در هنگام وقوع زلزله باید فرار کرد؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، زمین‌لرزه پد‌یده‌ی انتشار امواج در زمین، به‌علت آزاد‌شدن مقدار ز‌یاد‌ی انرژ‌ی ناشی از اغتشاش سر‌یع در پوسته‌ی زمین و ‌یا در قسمت‌ها‌ی بالایی گوشته در مدتی کوتاه است.

محلی که منشاء زلزله بوده و در حقیقت انرژی به ‌یک‌باره از آن‌جا آزاد می‌ شود، کانون زلزله  و نقطه‌ی بالا‌ی کانون در سطح زمین، مرکز زلزله نامیده می‌شوند.

‌قبل از وقوع زلزله معمولاً لرزه‌های کوچکی به وقوع می‌پیوندد، که به آن پیش‌لرزه می‌گو‌یند و لرزه‌ها‌یی که بعد از ‌یک زمین‌لرزه بزرگ و با شدت کمتر و در فاصله‌های زمانی مختلف رخ می‌دهند، پس‌لرزه نامیده می‌شوند.

گسل‌های عمده مرزهای میان صفحات تکتونیکی مجاورند و صدها کیلومتر طول دارند. به علاوه، گسل‌های متعدد کوتاه‌تری به موازات گسل‌های عمده یا منشعب از آن‌ها وجود دارند.

بیش از ۹۰% علل وقوع زلزله‌ها تکتونیکی است، ولی عوامل دیگری مانند آتش‌فشان‌ها، فروریختن غارهای عظیم زیرزمینی، ‌زمین‌لغزش و انفجار نیز ممکن است سبب زمین‌لرزه شود.

تهران یک شهر لرزه خیز است و هر لحظه ممکن است زلزله ای رخ دهدالبته زمین لرزه های کوچکی تاکنون رخ داده و مدیران اعلام کردند اگر زمین لرزه ای با ریشتر بالا رخ دهد عواقب جبران ناپذیری دارد.

در خصوص امکان پیش بینی وقوع زلزله، آمادگی در برابر وقوع بحران، ویژگی ساختمان های مقاوم و  .... با شاهین مظفری معاون آموزش و مشارکت های مردمی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران به گفت وگو نشستیم

 آیا زلزله قابل پیش‌بینی است؟

پاسخ این سؤال منفی است. البته اختلاف سرعت بین امواج زلزله، کمک می‌‌کند که چند ثانیه قبل از رسیدن موج مخرب، دستگاه‌ها قادر به تشخیص زلزله شوند. این زمان کوتاه، فرصتی را فراهم می‌آورد تا نسبت به قطع خودکار شریان‌های حیاتی، مانند شبکه‌ی گاز، اقدام شود و از بروز و تشدید بحران‌های ثانویه، مانند آتش‌سوزی،جلوگیری شود.            

لازم به ذکر است، این بازه‌ی زمانی، در کشور ما در بهترین شرایط، به دلیل عمق کم زمین‌لرزه‌ها از چند ثانیه تجاوز نمی‌کند، اما معمولا پس از هر زلزله‌ی بزرگ ، تعداد زیادی پس لرزه رخ می‌دهد که بعضی ممکن است قدرت تخریبی زیادی داشته باشند.

تاکنون حتی در کشورهای پیشرفته و زلزله‌خیزی مانند ژاپن و آمریکا، هیچ روش موفقی برای پیش‌بینی دقیق مکان، زمان و بزرگای زلزله به دست نیامده است.

باورهای غلط در مورد زلزله وجود دارد.گروهی به‌غلط تصور می‌کنند که رویداد زلزله به قدری مهیب است که هیچ ساختمانی هر چقدر محکم باشد نمی‌تواند در مقابل آن مقاومت کند و این‌طور نتیجه‌گیری می‌کنند که چون کاری از دست ما ساخته نیست، پس تفاوتی نمی‌کند که ساختمان خود را مقاوم بسازیم یا نه.

