احتمال تغییر رنگ و بو در بخشی از آب تهران
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است در حوضه سد ماملو در آینده با آن مواجه شویم بحث تغییر رنگ و بو در آب ناشی از رشد جلبکی در مخزن سد است.
اقتصاد آنلاین- فرزانه طهرانی؛ اگر چه به گفته حسین نایب، عضو هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران درحال‌حاضر با چالش عمیق در حوزه تامین کیفیت آب شرب تهران مواجه نیستیم، ولی با ادامه شرایط حاضر و تخلیه غیر اصولی و مخاطره آمیز آلاینده‌ها در منابع آبی، در سال‌های آتی (و نه چندان دور) این نگرانی‌ها تبدیل به واقعیات میدانی خواهد شد.
عضو هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین توضیح داد: کلانشهر تهران درحال‌حاضر از ۷ تصفیه خانه آب شرب بهره می‌برد. منبع تامین آب تصفیه خانه شماره یک (جلالیه)رودخانه کرج(ایستگاه آبگیر بیلقان) و سد طالقان است، آب تصفیه خانه شماره ۲ (کن) نیز از رودخانه کرج و سد طالقان تامین می‌شود. تصفیه خانه شماره ۳ و ۴ (تهرانپارس) از سد لتیان، تصفیه خانه شماره ۵ از سد لار و تصفیه خانه شماره ۶ از سد کرج آب می‌گیرند. در نهایت، منبع تامین آب تصفیه خانه شماره ۷، که آخرین تصفیه خانه کلانشهر تهران است از سد ماملو در نظر گرفته شده است.
به گفته او زمانی که سد ماملو احداث می‌شد و قرار بود تامین‌کننده آب یکی از تصفیه خانه‌های تهران باشد؛ اما و اگر زیادی داشت. چرا که سد ماملو تقریبا در انتهای رودخانه جاجرود است و عموما بالادست آن مثل خود جاجرود یا سعیدآباد و در قسمت پردیس، منابع آلاینده نقطه‌ای وجود دارند. در این مناطق علاوه بر نقاط جمعیتی، صنایع آلاینده‌ای از جمله آبکاری، تعمیرات ماشین‌آلات و تعویض روغن، ساخت و تعمیر مبلمان و...در غالب لکه‌های صنعتی (عموما بدون مجوز) استقرار دارند.
نایب متذکر شد: وقتی رودخانه جاجرود به سد ماملو می‌ریزد؛ این آلایندگی‌ها را با خود همراه می‌کند به همین دلیل در ابتدا این بحث مطرح بود که آیا تصفیه خانه شماره ۷ توان و ظرفیت تصفیه این آب را دارد و آیا این آب ورودی به تصفیه خانه اساسا کیفیت لازم برای استفاده در مصارف شرب را خواهد داشت؟
او با بیان اینکه از زمان احداث تصفیه خانه شماره ۷ پایش‌ها نشان می‌دهد که کیفیت آب مناسب است خاطرنشان کرد: در انتهای فصل تابستان و فصل پاییز با توجه به اینکه که آورد آب در کمترین میزان خود است و پساب‌ها و آلاینده هایی که از منابع نقطه‌ای که به رودخانه و مخزن سد تخلیه می‌شود مقادیر تقریبا ثابتی دارد، غلظت آلاینده‌ها افزایش می‌یابد.
این پژوهشگر حوزه آب تاکید کرد: بر اساس بررسی تاریخچه کیفیت آب تصفیه خانه شماره ۷، تاکنون مواردی با سطوح آلایندگی مافوق حدود مجاز استانداردهای کیفیت آب شرب دیده نشده است. اما گمان می‌رود در صورت ادامه روند موجود، بروز تخطی کیفیت آب از استانداردها در آینده دور از ذهن نباشد. با ادامه روند و شدت تخلیه آلاینده‌ها از بالا دست به رودخانه و در نهایت مخزن سد ماملو و نیز تغییرات کیفی مخزن سد (بالاخص پدیده‌های لایه بندی و یا تغذیه گرایی) و نیز بروز شرایط ناپایداری سیستم مخزن سد از جمله دگرگونی یا افت سطح آب مخزن این سد، کیفیت آب کاهش یابد.
نایب در پاسخ به امکان وجود فلزات سنگین در این منبع تامین آب گفت: با توجه به اینکه عموما دبی آب رودخانه در مقایسه بادبی پساب صنایع بسیار بیشتر است، درحال‌حاضر آلاینده‌های صنعتی نمود خود را نشان نداده است. لیکن ممکن است در آینده با تجمع این فلزات در لایه‌های پایین سد، در فصول خشک و در صورت ایجاد دگرگونی در مخزن سد، با ازدیاد غلظت فلزات سنگین مواجه شویم. اما درحال‌حاضر پایش‌های نشان می‌دهد که فلزات سنگین غلظت قابل توجهی در مخزن سد ندارد.
