کار سخت وزیر نفت برای حل بحران سوخت زمستانی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، با نزدیک شدن به فصول سرد سال یکی از چالش‌های جدی وزارت نفتِ دولت سیزدهم، تامین سوخت زمستانی کشور است. در سال گذشته نیز تجربه شد که در صورت انفعال و عدم برنامه‌ریزی وزارت نفت در این حوزه چه چالش‌هایی گریبانگیر کشور خواهد شد که یکی از مهمترین آنها، کمبود گاز موردنیاز نیروگاه‌ها و اجبار به سوزاندن سوخت مایع در این واحدها برای تامین برق مصرفی کشور بود.

هر چند زمستان سال گذشته استفاده از سوخت مایع نظیر گازوئیل و مازوت در نیروگاه‌ها توانست تا حد قابل قبولی مانع از قطعی برق در بخش‌های مختلف به خصوص بخش خانگی شود، اما سوزاندن این سوخت‌ها به جای گاز طبیعی تبعات زیست‌محیطی قابل ملاحظه‌ای را در برخی از کلان‌شهرهای کشور ایجاد کرده و باعث ایجاد یا تشدید آلودگی هوا شد.

با توجه به اینکه اولویت اول وزارت نفت در تامین گاز مصرفی بخش خانگی تعریف شده است به نظر نمی‌رسد در تامین این گاز برای مردم در ماه‌های سرد سال مشکلی جدی ایجاد شود، در نتیجه چالش‌ اصلی وزارت نفت در تامین سوخت زمستانی مربوط به تامین سوخت نیروگاه‌ها برای تامین برق مصرفی کشور است، زیرا این وزارتخانه نمی‌تواند همه سوخت نیروگاه‌ها را با گاز طبیعی تامین کند.

نقشه وزارت نفت برای تامین سوخت زمستانی نیروگاه‌ها

به نظر می‌رسد راهکار وزارت نفت دولت سیزدهم برای تامین سوخت نیروگاه‌ها نیز در استفاده از سوخت مایع (گازوئیل و مازوت) به جای گاز در این واحدها تعریف شده باشد زیرا اجرای پروژه‌های ارتقای بهره‌وری انرژی و بهینه‌سازی مصرف گاز توسط دولت یک پروژه بلندمدت است که زیرساخت آن باید از سال 93 (موعد تصویب قانون رفع موانع تولید) ایجاد میشد.

در نتیجه وزارت نفت دولت سیزدهم نیز چاره‌ای ندارد، جز اینکه چالش ایجاد شده در حوزه تامین سوخت نیروگاه‌ها را با راهکارهای کوتاه‌مدت و موقتی (مثل جایگزینی سوخت مایع به جای گاز) تسکین دهد تا در طول زمان زیرساخت‌های قانونی و اجرایی مناسب برای اجرای پروژه‌های ارتقای بهره‌وری را ایجاد کرده و مشکل تراز گازی منفی کشور را به طور ریشه‌ای حل کند، بدین ترتیب تامین همه سوخت نیروگاه‌ها با گاز طبیعی نیز ممکن خواهد شد.

در این راستا جواد اوجی وزیر نفت درباره راهکار وزارت نفت برای جلوگیری از کمبود سوخت در نیروگاه‌ها و قطعی برق در زمستان می‌گوید: «تامین گاز بخش خانگی اولویت نخست وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران است اما در تامین سوخت نیروگاه دچار چالش هستیم. با توجه به تأمین سوخت زمستانی به‌ویژه برای نیروگاه‌ها در فصل زمستان، صادرات فرآورده‌های نفتی امسال از حدود دو ماه پیش به‌شدت کاهش یافته است تا ان‌شاءالله بتوانیم ذخایر سوخت نیروگاه‌ها و صنایع را تأمین کنیم. برنامه ما این است و همه توانمان را می‌گذاریم تا مخازن سوخت نیروگاه‌ها و صنایع عمده را تکمیل کنیم، در حالی که کسری گازی هم پیش‌بینی می‌شود».

