فرصت های اشتغالزایی که عقیم شدند

حوزه صنعت و تولید کشور به عنوان رکن اقتصاد ملی طی سالهای گذشته با چالشهای متعددی مواجه بوده، چالشهایی که هر کدام منجر به خسارات جدی به پیکره این بخش شده است. این در حالیست که مطابق آخرین گزارش مرکز آمار ایران بین 68 تا نزدیک به 90 درصد اشتغال زایی در استانهای مختلف کشور از طریق بنگاههای بخش خصوصی ایجاد شده است و همین امر اهمیت توجه به این حوزه برای حفظ اشتغال موجود و جلوگیری از افزایش نرخ بیکاری را دوچندان می کند. طی سالهای گذشته مشکلات متعدد از نوسان نرخ ارز گرفته تا تورم و سودهای بالای بانکی در کنار اجرای ناقص هدفمندی یارانه ها بخش صنعت و تولید کشور را با مشکلات زیادی مواجه کرد، مشکلاتی که منجر به از دست رفتن بخشی از اشتغال و تولید این بخش مهم اقتصادی شد. حمایت از تولید دغدغه رهبر معظم انقلاب وضعیت مشکلات در این بخش به گونه ای است که رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با دولتمردان در جریان 15 توصیه مهمی که به هیئت دولت داشتند بارها بر ضرورت حمایت از تولید و صنعت تاکید کردند به طوریکه لزوم تکیه بر توان و ظرفیت های داخلی و حمایت از تولید، افزایش صادرات غیرنفتی، اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی، ضرورت قرارگیری بانکها در خدمت تولید، اهمیت ویژه بخش معدن و ارزش افزوده و اشتغال زایی این بخش و ضررها و زیان های واردات بی رویه و تاثیر منفی آن بر تولید داخلی به عنوان شاه کلیدهای توصیه های اقتصادی رهبر معظم انقلاب مورد طرح قرار گرفتند. موارد مطرح شده در بیانات رهبر فرزانه انقلاب که طی سالهای اخیر در نامگذاری شعار سال مسئله اقتصاد را به طور ویژه مورد عنایت قرار داده اند مهم ترین ارکانی است که در صورت توجه به آنها می تواند شاهد به حرکت درآمدن چرخ تولید و صنعت در کشورمان بود. این در حالیست که فعالان صنعتی در نقاط مختلف کشور تاکنون بارها در جریان نشست های مختلف استانی و بازدیدهای مسئولان ملی از مشکلات این حوزه فریاد سخن سر داده اند که به نظر می رسد ورود جدی تر به این حوزه برای رفع مشکلات آن از ضرورت های امروز کشور در مسیر خروج از رکود تورمی حاکم بوده چرا که رفع مشکل رکود تورمی در گرو چرخیدن چرخ تولید و اشتغال در کشور است. ته جدول نشینی صنعت کردستان در استان کردستان به رغم قابلیتهای متعدد در حوزه صنعت و معدن از جمله وجود 18 نوع ماده معدنی و حجم ذخیره سازی قطعی 550 هزار میلیون تنی همچنان راه زیادی تا شکوفایی این بخش وجود دارد به طوریکه به گفته معاون برنامه ریزی استاندار کردستان در حال حاضر در بخش معدن و مواد معدنی فرآوری در این استان انجام نمی شود در حالیکه کردستان دارای 341 معدن فعال بوده و 3.5 درصد از سهم کشور را در این بخش به خود اختصاص داده است. در این استان وضعیت در بخش صنعت نیز تعریف چندانی ندارد تا از 970 واحد تولیدی دارای پروانه در شهرک های صنعتی استان 270 واحد غیرفعال باشد و مطابق آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص وضعیت واحدهای صنعتی و آمار شاغلان این بخش، کردستان در کنار استانهایی همچون ایلام و چهارمحال و بختیاری در آخر این جدول قرار بگیرد. عمق مشکلات بخش صنعت کردستان آنجا مشخص می شود که این استان به لحاظ شمار کارگاههای صنعتی نیز در