اگر ساختمانی مطابق آیین‌نامه‌ ساخته شود حتی در زلزله‌های شدید نیز احتمال کشته‌شدن و یا جراحت افراد کم است

تجارب زلزله‌های متعدد در کشور ما و کشورهای دیگر نشان می‌دهند که چنان‌چه ساختمانی مطابق آیین‌نامه‌های زلزله و با طراحی و اجرای خوب ساخته شود، حتی در زلزله‌های شدید نیز احتمال کشته‌شدن یا جراحت شدید افراد ساکن در آن کم است و در واقع چنین ساختمانی جان و دارایی ساکنان خود را در زلزله حفظ می‌کند.

باز‌شدن حفره‌های بزرگ در زمین و بلعیده‌شدن مردم در آن‌ها در جریان وقوع زلزله بسیار کم است

برخی تصور می کنند زمین دهان‌باز‌کرده و  مردم را در هنگام زلزله می بلعد. این‌گونه تصورات عمدتاً از طریق صحنه‌های غیرواقعی و بزرگ‌نمایی در بعضی فیلم‌های تجاری وارد ذهن مردم شده‌اند. بر‌خلاف این‌گونه باورها، امکان باز‌شدن حفره‌های بزرگ در زمین و بلعیده‌شدن مردم در آن‌ها در جریان وقوع زلزله بسیار کم است. البته در صورتی‌که از قبل قنات یا چاهی در نزدیک سطح زمین باشد، امکان فروریختن آن‌ها یا نشست زمین در این محل‌ها وجود دارد.

 پناه‌گرفتن در زیر وسایل محکم یا پوشانیدن سر و صورت و بدن خود با اشیای نرم است

همچنین در بعضی نقاط کوهستانی و پرشیب امکان سقوط سنگ یا خاک و یا رانش زمین دور از انتظار نیست. در بقیه‌ی موارد بزرگ‌ترین عامل بروز صدمه، سقوط اجسام خرد و شکسته‌شده  یا ناپایدار از بالا بر روی افراد است، پس در این‌گونه موارد تنها کاری که باید انجام دهیم پناه‌گرفتن در زیر وسایل محکم یا پوشانیدن سر و صورت و بدن خود با اشیای نرم است. گاه نیز ممکن است لوله‌های شکسته‌ی گاز یا سیم‌های برق ایجاد آتش‌سوزی کنند و یا شکسته‌شدن لوله‌های آب باعث آب‌گرفتگی شود.

برای بسیاری از مردم این سؤال وجود دارد که آیا ترس از زلزله صحیح است؟

برخی از مردم به‌ویژه هنگامی‌که خبر وقوع زلزله‌ای شدید در نقطه‌ای در داخل یا خارج کشور و اخبار خسارات و تلفات آن‌را می‌شنوند با تجسم وقوع زلزله‌ای شدید در محل زندگی خود آرامش‌شان را از دست می‌دهند و شدت نگرانی باعث می‌شود که زندگی عادی‌شان مختل شود. از سوی دیگر بعضی افراد وقوع زلزله را در طول عمر خود بسیار غیرمحتمل دانسته و لزومی برای آمادگی و اقدامات کاهش خطر نمی‌بینند.

برخورد عاقلانه با زلزله و یا هرگونه پدیده‌ی تهدیدکننده‌ی دیگر در زندگی آن است که در هنگامی‌که فرصت و امکان داریم با اتخاذ تصمیم‌ها و انجام اقدامات درست تا حد امکان، تهدیدها را کاهش دهیم و در هنگام وقوع حادثه با توکل به خداوند و استعانت از درگاه الهی، با آرامش به‌دنبال انجام کارهایی باشیم که از قبل خود را برای انجام‌شان آماده کرده‌ایم.

اما در باقی موارد لازم به تصور زلزله‌ای شدید نیست، زیرا وحشت حاصل از آن آرامش را از شما سلب می‌کند و اضطراب را حاکم می‌کند. همین‌طور در هنگام وقوع زلزله نباید این واقعه آن‌قدر دور از تصورتان بوده باشد که بیش‌از‌حد وحشت کنید و فرصت هر‌گونه عکس‌العمل مثبتی را از دست بدهید.

