۵۰سال عقب ماندگی از کشورهای منطقه در هوش مصنوعی

اقتصاد آنلاین – سپیده قاسمی؛ مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات از تدوین "سند نقشه راه توسعه هوش مصنوعی کشور" خبر داده است که ۱۰ هدف کلان، ۹ راهبرد و ۱۵۶ فعالیت دارد و اجرای آن در افق ۱۰ ساله تا سال ۱۴۱۰ خواهد بود. کارشناسان معتقدند این نخستین بار نیست که از این دست سندها تدوین می شود، سندهای مشابه بسیاری وجود دارد که در مرحله تدوین مانده و اجرا نشده اند و همین امر ما را از کشورهای پیشروی منطقه در این حوزه، دست کم ۵۰ سال عقب انداخته است.

شهرام معین سرپرست مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات، در این ارتباط گفته است: مطالعات سند نقشه راه توسعه هوش مصنوعی کشور با گستره ملی از یک سال پیش در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در قالب پروژه «تدوین نقشه راه توسعه هوش مصنوعی» آغاز شد و آبان سال جاری به اتمام رسید.

وی با اشاره به استفاده از مطالعات تطبیقی ۲۴ کشور در این سند، افزوده است: این سند در دو بخش کلی توسعه کاربردها و توسعه توانمندسازها ارائه شده است.

بر اساس اعلام این مرکز در این سند در بخش توسعه کاربردها، بیشترین هدف استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌های اولویت‌دار همچون سلامت، حمل و نقل و کشاورزی بوده و در اولویت‌های بعدی حوزه‌هایی همچون آموزش، صنعت و محیط زیست مد نظر قرار گرفته است. همچنین در این سند، توسعه توانمندسازها، تربیت نیروی انسانی متخصص، توسعه زیرساخت‌ها و توسعه سیستم نوآوری مورد توجه است.

سند نقشه راه هوش مصنوعی، هفت راهبرد توسعه توانمندسازها را شامل می‌شود و راهبرد هشتم به کاربردهای اولویت دار اختصاص داشته و راهبرد نهم مربوط به پایش، راهبری و نظارت سند توسعه هوش مصنوعی است.

هدف از تدوین این سند، علاوه بر انجام اقداماتی در راستای استفاده از هوش مصنوعی برای افزایش بهره‌وری و حل چالش‌های کشور، نگاشت نهادی متولیان مجموعه اقدامات و بازه زمانی آن‌ها است.

گفته می‌شود در تدوین این سند ملاحظات امنیتی و حفظ حریم خصوصی داده‌ها و کلان داده‌های افراد و سازمان‌ها لحاظ و اقدامات لازم برای حفظ دادگان حیاتی کشور در گستره ملی در نظر گرفته شده، به شکلی که استفاده از داده‌ها در تحلیل‌های هوش مصنوعی باعث تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و سازمان‌ها نشود.

چالش‌های بزرگ پیش روی این سند نیز، مباحث اخلاقی در هوش مصنوعی، جلب اعتماد مردم و سازمان‌ها، همکاری همه سازمان‌ها و بخش خصوصی عنوان می شود.

مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات ابراز امیدواری کرده که در چارچوب مباحث اخلاقی و با حفظ حریم خصوصی افراد و ارزش ها بتواند به شکل مناسب و متفاوت با آن چه که بدون قید در برخی از کشورها انجام می شود، این سند را به صورت هم افزا و با مشارکت تمام نهادهای درگیر اجرا کند تا تاثیر مثبت آن را در زیست بوم کشور و افزایش اشتغال شاهد باشیم. 

مسئولان، این سند را عصاره همفکری خبرگان مختلف دانسته و اعلام کرده اند که از ارائه نظرات، پیشنهادات و دعوت از نیروهای مستعد و توانمند در این زمینه استقبال می کنند.

با مخفی کاری نمی شود انتظار توسعه علمی داشت

حمید ضیایی پرور، کارشناس و پژوهشگر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در گفت و گو با اقتصاد آنلاین در این باره گفت: اولین بار نیست که در این حوزه سند تدوین می‌شود و صدها سند مشابه در حوزه فناوری وجود دارد که در دستگاه های مختلف تدوین شده، اما عملی نشده است.

وی ادامه داد: حتی در مواقعی سندهای مشابه همزمان توسط دو دستگاه آماده شده، اما در همان مرحله بدون اجرا در دستگاه ها خاک می خورد.