آخرین رتبه کشوری قرار گرفته و تنها 51 صدم درصد از کل کارگاه های صنعتی کشور را در اختیار دارد تا رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان اعلام کند که هم اکنون 70 درصد صنایع این استان تعطیل و نیمه تعطیل است. استانی با 1600 واحد تعطیل و نیمه تعطیل وضعیت در دیگر استان غربی ایران نیز دست کمی از کردستان ندارد به نحوی که رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خرم‌آباد اعلام کرد که در استان لرستان حدود هزار و 600 واحد تعطیل یا نیمه‌تعطیل وجود دارد که 80 درصد آن‌ها خارج از ظرفیت اقتصادی خود مشغول به کار هستند تا درد برخی از واحدهای صنعتی تعطیل لرستان مثل مجتمع بزرگ کشت و صنعت، چرم و پوست و پارسیلون سالها روی دل صنعت این استان سنگینی کند. این در حالیست که آسیب شناسی صورت گرفته در لرستان نشان می دهد که بیش از 70 درصد این واحدها در فاصله‌ زمانی سال‌های 84 تا 92 دچار مشکل شده‌اند تا به گفته قدرت اله ولدی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان نزدیک به 535 واحد صنعتی استان برای چرخیدن چرخ تولیدشان نیازمند سرمایه در گردش باشند. وضعیت رکود در واحدهای صنعتی موجود لرستان در حالیست که به گفته مسئولان 115 طرح نیمه تمام صنعتی نیز در این استان معطل تسهیلات مانده است تا بلاتکلیفی برخی صنایع مانند فولاد و ذوب آهن ازنا با گذشت 12 سال از کلنگ زنی و فاز چهارم کارخانه سیمان دورود تنها مشتی از نمونه خروارها مشکلات در این بخش باشد. مرز مهران از صادرات صنعت ایلام بی بهره ماند وضعیت صنایع استانهای غرب کشور نیز از هم دست کمی ندارد، در ایلام به رغم ظرفیتهای مهمی که در این بخش وجود دارد واژه تولید در استان بیگانه است و ضعف صنعت موجب بیکاری و محرومیت در این استان شده است به طوریکه مرز مهران که امن ترین مرز زمینی کشور برای صادرات کالا محسوب می شود در خود استان کمترین بهره از آن برده شده است. در سفرهای استانی هیئت دولت قرار بود هشت کارخانه صنعتی بزرگ در ایلام ایجاد شود که تاکنون خبری از این کارخانه ها نشده است تا به گفته حشمت الله عسگری معاون برنامه ریزی استاندار ایلام سهم این استان در بخش تولید کشور به کمتر از یک درصد برسد. در این استان 14 شهرک صنعتی مصوب وجود دارد در حالیکه هم اکنون 830 هکتار زمین در هشت شهرک صنعتی استان موجود بوده ولی تنها 160 هکتار از این اراضی صنعتی واگذار شده و 670 هکتار آن بدون استفاده مانده است. مصائب بزرگترین شهرک صنعتی همدان واحدهای تولیدی و صنعتی همدان نیز از نبود سرمایه در گردش رنج می‌برند به طوریکه در شهرستان اسدآباد از 60 واحد تولیدی و صنعتی 45 واحد آن فعال بوده که این واحدها نیز در حال حاضر با 50 درصد از ظرفیت خود مشغول به کار هستند تا پس از گذشت 11 سال از عمر شهرک صنعتی اسدآباد تنها 60 هکتار آن واگذار و بخش مهمی از آن بدون هیچ‌گونه استفاده‌ای رها شده باشد. استان همدان 28 شهرک و ناحیه صنعتی وجود دارد که شهرک صنعتی ویان با 400 هکتار مساحت بزرگترین شهرک صنعتی استان همدان محسوب می شود ولی متاسفانه در 20 سال گذشته اقدامی برای بهسازی این شهرک انجام نشده است. 47 درصد صنعت آذربایجان غربی در خواب است به شمال غربی ایران می رویم، جایی که صنعت آذربایجان غربی به سختی نفس می کشد تا این استان نیز