 مکان‌های امن و خطرزا (عوامل بحران‌زا و بحران‌زدا) در ساختمان کجاست؟

در هنگام وقوع زلزله بسیاری از مردم در اثر فروریختن وسایل و شکستن شیشه‌ها آسیب می‌بینند. با انتخاب وسایلی با ارتفاع کم‌تر و یا با در‌نظر‌گرفتن فضای کافی و مناسب برای پناه‌گرفتن و دور‌شدن از این وسایل، می‌توان احتمال خطر را به حداقل رساند.

 (پله‌های فرار) عموماً در طول زمان به محلی برای انبار لوازم اضافی منزل تبدیل شده

پیش از وقوع حادثه اعضای خانواده باید راه‌های خروجی را با یکدیگر طی کنند، از ایمنی آن‌ها اطمینان یابند و مکان‌های خطرناک را بررسی کنند. همچنین نقشه‌ی مسیر حرکت از منزل به سوی راه‌های خروجی را تهیه کرده و دقت کنند وسایلی که برای مواقع ضروری در نظر می‌گیرند، زیاد سنگین نباشد و به‌راحتی قابل‌حمل باشند.

مسیرهای خروج اضطراری (پله‌های فرار) عموماً در طول زمان به محلی برای انبار لوازم اضافی منزل تبدیل شده و عملاً کارایی خود را به‌عنوان مسیری امن برای خروج اضطراری ساختمان از دست می‌دهد؛ اطمینان از بازبودن مسیر پله‌های فرار یکی از اقدامات مهم در کاهش خطرات به شمار می‌آید که باید توسط تمامی ساکنان ساختمان با دقت رعایت شده و در طول سال مانورهایی را جهت خروج اضطراری تمامی اعضای خانواده با مشارکت تمامی همسایه‌های ساختمان، طراحی و به اجرا درآورند.  

شهروندان باید در هنگام خرید خانه باید چه مواردی را رعایت کنند تا در هنگام وقوع زلزله کمترین خسارت را ببینند؟

بخش‌های سازه‌ای به بخش‌هایی از ساختمان اطلاق می‌شود که وظیفه‌ی تحمل نیروهای مختلف وارد بر ساختمان نظیر نیروهای وزن، زلزله، باد و غیره را به عهده دارند. سقف‌ها، تیرهای اصلی و فرعی، ستون‌ها و پایه‌ها،‌ بادبندها، دیوارهای باربر (دیوارهای حمال و یا برشی)، پی‌ها و... از جمله اجزای سازه‌ای ساختمان‌ها هستند.

بناکردن ساختمان‌ها به‌نحوی که در مقابل زلزله مقاوم باشند، هزینه‌ی چندانی ندارد

رعایت آیین‌نامه‌های فنی و استاندارد موجود در ساخت‌وساز ساختمان ضروری است. در ساخت‌وسازها باید از اسکلت فلزی یا بتن مسلح یا ساختمان‌های با مصالح بنایی شِناژبندی‌‌شده یا مسلح مطابق استانداردها استفاده شود. بناکردن ساختمان‌ها به‌نحوی که در مقابل زلزله مقاوم باشند، هزینه‌ی چندانی ندارد و با افزودن حدود ۱۰ درصد بر هزینه‌ی ساخت‌وساز از بروز خسارت‌های آتی جلوگیری می‌شود. در حال حاضر متأسفانه بسیاری از مردم به نمای ساختمان و تزئینات داخلی بیش‌تر از کیفیت اسکلت (سازه) ساختمان توجه می‌کنند. بنابراین باید توجه شود که مقاومت اسکلت (سازه) ساختمان از زیبایی نمای آن بسیار مهم‌تر است.

لازم است، متقاضیان خرید ساختمان نسبت به مطالبه‌ی مدارک طراحی و اجرای ساختمان اقدام کنند و همین‌طور با مشورتِ یک مهندس سازه‌ی خبره و تحقیق درباره‌ی فروشنده، سازنده، مجری و مهندس ناظر، درباره‌ی استحکام ساختمان، دقت به‌کاررفته‌ در مراحل مختلف کار را بررسی کنند و مطمئن شوند که سازنده‌ی ساختمان از آن دسته افرادی نبوده که به بهای ارزان تمام‌کردن ساخت از مصالح نامرغوب و عوامل فنی بی‌تجربه استفاده کرده است.

