داستان پرماجرای تامین برق استخراج رمزارزها/ پاسخ وزارت نیرو به انتقادات بخش خصوصی

اقتصاد آنلاین – مهسا نجاتی؛ اخیرا پس از انتشار پیش‌نویس طرح لایحه استخراج رمزارزها، انتقاداتی از سوی بخش خصوصی و انجمن بلاکچین ایران وارد شد که محمد خدادادی، مجری طرح تامین برق استخراج رمزارزها در شرکت توانیر توضیحاتی را در پاسخ به ایرادات وارد شده مطرح کرده است.

خدادادی در توضیح پیش‌نویس مصوبه استخراج رمزارزها گفت: سابقه اولین تصویب‌نامه هیات وزیران به سال 1398 بازمی‌گردد که در مورد تامین برق رمزارزها و مبادلات آنها بود. مصوبه‌ای که اخیرا ارائه شده صرفا مربوط به بحث استخراج رمزارزها است. در حوزه رمزارزها دو  مساله وجود دارد: استخراج و مبادلات با رمزارزها که مورد دوم از اهمیت بیشتری برخوردار است.

انجمن بلاکچین که انتقاد خود را به پیش‌نویس عدم نظرخواهی از بخش خصوصی عنوان کرده بود تاکید داشت که وزارت نیرو به تنهایی در این طرح نقش داشته است و حتی وزارت نفت، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در این پیش‌نویس دخیل نیستند.

محمد خدادادی مجری طرح تامین برق استخراج رمزارزها در واکنش به این انتقاد گفت: اینکه از بانک مرکزی و وزارت اقتصاد نظری وجود ندارد، به این دلیل است که پیش‌نویس در خصوص استخراج رمزارزها است، نه در ارتباط با کل مباحث این حوزه. وزارت اقتصاد و بانک مرکزی، پیش‌نویس جداگانه‌ای را در بحث مبادلات رمزارزها ارائه خواهند کرد. اما اینکه نظری از وزارت صمت یا وزارت نفت در این پیش‌نویس لحاظ نشده، من کاملا آن را رد می‌کنم.

وی افزود: در جلسه‌ای که نمایندگان وزارت نفت حضور داشتند، قرار شد استخراج رمزارزها  بیشتر به سمت منابع انرژی پاک و تجدیدپذیر سوق داده شود. منابع پاک و تجدیدپذیر ویژگی‌هایی دارند؛ بار آنها هموار نبوده و از طرفی جریان آنها پیوسته نیست. مصرف برق زمانی مناسب است که یک بار هموار و پیوسته داشته باشد. برای این کار، استخراج‌کننده رمزارز نیاز دارد اشتراکی از شبکه سراسری برق بگیرد و لذا نقش وزارت نیرو در این حالت پررنگ تر می‌شود.

انجمن بلاکچین در انتقاد دیگری گفته بود که جرایم و برخوردها زمانی جواب می‌دهد که بستر مناسبی برای فعالیت‌های قانونی فراهم باشد. حدود 3 تا 4هزار درخواست برای صدور جواز تاسیس مراکز استخراج به وزارت صمت رفته اما از کل آنها 30 تا 40مزرعه استخراج رمزارز در ایران در حال حاضر وجود دارد. مردم علاقه‌مند به فعالیت قانونی هستند، اما نرخ ناعادلانه برق مانع آنها شده است.

خدادادی در این خصوص توضیح داد: ما در اینجا با یک صورت مساله دشوار مواجه هستیم. متاسفانه  اقتصاد خانوار، صنایع و کسب و کار در کشور ما در حال حاضر با حامل‌های انرژی یارانه‌ای تنظیم شده و برق با قیمت ناچیز در اختیار آنها قرار دارد. اختلاف قیمت برق یارانه‌ای با برق صادراتی که به ماینرها تخصیص داده می‌شود می‌تواند عاملی برای ایجاد انگیزه سواستفاده از برق یارانه‌ای جهت استخراج رمزارز شود. اگر برق استخراج رمزارز را هم به صورت یارانه‌ای ارائه دهیم، به دلیل افزایش تقاضای بسیار بالا برای برق و گاز یارانه‌ای جهت استخراج رمزارز به شبکه برق و گاز در ایام پیک مصرف فشار خواهد آمد و با افزایش ناترازی اقتصادی این دو صنعت، خاموشی برق و قطعی گاز افزایش می یابد.

وی ادامه داد: یکی از راهکارهای مناسب تنوع بخشی به سبد تامین انرژی مورد نیاز برای استخراج رمزارزها در کشور، تمرکز بیشتر روی سوق دادن این دسته از مصرف کنندگان به سمت انرژی های تجدیدپذیر است. برای مثال یکی از انواع مولدهای تجدیدپذیر توربین انبساطی است. بدین گونه که زمانی که گاز وارد نیروگاه‌های ما می‌شود، باید فشار آن تقلیل داده شود. در حال حاضر، رگلاتور نیروگاه این فشار را کاهش می‌دهد که می‌تواند باعث آسیب زدن به نیروگاه شود. در حالی که اگر آنجا ما یک توربین انبساطی نصب کنیم، خود این توربین انبساطی از یک طرف برق تولید می‌کند و از طرفی میزان خسارتی که به رگولاتور نیروگاه وارد می‌شود را کاهش می‌دهد.