به عنوان یکی از 12 استان زاگرس نشین با عدم توازن و توسعه یافتگی تاریخی در این بخش مواجه باشد به طوریکه مطابق اظهار نظر مسئولان نزدیک به 47 درصد از بخش صنعت و کارخانجات تولیدی این استان در خواب رکود و تعطیلی به سر می برد. بر اساس اعلام رسمی متولیان حوزه صنعت آذربایجان غربی از دو هزار و 800 واحد تولیدی این استان هزار و 245 واحد تعطیل و یا راکد است که منجر به بیکاری بیش از 18 هزار نفر در این استان شده است، آن هم در استانی که بیش از 118 هزار تحصیلکرده جویای کار دارد تا رکود صنعت درد بیکاری را در آذربایجان غربی تشدید کند. قطب صنعتی که سقوط کرد وضعیت صنعت در استان همسایه آذربایجان غربی نیز تعریفی ندارد تا آذربایجان شرقی که از گذشته های دور سابقه بسیار درخشانی در زمینه تولید و به خصوص صنعت داشته امروز با مرور خاطرات روزهای اوج خود تنها آه حسرت بکشد. عدم راه اندازی خط تولید پژو 206 در استانی که 10 درصد صنایع کشور را در اختیار دارد تنها یکی از چندین پروژه مهم صنعتی آذربایجان شرقی است که علی رغم پیگیری های مسئولان و نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی هنوز اندر خم یک کوچه است تا به گفته متولیان امر از مجموع واحدهای مستقر در شهرکهای صنعتی این استان کاملا ‌30 درصد نیمه فعال و 20 درصد غیرفعال باشد. در این استان نیز به مانند دیگر استانهای مورد بررسی سوء مدیریت، نظام ناعادلانه و غیرمتوازن مالیاتی، عدم تخصیص تسهیلات کافی، کمبود نقدینگی، محدودیت های منابع بانکی، افزایش نرخ مالیاتی، کمبود سرمایه در گردش، نقص قوانین به نفع تولیدکنندگان و صنعتگران، اجرای ناقص هدفمندی یارانه ها، بالا رفتن هزینه های حاملهای انرژی، تورم، نوسان نرخ ارز و ...هر کدام زخمی بر پیکره صنعت وارد کرده است، زخم هایی که مداوای آن نیازمند جدیت بیشتری است. آسمان ابری صنعت در حاشیه دریای خزر آسمان صنعت در حاشیه های دریای خزر نیز ابری و بارانی است تا نساجی قائمشهر و کارخانه ذخال سنگ البرز که روزی نماد صنعتی بودن مازندران به شمار می رفت به دلیل اتخاذ سیاستهای نامناسب بر درشان قفل خورده و از گردونه تولید خارج شدند تا با گذشت یکسال از فعالیت دولت یازدهم این پرسش مطرح شود که آیا کلید دولت تدبیر و امید برای بازگشایی قفل های صنعت مازندران کارگشا خواهد بود و یا صنایع فعال استان نیز به سرنوشت کارخانه های خزرخز، نساجی و ذغال سنگ دچار خواهند شد؟ به گزاشر اقتصاد آنلاین به نقل از مهر، صنعت گیلان نیز دست کمی از استان همسایه ندارد به طوریکه از مجموع عرصه های صنعتی این استان سه هزار و 500 هکتار است تا تنها دو دهم درصد از مساحت گیلان به بخش صنعت اختصاص یافته باشد در حالیکه میانگین عرصه صنعتی در کشور یک درصد است که این امر نشان می دهد در طول سالهای گذشته عرصه مورد نیاز برای سرمایه گذاری صنعتی در گیلان تامین نشده است و عقب ماندگی های جدی در این بخش وجود دارد. صنعت در گلستان نیز این روزها بستری است تا حوزه ای که قرار بود دومین محور پیشرفت این استان باشد به رغم برخی تلاش ها درجا بزند و گلستان در بخش صنعت همچنان در رتبه 28 کشور جاخوش کند به طوریکه صنایع این استان چون اکثرا کوچک و متوسط هستند نتوانسته اند نقش خود را به طور شایسته در اقتصاد این استان ایفا کنند. استاندار گلستان