تبعات امحای لنج‌های گردشگری
توریسم دریایی می‌تواند یکی از ابزارهای تنوع بخشی به گردشگری در جنوب ایران باشد و تعداد گردشگران خارجی و داخلی این منطقه را افزایش دهد؛ چنانچه لنج‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ملزومات این شیوه از توریسم به جای امحا، احیا شوند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، گلافی یا دانش ساخت لنج سده‌ها در ایران رواج داشت، سازندگان با دست و چوب شروع به ساخت این شناورها می‌کردند و میخ‌های چوبی و آهنی را درحالی‌که با پنبه‌های مخصوصی که به روغن کوسه آغشته شده بود روی بدنه می‌کوبیدند. این کار باعث می‌شد آب نتواند هیچ راه و منفذی به درون لنج بیابد. در عین حال استفاده از مصالح باکیفیت و کار استادکاران ماهر باعث می‌شد عمر لنج به صد سال هم برسد درحالی‌که لنج‌های فایبرگلاس جدید به ۲۰ سال نرسیده عمر مفیدشان تمام می‌شود.
لنج اما تنها ترکیب چوب و روغن کوسه و پنبه و میخ نیست، در حین ساخت، سازندگان آوازهای خاص خودشان را می‌خواندند، ضمن اینکه می‌دانستند چطور آن را بسازند تا در برابر توفان و موج‌‌های دریا پابرجا بمانند. لنج که به آب انداخته می‌شد باز داستان خود را داشت ملوانان موسیقی‌ها و ریتم‌های خودشان را داشتند و آگاه بودند که چطور با دانش بومی خود تغییرات هواشناسی و عمق آب را بسنجند و نوسانات را تشخیص دهند. فرآیند ساخته شدن تا به آب انداختن لنج برای گردشگری جنوب ایران که این روزها درحال رونق یافتن است می‌تواند جاذبه‌ای جدید باشد، البته اگر هیات دولت در مصوبه خود در امحای لنج‌ها صرف‌نظر کند. سال گذشته سازمان بنادر و دریانوردی پیشنهاد کرده بود که لنج‌های فایبرگلاس جایگزین لنج‌های سنتی چوبی با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن شده و این لنج‌ها طی پنج سال امحا شوند. از همان زمان مخالفت‌هایی از سوی وزیر میراث فرهنگی و رئیس ایکوم ایران با این مصوبه هیات وزیران مطرح شد، به ویژه که گلافی در خلیج‌فارس از سوی ایران در سال ۲۰۱۱ در یونسکو ثبت جهانی شده بود و با امحای لنج‌ها، این میراث ناملموس نیز حذف می‌شود.
با وجود این مخالفت‌ها، شورای اطلاع‌رسانی دولت در روزهای اخیر خبر داد مصوبه امحای لنج‌ها و جایگزینی آنها با لنج‌های فایبرگلاس ابلاغ شده است. این خبر مخالفت‌هایی را در صحن بهارستان برانگیخت. به‌طوری‌که رئیس فراکسیون گردشگری، زیارت و میراث فرهنگی مجلس در نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور از او درخواست کرد تا در متن این تصویب‌نامه بازنگری شود. محمدرضا دشتی اردکانی در این نامه بیان کرد: «اجرای مصوبه مذکور با شرایط تعریف شده در متن آن مشکلات جدی برای ملوانان و دریانوردان سنتی خلیج‌فارس و دریای عمان ایجاد کرده و عملا تحقق این مصوبه در سال تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی‌ها، سد و مانعی جدی برای مشاغل سنتی و توسعه پایدار کشور است.
فارغ از موضوع یادشده، لازم به یادآوری است مهارت‌های سنتی ساخت لنج ایرانی و دریانوردی آن در خلیج‌فارس که در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسکو توسط ایران به ثبت رسیده و دولت مکلف است نسبت به پاسداری از این میراث فرهنگی جهانی اقدامات لازم را معمول کند. متاسفانه به‌نظر می‌رسد با ابلاغ و اجرای این تصویب نامه در عمل ریشه‌های فرهنگی و اقتصادی این سنت تاریخی و فرهنگی کشور از بین خواهد رفت. با عنایت به موارد فوق‌الذکر از آن مقام عالی خواهشمند است دستور فرمایید با بازنگری فوری در متن آن تصویب‌نامه شرایطی فراهم آید تا ضمن رفع نگرانی‌ها از مسائل مختلف و جلوگیری از بروز حوادث غیرمترقبه پاسداری و حمایت از این میراث جهانی نیز موردنظر قرار گیرد.»