او افزود: با این حال ساماندهی لکه‌های صنعتی در این مناطق ضرورت دارد و لازم است اداره کل محیط‌زیست استان تهران، سازمان صمت استان تهران و سایر ارگان هان‌های ذی ربط، این موضوع را در دستور کار قرار دهند.
عضو هیات مدیره انجمن آب و فاضلاب ایران یادآور شد: هر نقطه شهری که احداث می‌شود، لازم است زیرساخت هایی از جمله شبکه جمع آوری و تصفیه خانه فاضلاب برای آنها فراهم شود. از سال‌های گذشته پروژه احداث تصفیه خانه فاضلاب پردیس در حا اجرا بوده و سال‌هاست که این تصفیه خانه صورت کامل به بهره‌برداری نرسیده و به عنوان یکی از منابع آلاینده مهم در حوضه بالادست سد ماملو نمود پیدا کرده است.در این میان با تخلیه فاضلاب تصفیه نشده یا ناقص تصفیه شده، ترکیبات مغذی از جمله ترکیبات نیتروژن، فسفر و کربن که پیشران و مهم‌ترین عوامل ایجاد تغذیه گرایی منابع آب هستند به محیط تخلیه شده و بر کیفیت آب سد ماملوتاثیر ملموسی می‌گذارند.
نایب اظهار کرد: لازم است غلظت آلاینده‌های مذکوردر تصفیه خانه فاضلاب کاهش پیدا کند اما با عدم تکمیل تصفیه خانه پردیس درحال‌حاضر این اتفاق نیافتاده است. علاوه بر مسکن مهر پردیس، نقاط جمعیتی قابل توجه دیگری در مسیر رودخانه وجود دارد که از این میان می‌توان به سعیدآباد و جاجرود اشاره کرد. برای این منطقه در سال‌های گذشته یک تصفیه خانه روستایی ایجاد شده که جوابگوی نیاز این منطقه نیست. بر همین اساس در برنامه ها، طرح احداث یک تصفیه خانه با ظرفیت بزرگ تر در منطقه وجود داشت که با گذشت نزدیک به چهار سال تاکنون پیشرفت خاصی در این زمینه مشاهده نمی‌شود. از سوی دیگر با ادغام شرکت‌های آب و فاضلاب روستایی و شهری متاسفانه نظارت بر تصفیه خانه‌های روستایی کاهش پیدا کرد و عملا تصفیه خانه‌ها با شرایط نامناسبی در حال فعالیت هستند.
نایب یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در تصفیه خانه شماره ۷ ممکن است در آینده با آن مواجه شویم را بحث تغییر رنگ و بو در آب ناشی از رشد جلبکی در لایه‌های پایینی سد عنوان و تاکید کرد: در موارد مشابه، در سدهای کشور مانند سد میناب و سد قشلاق با این پدیده مواجه بوده‌ایم.
او درخصوص طرح رینگ قمر بنی هاشم به عنوان بزرگترین رینگ آبرسانی کلانشهر تهران گفت: این طرح برای این در دستور کار قرار گرفت که با اتصال منابع مختلف و تصفیه خانه‌ها به این رینگ، تامین پایدار کمی و کیفی آب تهران به طور کامل انجام شود. در صورت عدم اجرای چنین طرحی، علاوه بر امکان ایجاد مخاطرات پدافندی در حوزه تامین آب کلانشهر تهران، در فصول خشک، تامین پایدار کمی و کیفی آب در نقاطی از تهران (بالاخص جنوب و جنوب شرق) با مشکلاتی مواجه می‌شد. کما اینکه در سالیان گذشته و در بحث تامین آب مناطق جنوب و جنوب شرق تهران در فصول خشک، و ناگزیری تامین آب از منابع آب زیرزمینی و مشکلات کیفیت آب (بالاخص در خصوص غلظت نیترات)، شاهد چالش‌های متعددی بوده‌ایم.
نایب با بیان اینکه درحال‌حاضر، مهم‌ترین اولویت در تامین کیفیت منابع تامین‌کننده آب تصفیه خانه‌های آب شرب تهران، ساماندهی منابع آلاینده بالادست است تاکید کرد: اگر چه درحال‌حاضر با چالش عمیق در حوزه تامین کیفیت آب شرب تهران مواجه نیستیم، ولی با ادامه شرایط حاضر و تخلیه غیر اصولی و مخاطره آمیز آلاینده‌های در منابع آبی، در سال‌های آتی (و نه چندان دور) این نگرانی‌ها تبدیل به واقعیات میدانی خواهد شد.