در اظهار نظری در این رابطه گفته است که در حوزه اشتغال صنعتی در استان ضعیف های جدی وجود دارد به طوریکه در اشتغال 100 نفر به بالا ظرفیت بنگاه های صنعتی استان 3.4 درصد و در اشتغال 49 نفر به بالا در صنایع استان ظرفیت اشتغال تنها 5 درصد است تا تقریبا اکثر کارخانجات گلستان با نیمی از ظرفیت خود مشغول فعالیت باشند. دستهای خالی صنعت در کویر ایران دست صنعت در شمال شرقی کشور نیز خالی و بیابانی است به طوریکه در خراسان جنوبی حمایت نهادهای دولتی و حتی پرداخت تسهیلات هم نتوانسته جلوی ورشکستگی صنعتگران را بگیرد و مانع تعطیلی صنایع تولیدی در استان شود چرا که این حمایت ها و روال های طولانی پرداخت تسهیلات به نوشداروی پس از مگر سهراب تبدیل شده و نرخ بالای سود بانکی دردی بر دردهای فعالان صنعتی افزوده است. در این استان 466 کارگاه صنعتی و تولیدی فعالیت دارند که بخش عمده ای از این صنایع با ظرفیت پایین تر از ظرفیت اسمی خود فعالیت کرده و حتی در بخش اشتغالزایی نیز نتوانسته اند افق مورد نظر خود را تحقق بخشند. صنعت یزد و سریال تکراری رکود مشکلات صنعت یزد نیز فریاد فعالان این حوزه را بلند کرده است به طوریکه نماینده مردم یزد و اشکذر در مجلس می گوید: در حوزه صنعت و معدن ان استان هیچ اتفاق تازه‌ای به جز رکود نیفتاده و واحدهای صنعتی استان یزد همچنان مانند گذشته با کمبود نقدینگی و نبود سرمایه در گردش مواجه هستند و حتی نامه‌ای که از سوی نمایندگان استان یزد به رئیس جمهور برای کمک به صنایع استان یزد از محل صندوق توسعه ملی نوشته شده نیز به جایی نرسیده‌است. جوکار ادامه می دهد که به نظر می‌رسد بانک‌ها حرف دولت را نمی‌خوانند و به‌رغم تاکیدات بسیاری برای رسیدگی به مشکلات صنایع از طریق ارائه تسهیلات، بانک‌ها به واحدهای بزرگ و بی‌مشکل بیشتر رغبت نشان می دهند تا واحدهای کوچک و متوسط و این امر سبب شده واحدهای کوچک و متوسط صنعتی بسیاری در استان یزد دچار مشکل باشند ضمن اینکه در حوزه معدن نیز خام فروشی‌ها و صدور مجوزهای بی شمار برای بهره‌برداری همچنان مانند قبل ادامه دارد و تغییری در این زمینه حاصل نشده است. مشکلاتی که صنعت مرکزی را گوشه نشین کرد مرکز ایران نیز از وجود مشکلات صنعتی خالی نیست و زخمهای صنعت در استان مرکزی نیز به رغم شهرتی که در این حوزه داراست نیز سرباز کرده است تا محمدحسین مقیمی استاندار مرکزی بگوید که مشکلات صنعت این استان ناشی از سوء مدیریتها در گذشته بوده و دستگاه‌های نظارتی و بانک‌ها موظفند در صورت بدهکاری غیرعمد صنایع و تولیدکنندگان از آنان حمایت کنند. رکود صنعتی و کاهش ظرفیت تولید واحدهای صنعتی مرکزی در سالهای اخیر دیگر قصه ای نیست که آن را بتوان پنهان کرد، رکودی که اولین ترکش آن به شاغلین واحدهای صنعتی و جوانان جویای کار اصابت کرد و موجب بیکاری بخش قابل توجهی از آنها شد در حالیکه استاندار مرکزی معتقد است که با وجود دو هزار و 800 واحد صنعتی فعال در این استان نباید کسی دغدغه شغل داشته باشد. صنعت کفش قم با مشکلات جفت شد صنعت کفش استان قم نیز به عنوان مشتی از خروارها مشکلات صنعتی این استان با چالشهای مختلف جفت شده تا با وجود عدم توجه مسئولان به تولید کنندگان این صنعت طی چند سال اخیر و بخصوص در سالجاری بازار راکدی را تجربه می‌کند، بازاری که موجب شده تا برخی