مجری طرح تامین برق استخراج رمزارزها در توانیر تاکید کرد: قیمت برقی که از این طریق به دست می‌آید حدود 600تومان است. با شرایط موجود، هیچ‌یک از مشترکین این برق را نمی‌خرند؛ به این دلیل که از شبکه سراسری برق یارانه‌ای را با قیمت پایین‌تری خریداری می‌کنند، اما این قیمت برای استخراج رمزارز بسیار اقتصادی است.

وی در ادامه افزود: مثال دیگری که می‌توان ارائه کرد، تعویض کولرهای گازی فرسوده است. در حال حاضر، 4میلیون کولر گازی فرسوده در جنوب کشور وجود دارد که می‌توان آنها را با کولرهای گازی با راندمان بالا تعویض کرد. از همین محل می‌توان حدود 3000مگاوات برق با قیمت حدود 1.7سنت برای مراکز استخراج رمزارز تامین کرد.  مجموع برق به دست آمده از طریق توربین انبساطی و تعویض کولرهای گازی به حدود 4هزار مگاوات می‌رسد که برابر با 30درصد سهم مجموع ماینینگی که در کل دنیا وجود دارد بوده و با قیمت حدود 2 سنت دلار بدون فشار آوردن به شبکه برق یا گاز کشور قابل تامین است.

امید علوی، رییس هیات مدیره انجمن بلاکچین ایران در انتقاد به این پیش‌نویس گفته بود: برای تعیین نرخ برق باید مجموع قیمت تمام شده با سود معقول باشد. اگر قرار است به ماینرها، برق به قیمت صادراتی داده شود، باید مانند یک خارجی با آنها رفتار شود. بخش خصوصی در مورد مالیات و عوارض اعتراض دارد. زمانی که با خارجی‌ها قرارداد بسته می‌شود، برق آنها چهار ماه قطع نمی‌شود یا هر سال قیمت آن تغییر نمی‌کند. از طرفی برای گاز هم باید قیمت معقولی تعیین شود. از زمانی که نرخ صادراتی برای برق استخراج رمزارز در نظر گرفته شده، تعداد ماینرهای غیرقانونی هم به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

خدادادی در پاسخ به این انتقاد اظهار کرد: همه جا اختلاف قیمت باعث افزایش احتمال فساد می‌شود. یک راهکار کم کردن اختلاف قیمت این است که قیمت برق استخراج‌کننده‌های رمزارز را با همان قیمت برق یارانه‌ای مابقی مشترکان تامین کنیم و نتیجه این خواهد شد که از یک طرف ماینرهای سراسر دنیا، به خصوص ماینرهای از رده خارج شده وارد کشور شوند و از طرف دیگر به دلیل اقتصاد ناترازی که این قیمت یارانه‌ای ایجاد خواهد کرد صنعت برق و گاز قادر به تامین تقاضای جدید نخواهد بود و خاموشی‌ها گسترده‌تر خواهد شد. لذا این راهکار منتفی است.

وی با اشاره به اینکه راه دیگر برای تامین برق با قیمت کمتری در مقایسه با قیمت صادراتی این است که انرژی‌های تجدیدپذیر را با جدیت بیشتری در سبد تامین انرژی ماینرها قرار دهیم، عنوان کرد: در این صورت اولا به دلیل اینکه استخراج‌کننده رمزارز برق مورد نیاز خودش را از محل مولد جدید تامین کرده و از شبکه برق صرفا برای هموارسازی و ترانزیت برق استفاده می‌کند و به شبکه برق و گاز در ایام پیک فشار وارد نمی شود؛ دوما، هزینه پایین انرژی‌های تجدیدپذیری مانند توربین انبساطی یا برقابی (از طریق نصب توربین در ورودی لوله های انتقال آب به شهرها) بحث اختلاف قیمتی که باعث فساد می‌شود، را به صورت اتوماتیک کمرنگ تر خواهد کرد. (در حال حاضر در قراردادهایی که از این محل وجود دارد برق این مولدها با قیمت زیر 1000 تومان بر کیلووات ساعت خریداری شده است.)

انتقاد دیگر بخش خصوصی این است که انرژی تجدیدپذیر مداوم نیست و باید به یک شبکه برق متصل بود.

