با دنبال کردن رد پول‌های او در خارج از کشور هدف قرار دهند. بایدن پنجمین رییس‌‌جمهور آمریکاست که با پوتین معامله می‌‌کند؛ اما اولین کسی است که از زمان سناتوری و معاونت ریاست‌‌جمهوری در تنظیم سیاست‌‌ها در قبال روسیه نقش داشته است.

مشاوران می گویند که برخلاف چهار رییس‌جمهور قبلی که هر کدام به درجات مختلف امیدوار بودند، روابط بهتری با مسکو برقرار کنند، بایدن هرگز توهم دوستی با روسیه پوتین را ندارد؛ اما بایدن آرزو داشت تا یک «رابطه باثبات و قابل پیش‌بینی» را با پوتین ایجاد کند تا باعث شود او بدون اتلاف وقت برای «دیپلماسی بزرگ» که هرگز جواب نمی‌دهد، احساس احترام کند؛ رویکردی که به بایدن اجازه می‌داد روی چین تمرکز کند.

نویسنده گزارش نیویورک‌تایمز به نقل از تحلیلگران می‌نویسد: پوتین می‌دانست که خروج بی‌برنامه آمریکا از افغانستان به این معناست که آمریکا علاقه‌ای به اعزام نیرو ندارد و احتمالا پوتین محاسبه کرده بود که در صورت حمله به اوکراین، بایدن مقاومتی در برابر تجاوز روسیه به خرج نمی‌دهد.

اما گویا پوتین دچار اشتباه محاسباتی شده و مشاوران بایدن با تحریم‌های سنگین گزینه‌ای هوشمندانه را در پیش گرفته‌اند. درحالی‌که برخی از منتقدان بر این باورند که بایدن باید نسبت به روسیه سختگیرتر باشد، اما او در بیان طرح‌های پوتین برای حمله به اوکراین در هفته‌های اخیر تلاش بی‌وقفه‌ای کرد و متحدان اروپایی را در یک جبهه کم و بیش مشترک جمع کرد و متحد ساخت.

«نینا خروشچوا» نوه رهبر اتحاد جماهیر شوروی که اکنون در مدرسه نیویورک تدریس می‌کند، می‌گوید: «مانند کندی و خروشچف، آنها از دو قطب بسیار متفاوت هستند؛ اما درکی هم از جنگ سرد دارند. من فکر می‌کنم آنها یکدیگر را درک می‌کنند.» با این حال او اضافه کرد که هر دوی آنها ممکن است دچار اشتباه محاسباتی شده باشند. بایدن می‌خواست که پوتین اساسا در جعبه خود بماند و پوتین می‌خواست اندازه جعبه خود را افزایش دهد.

آنها هر دو فرزندان جنگ سرد هستند. آنها در دورانی بزرگ شدند، تحصیل کردند و ازدواج کردند که شبح یک درگیری پایان‌‌ناپذیر سیاره‌‌ای بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی بر همه چیز موج می‌‌زد. با این حال، آنها از آن اوضاع «گرگ و میش وار» با دیدگاه‌های کاملا متفاوتی درباره چگونگی پایان آن بیرون آمدند؛ یکی آن را به‌عنوان یک پیروزی آزادی و دموکراسی جشن گرفت و دیگری آن را به‌عنوان یک فاجعه برای ملت و مردم خود تلقی کرد.

آنها هر دو محصول سیستم‌های متفاوتی هستند؛ اما در مسیرهای متفاوتی هم به قدرت رسیدند. بایدن ۷۹ ساله، یک سیاستمدار تهاجمی است که برای پیشبرد دیپلماسی به نیروی شخصیت خوش‌‌بین خود تکیه می‌‌کند؛ درحالی‌که پوتین ۶۹ ساله، یک مامور اطلاعاتی سابق است که از کینه‌ها و تئوری‌‌های توطئه استفاده می‌‌کند.

پوتین هرگز درباره خانواده خود صحبت نمی‌کند؛ درحالی‌که بایدن در این رابطه محدودیتی ندارد. پوتین قبل از اینکه برای جانشینی بوریس یلتسین از سایه بیرون بیاید، هیچ زمانی را صرف سیاست انتخابی نکرد؛ درحالی‌که بایدن یک عمر را برای رسیدن به ریاست‌جمهوری سپری کرد. پوتین بدون پیراهن یا با ببرها عکس می‌‌گیرد و بایدن ماشین‌‌های غول‌پیکر خود را نشان می‌‌دهد و به خود می‌‌بالد.

«هدر آ.کانلی» رییس صندوق مارشال آلمان در ایالات متحده که گروهی است که روابط بیناآتلانتیکی را ترویج می‌‌کند، می‌گوید: «بایدن یک سیاستمدار خرده‌پا است و پوتین از دل سرویس‌‌های امنیتی مخفی بیرون آمده؛ بایدن حلقه‌ای از مشاوران انتخابی دارد؛ اما حلقه مشاوران پوتین به‌صورت مافیایی و مخفی هستند. نگرش پوتین تاریخی مملو از نارضایتی است که او به دنبال براندازی آن است و تاریخ و سابقه بایدن مملو از پیروزی آمریکا در پایان جنگ سرد و آزادی و دموکراسی است.»