از تولیدکنندگان نه تنها تولیدات را کاهش دهند بلکه برخی از آنان با فروش دستگاه‌ها و تجهیزات راه خروج از تولید را انتخاب کنند. تعدیل 20 درصدی نیرو در قطب صنعت سنگ ایران در دیار نصف جهان نیز بوی بهبود ز اوضاع صنعت به مشام نمی رسد به طوریکه استان اصفهان با یک سوم واحد سنگبری های کشور و سهم 50 درصدی تولید سنگ فرآوری شده با مشکلات گوناگون مواجه است به طوریکه علاوه بر معضل کمبود نقدینگی و عدم رفع کامل تحریم های صادراتی، کارایی پایین تجهیزات به دلیل مصرف زیاد انرژی و ضایعات بالا دست این صنعت را زیر سنگ خود قرار داده است تا رئیس انجمن سنگبری های استان اصفهان به عنوان قطب صنعت سنگ ایران از تعدیل 20 درصدی نیروی کار در واحدهای تولیدی این بخش خبر دهد. 30 واحد صنعتی قزوین برای پرداخت حقوق به مشکل خوردند استان قزوین نیز با 10 شهرک و هفت ناحیه صنعتی به مانند دیگر استانهای کشور از مشکلات مشابهی در حوزه صنعت و تولید رنج می برد به طوریکه کمبود نقدینگی واحدهای صنعتی، نبود اعتبارات لازم برای پرداخت تسهیلات، مشکلات موجود در قوانین جدید ثبت سفارش و عدم امکان ثبت سفارش از برخی کشورها، قیمت بالای حاملهای انرژی و اتمام کمکهای مربوط به تسهیلات خط اعتباری انرژی در راستای اجرای بسته های حمایتی صنایع و معادن و قطع پرداخت کمکهای بلاعوض مازوت و گاز مایع از مهمترین مشکلات این حوزه عنوان شده است. همچنین مسئولان صنعتی قزوین معتقدند که ورود کالاهای بی کیفیت خارجی به صورت قانونی، ورود کالا به صورت قاچاق، عدم تناسب افزایش قیمت برخی محصولات با توجه به افزایش قیمتهای انرژی، حمل و نقل و ارز، مشکلات تامین مواد اولیه مرتبط با پتروشیمی از بورس، عدم اجرای صحیح و یکپارچه قانون مالیاتهای مستقیم در اعطای معافیت ماده 132 توسط سازمان امور مالیاتی مشکلات این حوزه را مضاعف کرده است تا در مجموع 30 واحد صنعتی این استان در پرداخت حقوق پرسنل خود با مشکلاتی مواجه شوند. زخم های متعدد بر پیکره صنعت کشور به هر روی پیکر صنعت ایران در هر گوشه ای با زخم های کهنه ای درگیر است، زخم هایی که درمان آنها نیازمند تدبیر و چاره اندیشی جدی است و هر روز تاخیر در مداوای این بیمار محتضر می تواند تبعات جبران ناپذیری در بخش اشتغال و تولید کشور به دنبال داشته باشد. اختصاص تسهیلات با نرخ سود پایین و مدت بازپرداخت بالا برای واحدهای صنعتی، رفع مشکلات ارائه وثیقه های واحدهای صنعتی، تعیین تکلیف بدهی های واحدهای تولیدی، اعمال قوانین گمرکی مناسب برای تسهیل در ورود ماشین آلات و مواد اولیه، اعمال قیمتهای ترجیهی حاملهای انرژی برای واحدهای صنعتی و افزایش سهیمه های سوخت، تسهیل در شرایط تخصیص سهمیه مواد اولیه پتروشیمی و فلزی در بورس، اعمال شرایط بانکی خاص برای پرداخت تسهیلات به واحدهای مشکل دار، تامین سرمایه درگردش مورد نیاز، ایجاد ثبات در بازار ارز، تامین زیرساختها در شهرک ها و نواحی صنعتی، بازنگری در قوانین مرتبط با فضای کسب و کار، حمایتهای مورد نیاز در حوزه بیمه و مالیات، پرداخت سهم تولید از محل اجرای قانون هدفمندی یارانه ها، حرکت در مسیر کاهش نرخ تورم و ... از جمله راهکارهایی است که صنعتگران در راستای رفع مشکلات واحدهای صنعتی مطرح کرده اند که امید می رود در بسته های حمایتی دولت این موارد مورد توجه قرار گیرد.