5900 خیابان‌ بی‌نام در پایتخت!

وقتی در سال 1275 قمری، به سرپرستی اعتضادالسلطنه و یکی از مدرسان مدرسه دارالفنون، نقشه دارالحکومه تهران تهیه می‌شد، هیچ فردی فکر نمی‌کرد، این شهر که زمانی فقط کوی و برزن داشته و هیات تهیه نقشه آن، نقشه شهر تازه پایتخت شده را با گام و زاویه‌ها تهیه کرده بودند، روزی به این اندازه خیابان و میدان و بزرگراه داشته باشد. در سال 1309 هجری قمری میرزا عبدالغفار نجم‌الدوله اصفهانی نخستین نقشه ترسیمی داخلی تهران را تهیه کرد و به چاپ رساند و از آنجا بود که نام خیابان روی بعضی از کوی‌ها و کوچه‌ها نقش بست. در اولین نقشه ترسیمی تهران، خیابان‌هایی که اسامی‌شان دیده می‌شود خیابان‌های باغ جنت (ولی عصر)، باغ انگوری (ولی عصر)، جناب وزیر (ولی عصر)، امیریه (ولی عصر)، امیریه (امام خمینی)، باغ شاه (امام خمینی)، جلو قبرستان (مولوی)، دروازه گمرک (مولوی) و چند خیابان دیگر هستند. از آن زمان تاکنون تغییر نام خیابان‌های شهر به یک رسم تبدیل شده و هر از چند گاهی عابران با خیابان‌هایی بر می‌خورند که پیش از این آن را با نام دیگری می‌شناختند. ریشه برخی از این تغییر و تحول‌ها به اردیبهشت 58، مصادف با تشکیل شورای نام‌گذاری شهرداری در دولت موقت باز می‌گردد. این شورا که تا اواخر سال 59 برقرار بود، 500 نام از میان اسامی خیابان‌های تهران را تغییر داد و در این میان تنها معدود خیابان‌هایی از معابر اصلی مانند کریم‌خان زند، سهروردی، دماوند، بهارستان، راه‌آهن و خراسان بر همان نام‌های سابق باقی ماند. پس از جنگ تحمیلی هم بخش اعظمی از خیابان‌های شهر تهران به نام شهدای جنگ 8ساله ثبت شد. اما هم‌اکنون علت برخی از تغییر نام‌ها در شورا مشخص نیست. احمد حکیمی‌پور عضو شورای شهر تهران تغییر نام کوچه‌ها و معابر شهر تهران را منوط به انجام اقدامات کارشناسی می‌داند و می‌گوید: نام‌گذاری کوچه‌ها و خیابان‌های شهر تهران از اختیارات شورای شهر است؛ اما برای اینکه شورا نظر شخصی خود را اعمال نکند، حتما از ساکنان و اهالی محل در این مورد نظرخواهی می‌شود. حکیمی‌پور اضافه می‌کند: برای نام‌گذاری و تغییر نام کوچه‌ها و خیابان‌های تهران، کمیته‌ای به همین منظور در شورای شهر وجود دارد که اعضای آن عمدتا از اعضای کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورا هستند. در بحث استفاده از نمادهای ملی یا اسامی شهدا به‌عنوان نام کوچه‌ها و معابر شهر، این کمیته با حضور کارشناسانی از بنیاد شهید و دیگر نهادهای مرتبط تشکیل می‌شود و پیشنهادهای رسیده را بررسی می‌کند. در نهایت این پیشنهادها به شورا می‌آید و در آنجا رای‌گیری می‌شود. این عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این پرسش دنیای اقتصاد که در مواردی، تغییر نام کوچه‌ها بدون هماهنگی و نظرخواهی از اهالی آن کوچه صورت گرفته است، می‌گوید: شورا روی تغییر اسامی کوچه‌ها و معابر خیلی حساس است و به سختی آن را می‌پذیرد و شهروندان چنانچه به تغییر اسامی کوچه و خیابان محل سکونت خود معترضند، آن را به شورای شهر منعکس کنند، تا در این موارد بررسی‌های لازم صورت بگیرد و به اعتراض اهالی محل رسیدگی شود. عوامل زیادی در تغییر نام خیابان‌های پایتخت نقش دارند. دکتر مرجان بدیعی، استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه تهران درمقاله‌ای پژوهشی درباره تغییر اسامی خیابان‌ها به این نتیجه رسیده است که تغییر نام خیابان‌ها نقش عمده‌ای در بررسی تغییرات سیاسی حکومت‌ها و دولت‌ها دارند؛ به‌طوری که تغییر نام‌های صورت‌گرفته، بازتابی از تغییر شکل قدرت سیاسی جدید نیز به شمار می‌رود. بر اساس این تحقیق ساخت ایدئولوژیک، ساخت سیاسی، جنگ، مذهب و... عوامل کنترل‌کننده و هدایت‌گر فرایند تغییر نام و نام‌گذاری خیابان‌ها هستند و پایدارترین روند نامگذاری خیابان‌ها پس از انقلاب اسلامی ناشی از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بوده است. به بیان دیگر اسامی خیابان‌ها به نام شهدا همچنان با قدرت بر روی معابر تهران از سوی مردم به کار گرفته می‌شود؛ اما در عین حال ناپایدارترین اسامی خیابان‌ها آنهایی هستند که بدون ارتباط با ایدئولوژی سیاسی انقلاب هستند. با وجود تغییر چند باره نام برخی از خیابان‌های این شهر هنوز هستند خیابان‌هایی که نام ندارند یا نام‌هایی که بر روی ده‌ها کوچه و بن بست گذاشته شده‌اند. مجتبی شاکری رئیس کمیته نام‌گذاری شورا می‌گوید: 5 هزار و 900 معبر در تهران فاقد نام هستند که برای شهروندان ایجاد مشکل کرده‌اند. او به ضرورت به روزرسانی سامانه اطلاعات معابر شهر تهران اشاره می‌کند و می‌گوید:در سامانه اطلاعات شهرداری در مجموع 65 هزار خیابان،پل،کوچه و میدان وجود دارد که قابل نام‌گذاری هستند که از این مجموع 25 هزار مورد آن مصوبه شورا را ندارند و براساس قانون شورای شهر مسوول نام‌گذاری این معابر است کند. در تهران 58 بزرگراه، 263 بلوار، 1892 خیابان اصلی، 12686 خیابان فرعی، 16750 کوچه، 32780 بن بست 617 میدان داریم که اطلاعات آنها در بانک اطلاعاتی شهرداری ثبت شده است.در بانک اطلاعاتی فوق 29 خیابان اصلی فاقد نام، 1215 فرعی، 1232کوچه، 4272 بن‌بست، 42 بلوار و 140 میدان فاقد نام هستند. مدیر عامل سازمان فناوری و اطلاعات شهرداری تهران دلیل بی‌نام بودن برخی معابر شهر را اجرایی نشدن سیستم مکانیزه در ثبت و اجرای نام‌گذاری‌ها می‌داند و می‌گوید: در پاره‌ای از مواقع برخی نام‌ها به کرات روی معابر نام‌گذاری شده‌اند. در حال حاضرتهران 38 بن‌بست به نام آزادی و 2 بلوار به نام لاله دارد.وی گفت: البته تکرار برخی اسامی بسیار بیشتر از آن چیزی است که به آن اشاره شده است.