ضیایی پرور در واکنش به درخواست مسئولان برای  ارائه نظرات و پیشنهادات کارشناسان، اظهار کرد: وقتی هنوز سندی منتشر نشده و محتویات آن را در اختیار رسانه ها و کارشناسان قرار نداده اند، چگونه انتظار دارند کارشناسان نظر دهند؟

به گفته ضیایی پرور چندی پیش نیز معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اعلام کرده بود که سند ملی هوش مصنوعی با هدف قرار گرفتن ایران جزو ۱۰ کشور برتر جهان در این حوزه به زودی تصویب می‌شود.

وی تصریح کرد: در سند ملی هوش مصنوعی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با هدف شکل گیری نهادی مجزا قرار بود برنامه‌ای در قالب یک سند آماده و به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود تا به صورت متمرکز بحث هوش مصنوعی را راهبری کند، اما این معاونت نیز تا امروز این سند را منتشر نکرده است تا بتوان درباره آن نظر داد.

ضیایی پرور با اشاره به سخنان سرپرست مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات، درباره استفاده از مطالعات تطبیقی ۲۴ کشور در این سند، افزود: در یک جستجوی ساده اینترنتی می توان به تمام اسناد کشورهای پیشروی هوش مصنوعی دنیا دست یافت و اغلب این اسناد در دید عموم قرار می گیرد تا از نظرات استفاده شود.

وی معتقد است: برخورد مخفی کارانه و محرمانگی در حوزه فناوری اشتباه بزرگی است چرا که قرار دادن اسناد در دید عموم و گروه های تحقیق است که می تواند موجب توسعه علمی شود.

ضیایی پرور با تاکید بر اینکه ما تبدیل به سند نویسان خوبی شده ایم که در اجرا مشکل داریم، افزود: با سند نویسی بدون اجرا راه به جایی نمی بریم و همین امر موجب شده که اکنون فاصله زیادی حتی با کشورهای همسایه خود داشته باشیم که در سال های اخیر با سرعت زیاد در حال پیشرفت در این حوزه ها هستند.

وی از جمله این کشورها را امارات متحد عربی و عربستان سعودی عنوان کرد و گفت: به عنوان مثال امارات از سال گذشته وزارت هوش مصنوعی تاسیس کرده و وزیر هوش مصنوعی امارات یک جوان ٢٧ ساله است.

ضیایی پرور تصریح کرد: ما هم اکنون نیز حدود ۵۰ سال از کشورهای پیشرو منطقه مانند امارات عقب هستیم و زمان و سرمایه زیادی لازم است که به این کشور برسیم.

وی اضافه کرد: در حال حاضر این کشور در حوزه های مختلف هوش مصنوعی مانند اتوماسیون، رباتیک و فضای مجازی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته و عربستان نیز از سال ها پیش ایجاد شهر هوشمند را آغاز و برای آن ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است.

ضیایی پرور بر این باور است که روند اداری و بوروکراسی در ایران یکی از موانع توسعه فناوری در کشور است. 

وی اظهار کرد: تصویب هر سند راهبردی در کشور ما دست کم یک تا دو سال زمان می برد تا به شورای عالی انقلاب فرهنگی برود و به تصویب برسد.

ضیایی پرور همچنین عدم وجود مرکزیت برای فعالیت های مربوط به فناوری و هوش مصنوعی و موازی کاری دستگاه ها را از مشکلات و موانع دیگر پیش روی توسعه علمی کشور عنوان کرد.

این استاد دانشگاه گفت: در حالی که ما در موضوعات ابتدایی حوزه هوش مصنوعی مانده ایم، دنیا در حال حرکت به سوی تدوین سند اخلاقی در این حوزه است و سازمان یونسکو از سال ۲۰۲۱ مراحل تدوین آن را آغاز کرده است.

ضیایی پرور نتیجه مجموع این مشکلات را عقب ماندن کشور از پیشرفت های دنیا در این حوزه و از دست دادن متخصصان عنوان کرد که مهاجرت و یا دورکاری برای شرکت های خارجی را انتخاب می کنند.

بر اساس این گزارش؛ به نظر می رسد رونمایی از این سند در پی سخنان مقام معظم رهبری در آبان ماه سال جاری درباره فناوری های نوین باشد. ایشان در دیدار با نخبگان خواستار آسیب شناسی اسناد قبلی شدند تا مشخص شود چه عواملی باعث کندی یا عدم تحقق اسناد پیشین در حوزه فناوری های نوین شده است. همانطور که گفته شد، مشکل نبود سند راه نیست در حال حاضر سندهای بسیاری در این ارتباط نوشته شده است که، بدون اجرا در بایگانی دستگاه ها خاک می خورند.