تراز گاز منفی و خالی بودن مخازن سوخت نیروگاه‌ها، دو میراث زنگنه برای اوجی

اما نکته قابل توجه اینکه بی‌تفاوتی 8 ساله وزارت نفت دولت‌های یازدهم و دوازدهم در اجرای پروژه‌های ارتقای بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف گاز و ایجاد بحران تراز گاز منفی در کشور، تنها میراث به ارث رسیده از بیژن زنگنه به جواد اوجی نیست، بلکه در حال حاضر وزیر نفت جدید حتی در اجرای راهکارهای کوتاه‌مدتی مثل جایگزینی سوخت مایع به جای گاز در نیروگاه‌ها نیز با مشکل مواجه شده است زیرا وزارت نفت سابق مسئولیت خود را در ارسال سوخت مایع به نیروگاه‌ها و پر کردن مخازن ذخیره‌سازی آنها در سطح موردانتظار به درستی انجام نداده است.

ماجرا از این قرار است که تقویت نشدن ناوگان نفتکش‌های حمل‌ونقل سوخت از ناوگان شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در دولت دوازدهم، باعث عدم تکمیل اطمینان‌بخش ذخایر سوخت مایع (نفت‌گاز و مازوت) در نیروگاه‌های کشور شده است. به بیان ساده در حال حاضر سوخت مایع به اندازه کافی در مخازن نیروگاهی وجود ندارد و وزارت نفت جدید درحالی مشغول به کار شده است که مخازن سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به میزان موردانتظار خالی است.

در نتیجه در صورت تداوم روند قبلی، نهایتاً منجر به اتمام ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌های شمال شرق کشور در اوایل آبان‌ماه و ذخایر سوخت مایع سایر نیروگاه‌های کشور در انتهای آذرماه خواهد شد که خاموشی‌های گسترده در سراسر کشور و نارضایتی شدید مردم را به همراه خواهد داشت.

چرا مخازن ذخیره‌سازی سوخت مایع نیروگاه‌ها در حد موردانتظار پر نیست؟

اما سوال اصلی این است که چرا مخازن ذخیره‌سازی سوخت مایع نیروگاه‌ها در حد موردانتظار پر نشده است؟ یا به عبارتی از حد موردانتظار خالی‌تر است؟ همانطور که اشاره شد تقویت نشدن ناوگان نفتکش‌های حمل‌ونقل سوخت در طول دولت دوازدهم یکی از دلایل خالی بودن مخازن نیروگاه‌ها است. این سهل‌انگاری منجر به خروج 4 هزار نفتکش از ناوگان حمل فرآورده‌های سوختی کشور شده است.  

بررسی‌ها نشان می‌دهد دلیل خروج این 4 هزار نفت‌کش تفاوت نرخ کرایه آنان با کامیونداران حمل عمومی (جاده‌ای) بوده است؛ به‌گونه‌ای که حتی با افزایش 33 درصدی کرایه آنان در سال جاری، تأثیر محسوسی در بازگشت این ناوگان مشاهده نشد. در نتیجه اصلاح منطقی و کارشناسی شده کرایه‌های حمل این قشر موضوعی است که باید بیش از پیش جدی گرفته شود.

البته این موضوع در حال حاضر در سازمان برنامه و بودجه در حال بررسی است؛ ولی توجه به این نکته ضروری است که با توجه به کمبود زمان تا آغاز فصل سرما و لزوم تکمیل ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها، بازگشت این تعداد نفت‌کش در اسرع وقت، نیازمند همّت و تلاش جهادی مدیران وزارت نفت می‌باشد.

میزان موجودی سوخت مایع در نیروگاه‌ها 30 درصد نسبت به سال گذشته کمتر است

تضعیف ناوگان نفتکش‌های حمل‌ونقل سوخت قبل از روی کارآمدن دولت سیزدهم باعث شده است میزان موجودی سوخت مایع در نیروگاه‌ها 30 درصد نسبت به سال گذشته کمتر شده باشد. یعنی در حال حاضر میزان موجودی مفید نفت‌گاز در مخازن نیروگاه‌ها 1.68 میلیارد لیتر می‌باشد؛ این در حالی است که موجودی این مخازن در زمان مشابه سال گذشته 2‌.2 میلیارد لیتر بوده است.

گفتنی است در حال حاضر به صورت میانگین حدود 50 درصد از مخازن نیروگاه‌های حرارتی کشور دارای سوخت مایع می‌باشد. این در حالی است که از موجودی مفید نیروگاه‌های حرارتی منطقه خراسان صرفاً 20 درصد شامل سوخت مایع است. یعنی در صورت عدم اقدام مناسب وزارت نفت در ماه‌های آینده، احتمالا بروز بحران قطعی برق ابتدا از نواحی شمال شرق کشور کلید خواهد خورد.