در کیف نجات شهروندان چه چیزها و با چه ویژگی‌هایی باید وجود داشته باشد؟

استفاده از کیف نجات در بسیاری از حوادث و بحران ها ضروری استایجاد و ارتقاء آمادگی در جامعه برای رویارویی با حوادث و سوانح، باعث می‌شود علاوه بر کاهش خسارات جانی و مالی در هنگام وقوع بحران، وضعیت اضطرار هرچه سریع‌تر به حالت عادی باز گردد. یکی از راه‌های کسب آمادگی در برابر حوادث«مجهز بودن شهروندان به اقلام مورد نیاز در ساعات اولیه‌ی پس از وقوع حادثه» است. براساس شدت و وسعت حادثه، تا رسیدن نیروهای امدادی می‌توان از این تجهیزات برای حفظ حیات و سلامتی خود و خانواده‌ی خود استفاده نمود.

کیف نجات شامل  وسایل ضروری، موردنیاز و قابل حمل برای مواقع اضطراری است. این لوازم باید نسبت به تعداد، سن و وضعیت سلامت افراد خانواده تهیه و نگهداری شوند. ضروری است که در تهیه و نگهداری  این کیف موارد زیر هم درنظر گرفته شود:

  اقلام خوراکی و دارویی داخل کیف به صورت مرتب بررسی و قبل از پایان مهلت مصرف(تاریخ انقضا)، تعویض و جایگزین شوند.وزن کیف در حدی باشد که برای تمامی افراد بالای ۱۰ سال خانواده قابل حمل باشد. در صورت نیاز، می توان لوازم را در دو کیف قرار داد، تا به راحتی قابل حمل بوده و گنجایش نگهداری همه‌ی لوازم را داشته باشد.

  تمامی افراد خانواده از محل قرارگیری کیف مطلع باشند و همچنین محل کیف طوری باشد که احتمال زیر آوار ماندن آن کمتر از دیگر نقاط باشد.

از پتوی مسافرتی تا آچاره های چند کاره در داخل کیف نجات

به عنوان مثال اقلام کمک‌های اولیه شامل قرص تب‌بر و سرماخوردگی؛ داروهای ضروری بیماران قلبی، دیابتی؛ بیماری‌های خاص، مانند آسم؛ قرص‌های مسکن، مانند آسپرین؛ پودر ORS، پماد سوختگی پای کودکان؛ بتادین؛ باند رولی و کشی؛ دستمال سه‌گوش و سنجاق‌قفلی؛ پنبه؛ قیچی؛ پنس؛ داروهای نفخ و سوزش معده؛ داروهای ضد اسهال و ضد تهوع؛ دستکش لاتکس؛ دستمال مرطوب؛ صابون؛ لوسیون شستشوی چشم و ... وجود داشته باشد.

همچنین خوراکی‌های مغذی و با ماندگاری بالا،مانند خرما، کشمش و خشکبار؛ بیسکویت‌ها؛ غذاهای کنسروشده‌ی مغذی، مانند کنسرو ماهی و مرغ و  کنسروهای دیگر؛ آب آشامیدنی در داخل کیف باشد.

  ابزار های مانند رادیو ترانزیستوری؛ ابزار  روشنایی و احتراق، مانند چراغ قوه به همراه باتری یدک؛ کبریت؛ شمع؛ الکل جامد؛ طناب؛ در بازکن و چاقوی چند کاره؛ کیسه‌های پلاستیکی دسته دار با مقاومت بالا برای حمل ابزار؛ انبردست؛ کاغذ و قلم؛ نخ و سوزن؛ ناخن‌گیر؛ آچارهای چندکاره، مانند آچارفرانسه؛ بیلچه؛ سوت؛ ظرف‌ها، مانند بشقاب، لیوان، قاشق پلاستیکی؛ نوارچسب؛ نقشه‌های شهر و راهنمای خروج اضطراری باشد.         

