چالش‌های نظام تامین مالی در بازار سرمایه
تامین مالی در نظام اقتصادی ایران از طریق بازار پول و بازار سرمایه در حال انجام است و کماکان نقش بازار سرمایه به‌رغم اینکه توسعه فراوانی که از بعد ابزار‌‌‌ها و شیوههای تامین مالی در آن صورت پذیرفته نسبت به بازار پول محدود بوده و شرکت‌ها بخش عمده‌‌‌ای از منابع موردنیاز برای تامین مالی خود را از طریق نظام بانکی انجام می‌دهند و به عبارت بهتر، بانک‌ها در ایران نقش محوری در نظام تامین مالی دارند.
خوشبختانه با تلاش‌های صورت گرفته ابزارهای تامین مالی در بازار سرمایه گسترش یافته ولیکن اگر بخواهیم از ابزارهای مذکور به نحو درست استفاده کنیم باید بوروکراسی‌های موجود را کاهش دهیم. در اوراق بدهی با توجه به مسائل فقهی ابزارهای مختلفی در این خصوص تعریف شده اما آشنایی فعالان بازار سرمایه و مدیران شرکت‌ها و حتی شرکت‌های مشاور در زمینه فرآیندهای انتشار آن بسیار محدود است و اوراق‌‌‌های مذکور پیچیدگیهای خاص خود را دارند که بعضا منجر به طولانی شدن زمان تامین مالی و افزایش هزینه‌های انتشار آن میشود. زمانی بازار ثانویه پویایی خواهیم داشت که بازار اولیه توسعه‌یافته‌ای داشته باشیم.
سود حقیقی در بازار ثانویه باید در نتیجه افزایش سودآوری در شرکت‌ها به دلیل افزایش تولید در اثر طرح‌‌‌های توسعه‌ای ایجاد شود نه صرفا تورم که آثار زیان‌باری برای اقتصاد کشور دارد. تامین مالی از طریق اوراق سرمایه‌ای در ایران از طریق سود انباشته و مطالبات و آورده نقدی صورت می‌گیرد. در این خصوص قابل ذکر است در افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی، ۸۰ تا ۸۵درصد مبلغ افزایش سرمایه از محل مطالبات سهامداران صورت می‌گیرد و متاسفانه به علت قوانین موجود این فرآیند بسیار زمان‌بر است، به طوری که از زمان مجمع عمومی فوق‌‌‌العاده که افزایش سرمایه تصویب میشود تا زمان ثبت آن بیش از ۶ ماه زمان می‌برد.
از جمله مشکلاتی که منجر به طولانی شدن فرآیند اجرایی شدن افزایش سرمایه‌ها میشود به شرح ذیل است:
۱-فرآیندهای قانونی: بر اساس ماده ۱۶۶ قانون اصلاحی قسمتی از قانون تجارت مهلت استفاده از حق‌تقدم ۶۰ روز است که بر اساس دستورالعمل زمان‌بندی افزایش سرمایه این مهلت یک بار و به مدت ۳۰ روز قابل تمدید است، همچنین بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۳ قانون بازار اوراق بهادار، مدت عرضه عمومی ۳۰ روز است که با احراز ادله موجه حداکثر به مدت ۳۰ روز دیگر قابل تمدید است.
۲-فرآیندهای تایید طرح اعلامیه پذیره‌نویسی همچنین ثبت افزایش سرمایه در مرجع ثبت شرکت‌ها متاسفانه زمانی طولانی را به خود اختصاص می‌دهد، به طوری که حتی برخی از شرکت‌ها که اقدام به افزایش سرمایه از محل سود انباشته نیز می‌کنند پروسه ثبت افزایش سرمایه آنها بیش از چند ماه زمان می‌برد.
۳-فرآیند جمع‌آوری اطلاعات و مشخص کردن میزان مشارکت سهامداران و سرمایه‌گذاران در افزایش سرمایه به دلیل الکترونیکی نبودن شیوه مشارکت، که در بسیاری از موارد منجر به شکایت از طرف سهامداران و سرمایه‌گذاران به دلیل اشتباهات صورت گرفته میشود.
۴-مشکلات ارسال حق‌تقدم برای سهامداران و هزینه بالای آن مخصوصا در شرکت‌هایی که تعداد زیادی سهامداران خرد دارند.
مشکلات ذکر شده منجر به عدم‌ترغیب سرمایه‌گذاران به مشارکت در افزایش سرمایه میشود که باید تمام تلاش‌ها در جهت مرتفع کردن موارد ذکر شده صورت گیرد. راهکارهایی که در این خصوص پیشنهاد میشود به شرح ذیل قابل ذکر است:
۱-الکترونیکی کردن نحوه ارسال حق‌تقدم به سهامداران و همچنین نحوه مشارکت سهامداران در افزایش سرمایه.
۲- اصلاح قوانین جهت کاهش زمان استفاده از حق‌تقدم و زمان عرضه عمومی حق‌تقدم‌های استفاده نشده.
۳-با توجه به اینکه در فرآیند انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی عمومی برای شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، تمام موارد قانونی در این سازمان مورد بررسی قرار می‌گیرد، مقرر شود در شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان انتشار اعلامیه پذیره‌نویسی عمومی صرفا با تایید سازمان امکانپذیر شود.
تامین مالی به قیمت بازار و بدون استفاده از متعهد پذیره‌نویس یکی از شیوههای تامین مالی است که می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر نیازهای فوری تامین مالی شرکت‌ها در زمان اقبال به بازار سرمایه داشته باشد.
