تلاش برای نجات تالاب انزلی از چنگ هیولای سبز

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، نفس تالاب بین‌المللی انزلی به شماره افتاده ‌و مالیخولیای «سنبل‌آبی» در حال بلعیدن این پهنه آبی است. سنبل‌آبی یک گونه مهاجم است؛ گیاهی آبزی که آن‌را بومی حوزه آمازون معرفی می‌کنند. این گیاه به طرز شگفت‌انگیزی مانند افسانه لوبیای سحرآمیز رشد می‌کند. اما سنبل‌آبی اصلا خوش‌یمن نیست. این گیاه سبز تمام سطوح تالاب‌ها را می‌پوشاند و با گسترش سریع در پوشش کامل سطح آب مشکلات هولناک زیست‌محیطی ایجاد می‌کند. هدف سنبل‌آبی، نابودی تنوع‌زیستی و مرگ تدریجی تالاب‌هاست.

سنبل‌آبی در سال‌های گذشته وارد تالاب‌های استان گیلان به‌ویژه تالاب بین‌المللی انزلی شد. تالاب عینک رشت و چند آب‌بندان شهرستان شفت نیز آلوده به سنبل‌آبی شدند. اما وضعیت تالاب انزلی این‌روزها بحرانی‌تر است. طبق مشاهدات فعالان محیط‌زیست و گزارش شفاهی قایقرانان و ماهیگیران، سنبل‌آبی 1000 تا 1500هکتار از مساحت 20هزار هکتاری تالاب انزلی را فرا گرفته است؛ آماری که نسبت به 4سال گذشته دست‌کم افزایش 10برابری را نشان می‌دهد.

به‌گفته فعالان این حوزه، اقدامات مسئولان برای پاکسازی تالاب انزلی از سنبل‌آبی نیز بی‌ثمر بوده و حالا خود مردم دست به‌کار شده‌اند تا شاید چند ریشه از میلیون‌ها ریشه سنبل‌آبی را بخشکانند؛ اقدامی که به‌نظر می‌رسد هیچ‌گاه حریف حجم انبوه سنبل‌آبی روییده در تالاب انزلی نشود، اما شاید تلنگری باشد برای به میدان آمدن مسئولان تا مقابله با گیاه مهاجم و احیای تالاب انزلی را تسریع و محیط‌زیست منطقه و معیشت مردم وابسته به تالاب انزلی را صیانت کند.

سرخانکل هم آلوده به سنبل‌آبی شد

نسیم طواف‌زاده، دبیر گروه هم‌اندیشی سازمان‌های غیردولتی تالابی  می‌گوید: «هم‌اکنون گروهی از قایقران‌ها و مردم محلی به‌صورت خودجوش اقدام به پاکسازی آبراهه‌های تالاب انزلی کرده‌اند. این آبراهه‌ها در واقع بخشی از مسیر قایقرانی و ماهیگیری است که توسط سنبل‌آبی مسدود شده است.»

طواف‌زاده با بیان اینکه سرعت رشد سنبل‌آبی به قدری زیاد است که در مشاهده یک‌روزه خود می‌توانید رشد آن‌را ارزیابی کنید، درباره آخرین وضعیت تالاب انزلی توضیح می‌دهد: «تالاب انزلی به‌صورت گسترده به‌خصوص از سمت آبکنار آلوده به سنبل‌آبی شده است. نقطه‌ای از تالاب انزلی وجود ندارد که بتوان گفت درگیر آلودگی سنبل‌آبی نیست. حتی بخش‌هایی از آبکنار به‌خاطر پیشرفت زیاد سنبل‌آبی و تبخیر زیاد خشک شده است. رودخانه مرغک نیز با مشکل سنبل‌‌آبی مواجه شده است. اما تالاب انزلی با مواد مغذی بسیار و ورودی‌های گسترده، مکان مناسبی برای رشد و نمو سنبل‌آبی شده است. وضعیت در تالاب انزلی به‌قدری بحرانی است که 2هفته پیش در سرخانکل - محدوده میانی تالاب انزلی که از آن حفاظت می‌شود و دسترسی عمومی به آن بسیار اندک است - هم سنبل‌آبی مشاهده شده است.» او می‌گوید: «کارسازی‌ها و تلاش‌‌های مردم محلی برای از بین بردن سنبل‌آبی، مقطعی است و پاسخگو نیست. اما مسئله مهم دیگر در پاکسازی آلودگی‌های ناشی از سنبل‌آبی این است که مشخص نیست بعد از پاکسازی، این گیاه باید به کجا منتقل شود!؟ در مسیر مبارزه با این بحران چالش اصلی نه‌تنها جمع‌آوری و پاکسازی سنبل‌آبی است که از آن مهم‌تر، دفن‌کردن و نابودی کامل این گیاه است. سنبل‌آبی باید به‌نحوی از حاشیه تالاب خارج شود که آلودگی آن به آب سرایت نکند و به‌نحوی دفن شود که از نابودی کامل آن اطمینان حاصل شود.»

وضعیت نامعلوم بودجه‌های دریافتی

به‌گفته طواف‌زاده به‌رغم ادعای سازمان حفاظت محیط‌زیست مبنی بر مبارزه با سنبل‌آبی، بررسی‌ها و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد هیچ اقدامی درخصوص پاکسازی کامل تالاب انزلی از این گیاه مهاجم صورت نگرفته یا اگر کاری در این زمینه انجام شده، هیچ تاثیری نداشته است. این فعال محیط‌زیست ادامه می‌دهد: «مبارزه با سنبل‌آبی در 2مرحله امکان‌پذیر است؛ مرحله اول عملیات دقیق جمع‌آوری و مرحله دوم منهدم‌کردن آن در منطقه‌ای است که آلودگی به تالاب سرایت نکند. به‌علت رطوبت بالای این گیاه امکان سوزاندن آن نیز وجود ندارد. پس تنها راه انهدام سنبل‌آبی دفن‌کردن آن در شرایط بسیار کنترل‌شده‌ای است که آلودگی آن دوباره به آب‌ها سرایت نکند. موفقیت این اقدام نیز نیازمند برنامه مشترک بین سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان شیلات است، چون هیچ‌کدام از این سازمان‌ها به‌تنهایی نمی‌توانند حریف سنبل‌آبی شوند.»

دبیر گروه هم‌اندیشی سازمان‌های غیردولتی تالابی با اشاره به اینکه بودجه‌ای در دو مرحله به محیط‌زیست برای مقابله با سنبل‌آبی در تالاب انزلی اختصاص یافته است، می‌گوید: در مرحله اول یک‌ونیم ‌میلیارد تومان و در مرحله دوم نیز حدود یک میلیارد تومان برای مقابله با سنبل‌آبی هزینه شد.

او می‌افزاید: «مشخص نیست این بودجه‌ها در چه ساختاری صرف شده است. به‌صورت مشاهده‌ای هم می‌توان برآورد کرد که اقدامی صورت نگرفته است. اداره کل محیط‌زیست گیلان سال95 از طریق چند واسطه موفق شد در شرایط تحریم دستگاهی از کشور کانادا تهیه کند. اما این دستگاه بعد از مدتی دچار نقص فنی شد و چون خدماتی از شرکت سازنده دریافت نکرد، این دستگاه بلااستفاده باقی مانده است. آنطور که آزمون‌ها نشان می‌دهد دستگاه‌های ساخت داخل هم می‌توانند با سنبل‌آبی مبارزه کنند. اما اراده‌ای برای ریشه‌کنی این قاتل آبی وجود ندارد.»