اما موضوع بی‌توجهی وزارت نفت دولت دوازدهم در تامین سوخت مایع موردنیاز نیروگاه‌ها به حدی مشکل‌آفرین است که جواد اوجی وزیر نفت نیز به آن اشاره کرده و می‌گوید: «باتوجه به اینکه سطح کنونی ذخیره‌سازی‌های سوخت مایع نیروگاه‌های ما امسال نسبت به دوره مشابه پارسال ۳۰ درصد کمتر است، لذا باید همه توان خود را بر انتقال گازوئیل و نفت کوره با نفتکش‌های جاده‌پیما و سامانه حمل‌ونقل ریلی بگذاریم». اما آیا وزارت نفت دولت سیزدهم می‌تواند کم‌کاری دولت گذشته در این حوزه را جبران کند؟

مصاف با سه چالش اصلی در تامین سوخت مایع نیروگاه‌ها با دستان بسته

طبق برآوردها مجموع توان ناوگان حمل‌ونقل فرآورده‌های نفتی و خطوط لوله در انتقال سوخت مایع به نیروگاه‌ها سال گذشته حدود 35 تا 40 میلیون لیتر در روز بوده است؛ این در حالی است که این توان در سال جاری به حداکثر 22 میلیون لیتر در روز رسیده است. با توجه به کاهش ذخایر فعلی سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته، به منظور جبران این عقب‌ماندگی، ناوگان حمل‌ونقل باید حجمی بیش از سال گذشته را به مقصد نیروگاه‌ها حمل کند که ناوگان فعلی چنین توانی ندارد.

حتی با فرض افزایش ظرفیت ناوگان حمل‌ونقل سوخت مایع به نیروگاه‌ها همانند ظرفیت سال قبل، به دلیل افزایش مصرف گاز در بخش خانگی در فصل سرما، عملاً مجموع سوخت مایع و گاز تحویلی به نیروگاه‌ها پاسخگوی نیاز آنها نیست؛ بر اساس جدول موازنه وزارت نفت که بر اساس اعلام نیاز وزارت نیرو به میزان 235 میلیون متر مکعب گاز در روز تنظیم شده، در ماه‌های پایانی سال 185 میلیون متر مکعب در روز کمبود گاز خواهیم داشت.

جواد اوجی وزیر نفت نیز در این باره تصریح کرده است: «هم‌اکنون روزانه بیش از ۲۶۰ میلیون مترمکعب گاز تحویل نیروگاه‌ها می‌شود. امسال باتوجه به اینکه ما در زمینه تولید گاز طبیعی رقم اضافه‌ای نخواهیم داشت و مصرف در بخش‌های خانگی، صنایع و نیروگاهی نسبت به پارسال با افزایش ۱۰ درصدی روبه‌رو می‌شود، پیش‌بینی می‌کنیم در فصل سرد سال (دی و بهمن‌ماه) روزانه با ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری گاز روبه‌رو شویم که طبق برنامه‌ریزی‌ها برای جایگزینی با سوخت مایع، سعی می‌کنیم هموطنان‌مان دچار مشکل نشوند».

در نتیجه با توجه به اعداد و ارقام موجود به نظر می‌رسد علیرغم تلاش همه‌جانبه وزارت نفت دولت سیزدهم، همچنان در تامین سوخت نیروگاه‌ها با سوخت مایع مشکلاتی جدی وجود داشته باشد که ریشه در گذشته دارد. از جمله دلایلی است که کار را برای وزارت نفت برای تامین سوخت مایع نیروگاه‌ها به شدت سخت کرده است عبارتند از:

1. کاهش 30 درصدی میزان ذخیره سوخت مایع نیروگاه‌ها نسبت به سال گذشته
2. کاهش توان ناوگان حمل فرآورده‌های سوختی با خروج 4 هزار نفتکش از این ناوگان در دولت دوازدهم
3. افزایش نیاز نیروگاه‌ها به سوخت مایع به دلیل افزایش مصرف گاز و برق مردم در زمستان پیش‌رو

البته بیان این مشکلات به این معنا نیست که وزارت نفت دولت سیزدهم راهکاری برای حل یا تعدیل آنها وجود ندارد. در گزارش‌های بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.