خدادادی در پاسخ به این انتقاد اذعان داشت: مداوم نبودن انرژی تجدیدپذیر صحت دارد. علت اینکه در مصوبه جدید نقش وزارت نیرو در پیش نویس جدید پررنگ‌تر است، نیاز به شبکه برق است. برای مثال، در حالت عادی اگر یک سرمایه گذار قصد احداث نیروگاه خورشیدی داشته باشد، وزارت نیرو برق تولیدی را به مدت 20 سال با قیمت تضمینی از وی می‌خرد. در این حالت، سرمایه‌گذار می‌تواند برق تولیدی خود را در قالب یک قرارداد دوجانبه به استخراج کننده رمزارز بفروشد و وزارت نیرو دخالتی در قیمت توافقی آنها ندارد و صرفا خدمات هموارسازی جریان و ترانزیت برق را از محل احداث نیروگاه خورشیدی به محل استقرار مرکز استخراج رمزارز می‌دهد. هر زمان هم قرارداد دوجانبه بین این دو فسخ شود وزارت نیرو مجددا برق را از نیروگاه تجدیدپذیر به صورت تضمینی خریداری خواهد کرد.

خدادادی به منظور بررسی اکوسیستم این صنعت در سراسر جهان خاطرنشان کرد: به خصوص از زمانی که چین در تابستان سال جاری استخراج رمزارزها را ممنوع کرد، تعداد زیادی از ماینرها از چین کوچ کردند و به سایر نقاط جهان رفتند. یکی از مقاصد اصلی آنها روسیه بود و در سیبری از انرژی برق آبی استفاده کردند.

وی تصریح کرد: تعدادی از آنها نیز به کانادا و اسکاندیناوی مهاجرت کردند که در این کشورها نیز برق آنها از انرژی برق آبی تامین می‌شود و غالبا از منابع فسیلی استفاده نمی‌کنند. در این میان دو استثنا وجود دارد. اولی تگزاس آمریکا است که اولا دارای منابع سرشار نفتی بوده و دوما امنیت کسب و کار در آنجا بالا است. با این حال، در ایالتی مثل تگزاس نیز بخش عمده سرمایه‌گذاران ضایعات نفت و گاز را تبدیل به برق کرده و به ماینرها به فروش می‌رسانند و اگر امکان صادرات گاز یا برق را داشته باشند با قیمت‌های جاری انرژی‌های فسیلی قیمت برق به ازای هر کیلووات ساعت کمتر از 10 سنت دلار (3000 تومان) نخواهد بود.

مجری طرح تامین برق استخراج رمزارزها در توانیر ادامه داد: عقل اقتصادی حکم می‌کند که محال است در تگزاس کسی بتواند برق را با قیمت 3هزار تومان بفروشد و آن را با قیمت 500تومان به ماینرها بدهد. کشور دیگر که از منابع فسیلی در مقیاس وسیع برای استخراج رمزارز استفاده می‌کند قزاقستان است که در همسایگی چین قرار دارد. قزاقستان انرژی پاک ندارد  و انرژی آن از محل زغال‌سنگ تامین می‌شود. زغال‌سنگ آلایندگی زیادی دارد اما بسیار ارزان است. با ورود ماینرها از چین به قزاقستان رشد سالانه مصرف برق از 2درصد به 7درصد افزایش یافته و امنیت تامین برق آن را به خطر انداخته است.

در پایان، پیشنهاد بخش خصوصی این است که وزارت نیرو و وزارت نفت فراخوان دهد که اگر کسی طرحی برای صرفه‌جویی دارد و قصد سرمایه‌گذاری در آن را دارد به واحد مربوطه اعلام کرده و انرژی حاصله را با شرایط مناسب در نیروگاه‌هایی که مشکل تحویل برق ندارند، بدهند.

خدادادی در واکنش به این اظهارات گفت: این موضوع در حال حاضر نیز وجود دارد. من بر این باورم که در ابتدا باید بر سر یک اصل به تفاهم برسیم تا باب گفتگو باز شده و توافق حاصل شود. این مسائل در راستای منافع ملی است و تنها موضوعی که باید بر سر آن توافق شود این است که برای تامین برق مراکز استخراج رمزارز، بر روی منابع فسیلی در شرایط پیک مصرف فشار نیاوریم. در حال حاضر برای استحصال گاز و همچنین تبدیل منابع فسیلی به برق، با مشکل مواجه هستیم و از طرفی، اینها منابع بین نسلی هستند.

وی افزود:‌تا زمانی که بر سر این موضوع به توافق نرسیم، گفتگوی سازنده‌ای شکل نخواهد گرفت. صنعت برق و گاز در شرایط کنونی نمی‌توانند برق یارانه‌ای بیشتری در اوقات پیک مصرف بفروشد و از طرفی استخراج‌کنندگان اصرار دارند که سهمی از انرژی یارانه‌ای داشته باشند. تا زمانی که مسیر استدلال و درخواسته‌ها این باشد، بعید می‌دانم که گفتگو و توافق مناسبی شکل بگیرد.

خدادادی در پایان تصریح کرد:‌ اگر در مسیری وارد شویم که سرمایه‌گذاری‌ها در انرژی‌های تجدیدپذیر و طرح‌های بهینه‌سازی افزایش یابد و سبد تامین انرژی استخراج کنندگان رمزارز به جای تکیه بر یک منبع متنوع باشد، می‌توانیم شاهد تامین انرژی این صنعت به صورت پایدار و رشد آن به صورت قانونی در کشور باشیم.