همچنین پتوی سفری سبک یا کیسه‌خواب و پلاستیک‌های محکم به‌عنوان زیرانداز؛ یک دست لباس گرم، به‌ازای هریک از افراد خانواده؛ یک جفت کفش محکم و راحت و لوازم شخصی، مانند لباس‌زیر و...؛ لوازم بهداشتی، مانند دستمال‌کاغذی رولی، صابون مایع، شوینده‌ی مایع؛ لوازم بهداشتی بانوان؛ کیسه، مانند کیسه‌فریزر، کیسه‌زباله‌‌ی مقاوم به‌عنوان سطل آشغال؛ قرص کلر وجود داشته باشد.

کپی از اسناد مهم مانند گذرنامه، شناسنامه، کارت ملی، اسناد و اوراق بهادار و کمی پول نقد، تهیه و تکمیل کارت‌های مخصوص مانند نمونه مقابل برای تمام افراد خانواده و قرار دادن آن در کیف نجات الزامی است.

شهروندان در هنگام وقوع زلزله چه کنند آیا باید از منازل خارج شوند؟

اگر هنگام زلزله در ساختمان بودیم، بهترین نقاط جهت پناه گیری عبارتند از  زیر میز محکم؛ به محکم و مقاوم بودن میز توجه کنید. به عنوان مثال، میزهای شیشه‌ای، خود خطرآفرینند. توجه داشته باشید که،  در زمان پناه‌گیری می‌توانید با گرفتن پایه‌های میز، از حرکت و پرتاب شدن میز و خودتان جلوگیری کنید.

اگر هنگام زلزله در اماکن عمومی بودیم، در صورتی که امکان پناه‌گیری در نقــاط امن را داشتیم پناه می‌گیریم. در غیر این صورت، از شیشه‌ها فاصله گرفته و به صورت تصویر پائین چمباتمه زده و از سر، صورت و گردن خود محافظت می‌کنیم.

 اگر با زلزله از خواب بیدار شدیم، احتمالاً از هوشیاری کامل برخوردار نیستیم که بتوانیم حرکتی کرده و خود را به یکی از نقاط امن برسانیم، پس همان‌جا بمانیم و با استفاده از بالش، پتو و ... از سر و صورت و گردن خود محافظت کنیم. البته بهتر است که به پهلوی چپ بچرخیم تا قلب ما در وضعیت ایمن‌تری قرار گیرد. توجه کنید که، ایمن کردن محل خواب و مقاوم‌سازی وسائل اطراف آن به ایمنی ما در هنگام خواب، کمک شایانی می‌کند.

آیا باید شهروندان در هنگام وقوع زلزله فرار کنند؟

هرگز فرار نکنید، زیرا در اکثر مواقع امکان فرار نیست و حتی خطر و آسیب را بسیار افزایش می‌دهد.اگر هنگام زلزله در فضای باز بودیم، به این نکته توجه ‌کنیم که سقفی بالای سر ما نیست تا خطر آفرین باشد، پس همانجا مانده و از هر آنچه امکان سقوط دارد، مانند  نمای شیشه‌ای ساختمان‌ها، تیرهای برق و ... فاصله بگیریم.

هرگز فرار نکنید زیرا در اکثر مواقع امکان فرار نیست

اگر هنگام زلزله در حال رانندگی بودیم، هرگز تلاش نکنیم به راه خود ادامه دهیم؛ زیرا در این حالت علاوه بر کاهش سطح هوشیاری، تسلط راننده بر خودرو نیز تقریباً از بین می‌رود؛ در نتیجه باید خودرو را، سمت راست خیابان متوقف کرده و برای اطلاع از اخبار، رادیو را روشن نگاه داریم و منتظر اخبار دقیق‌تر بمانیم.

اجازه دهید سمت چپ مسیر عبوری باز باشد؛ تا در صورت لزوم خودروهای امدادی امکان تردد داشته باشند و احتمال بروز تصادف‌های ناخواسته کاهش یابد.