علی پارسا نویسنده کتاب «بادبان‌های جنوب» با اشاره به اینکه لنج‌ها علاوه بر میراث گذشته از جمله ابزارهای توسعه گردشگری دریایی در ایران هستند می‌گوید: اگر نگاهی به صنعت گردشگری در جنوب ترکیه و شهرهایی مانند بدروم بیندازید شاهد کشتی‌های قدیمی چوبی زیادی در اسکله‌های این شهر خواهید بود که به آنها «گولت» می‌گویند. او با اشاره به اینکه در این کشور گولت‌ها به لحاظ امکانات رفاهی و ایمنی بازسازی شده‌اند عنوان می‌کند: این شناورها برنامه‌های نیم تا چندروزه برای گردشگران دارند که تجربه‌ای متفاوت را برای گردشگر شکل می‌دهند زیرا توریست وارد فضای سنتی می‌شود در عین اینکه وسایل رفاهی لازم را هم دارد.
این کارشناس گردشگری دریایی درباره توریسم دریایی در کشورهای حاشیه جنوب خلیج‌فارس می‌گوید: در این کشورها لنج‌ها چندان فعال نیستند. تا چند دهه پیش معمولا متولیان این کشورها تلاش می‌کردند خود را به جوامع و کشورهایی معرفی کنند که از سنت بریده و مدرن شده‌اند. در همین راستا آنها به‌های‌تک علاقه بیشتری نشان می‌دادند اما در سالهای اخیر نشانه‌هایی از احیای سنت‌های گذشته در آنها شکل گرفته که از اقبال و خواست توریست‌ها نسبت به این مقوله‌ها نشات می‌گیرد.
او در عین حال معتقد است کشورهای حاشیه جنوب خلیج‌فارس سنت دریانوردی با کشتی‌های چوبی چنان که در ایران رواج داشته را ندارند. او با بیان این مطلب می‌افزاید: درحالی‌که دریانوردان ایرانی به‌ویژه از بندر کنگ، بوشهر، چابهار، قشم و... برای تجارت و دادوستد کالا به هند و آفریقا می‌رفتند، در سواحل بحرین یا امارات بیشتر صید مروارید رواج داشت که در نزدیک آب‌های ساحلی بودند. علی پارسا مسیرهای دریانوردان ایرانی در سده‌های گذشته را دنبال و به کشورهایی که آنها رفته‌اند، سفر کرده است. او در این باره می‌گوید: در این سفرها به‌دنبال نشانه‌هایی از حضور این دریانوردان می‌گشتم. ایرانی‌ها برای رفتن به مومباسه در کنیا باید از مسقط، عدن و موگادیشو می‌گذشتند. همچنین آنها در ادامه سفرشان به تانزانیا، زنگبار و دارالسلام می‌رفتند. هنوز هم در زنگبار و مسقط سراغ پیرمردها که بروید به خاطره‌ای از حضور ایرانی‌ها می‌رسید که بادبان‌ها را می‌کشیدند و ادویه و چوب و... را به سمت ایران می‌بردند.
این کارشناس گردشگری دریایی با اشاره به اینکه ایران می‌تواند این سنت را حفظ کرده و از آن برای اشتغال‌زایی و جذب گردشگران خارجی و داخلی کمک بگیرد، می‌افزاید: در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس به تازگی گرایشی برای ساخت کشتی‌های چوبی شروع شده و آنها تلاش می‌کنند این کشتی‌ها را در سایز بزرگ بسازند، پس چرا ما به جای الگوگیری از ترکیه و هند که در ایالت کرالا آن این شیوه از گردشگری رواج دارد، گزینه امحای لنج‌ها را انتخاب کنیم که با از بین رفتن، قابل احیا نخواهند بود.
او می‌گوید: لنج‌ها می‌توانند هم به‌عنوان رستوران هم هتل دریایی کاربرد داشته باشند و با آنها گشت‌های دریایی را انجام داد. در سالهای اخیر گردشگری در جنوب ایران رونق قابل‌توجهی داشته، از این رو بهتر است از این پتانسیل برای تنوع بخشی به گردشگری در این منطقه به جذب گردشگران بیشتر بهره بگیریم.
