کارنامه خساپا چنگی به دل نمی زند / خودروسازان در انتظار رفع تحریم؟

اقتصاد آنلاین – سهیل بانی؛ شرکت سایپا در سال 1344 و با مشارکت شرکت سیتروئن فرانسه تاسیس شد و پس از آن، همواره یکی از قطب‌های مهم خودروسازی در ایران به شمار می‌رود. در طول 56سالی که از تاسیس سایپا می‌گذرد، این شرکت با فراز و فرود‌های بسیاری مواجه بوده است.

از قراردادهای مهم با خودروسازان خارجی گرفته تا ضربات مهلکی که تحریم‌ها بر بدنه این شرکت وارده کرده است. با این وجود به نظر می‌رسد که شرایط کنونی سایپا، سخت‌تر از هر زمان دیگری است و این شرکت برای ادامه بقا نیاز به تحولات داخلی و خارجی دارد.

ناکامی «خساپا» در 1400

سهام شرکت سایپا، در سال 1380 و با نماد «خساپا» در بازار دوم بورس عرضه شد. سرمایه فعلی شرکت برابر با 19هزار و 551میلیارد تومان و ارزش بازاری آن حدود 31هزار و 300میلیارد تومان است.

نگاهی بر روند قیمت خساپا از ابتدای سال 1400، نشان می‌دهد که این نماد نه تنها در مقایسه با شاخص کل عملکرد خوبی نداشته، بلکه از هم‌گروهی‌های خود نیز جا مانده است.

شاخص کل بورس، از ابتدای سال جاری 6درصد رشد کرده است اما شاخص گروه خودرو و ساخت قطعات با افت 26.2درصدی مواجه بوده است. با این وجود خساپا در همین مدت افتی 34.6درصدی را ثبت کرده است. نمودار زیر روند قیمتی خساپا و شاخص گروه خودرویی بورس بورس را از آغاز امسال نشان می‌دهد.

سایپا و کوهی از زیان انباشته

بررسی روند سود و زیان سایپا، می‌تواند دیدگاه خوبی از وضعیت کنونی شرکت را نمایش دهد. با وجود افزایش قابل توجه نرخ محصولات سایپا، فعالیت‌های این شرکت از سال 96 به بعد کاملا زیانده بوده است.

صورت‌های مالی شرکت نشان می‌دهند که در سال 99، زیان خالص شرکت با ثبت رقم پنج هزار و 766میلیارد تومان، به بیشترین مقدار خود از سال 90 به بعد رسیده است. با این وجود، شرایط در سال 1400 به مراتب بدتر شده است. سایپا تا پایان پاییز سال جاری، زیان خالص هفت هزار و 277میلیارد تومانی شناسایی کرده است که از کل سال 99 بیشتر است.

این زیان‌های پی در پی، سایپا را به یکی از شرکت‌ها با بیشترین زیان انباشته تبدیل کرده است. در حالی که در سال 95، سود انباشته سایپا برابر با 28میلیارد تومان بود، اما در پایان آذر 1400 این شرکت با زیان انباشته 22هزار و 290میلیارد تومانی مواجه شد. گراف زیر، روند سود و زیان سایپا در 10 سال گذشته و تا پایان پاییز امسال را نمایش می‌دهد.

 سایپا تحت فشار تحریم‌ها

عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند تا وضعیت امروز سایپا این چنین شود اما شاید مهم‌ترین آن‌ها، موانع بین‌المللی و قیمت‌گذاری دستوری باشد.

در حالی که صنعت خودروسازی ایران، پس از توافق برجام در مسیر احیا قرار داشت، خروج آمریکا از این توافق و بازگشت تحریم‌ها به این صنعت دوران سیاهی را برای خودروسازان رقم زد. موج جدید تحریم‌ها در سال 97، سبب شد که زیان خالص سایپا نسبت به سال 96، تقریبا پنج برابر شود. همچنین میزان تولید سایپا در این مدت با کاهش 68درصدی مواجه شد. گراف زیر، نشان‌دهنده وضعیت تولید و فروش سایپا در 10سال گذشته است.

از سمت دیگر، این تحریم‌ها مانعی برای پیشرفت خودروسازی ایران، افزایش تکنولوژی تولید و کیفیت خودروها بوده‌اند. همچنین باعث شده‌اند که هزینه تولید محصولات خودروسازان افزایش یافته و در نتیجه قیمت خودرو و زیان این شرکت‌ها نیز افزایش یابد.

شدت تاثیر تحریم‌ها بر صنعت خودروسازی به حدی است که هر سیگنالی که از توافقات مخابره می‌شود، اثر خود را به سرعت در قیمت سهم‌های این صنعت نشان می‌دهد. بنابراین حصول این می‌تواند تا حد زیادی شرایط سایپا و دیگر خودروسازان را نجات دهد.

بی اعتنایی مدیران به قیمت‌های دستوری

اما آفتی که از درون، بدنه خودروسازی ایران را می‌بلعد، قیمت‌گذاری دستوری است. سرکوب قیمت خودرو از سوی وزارت صمت در سال‌های اخیر، نه تنها باعث ایجاد اختلاف بین قیمت خودروی درب کارخانه با بازار آزاد و در نتیجه پر شدن جیب دلالان شده، بلکه سبب شده است که بهای تمام شده محصولات سایپا از قیمت این محصولات پیشی بگیرد. برای مثال در سال 99، میزان فروش سایپا برابر با 16هزار و 610میلیارد تومان و بهای تمام شده این مبلغ، 18هزار و 280میلیارد تومان بود.

با این وجود به نظر می‌رسد که مدیران سایپا، از ترس از دست دادن پست و سمت خود، تلاشی برای آزادسازی قیمت‌ها انجام نمی‌دهند و شرکت را به حال خود رها کرده‌اند. مدیران سایپا باید به این سوال پاسخ دهند که در شرایط کنونی، چه ماموریتی مهم‌تر از تلاش در راستای آزادسازی قیمت خودرو است؟