خشت کج ریاض در دیوار اوپک
اتحاد تولیدکنندگان نفت اوپک‌پلاس طی چند هفته آتی انسجام خود را در معرض آزمایش بزرگی قرار خواهد داد، یعنی زمانی که وزرای عضو با هم دیدار می‌کنند تا در مورد مرحله بعدی توافق کاهش تولید تاریخی خود گفت‌وگو کنند.
تبعات این سیاست تا آنجا کشیده شده که عربستان بار کاهش تولید بیش از سهمیه خود را حالا بر دوش کشورهای فقیر آفریقایی انداخته و با تمام این مسائل باز هم هیچ‌گونه اطمینانی نسبت به پایبندی و ماندگاری روسیه در ادامه راه این کاهش تولید تاریخی اوپک و غیر‌اوپک وجود ندارد. به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، افزایش اخیر قیمت نفت خام و کاهش سریع ذخایر قابل رویت، بدون شک منجر به درخواست‌ها برای بالابردن اهداف تولیدی این ائتلاف نسبت به توافق‌های ماه دسامبر خواهد شد. امری که ممکن است آتش تنش‌ها میان رهبران مشترک این گروه، عربستان سعودی و روسیه را شعله‌ور کند و در صورت رخداد چنین واقعه‌ای امکان آن وجود دارد که اختلافات بیشتر بهبود قیمت را تضعیف کند. هنگامی که کمیته نظارت بر این ائتلاف هفته گذشته برای ارزیابی پیشرفت برنامه‌ها دور هم جمع شدند، شاهد پیشرفت‌های بسیار خوبی در دستیابی به اهداف این توافق بودند. انطباق و پایبندی کلی اعضا به این توافق از زمان اجرایی شدن آن در ماه مه به شکل متحیر‌کننده‌ای برابر با ۹۹ درصد بوده است. بهای هر بشکه نفت برنت هم در حال آزمایش کردن سطح ۶۰ دلار در هر بشکه است؛ سطح قیمتی که از بیش از یک سال قبل تاکنون مشاهده نشده است. ذخایر تجاری نفت در کشورهای توسعه یافته عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در حال کاهش است و این گروه اکنون انتظار دارد که سطح این ذخایر تا ماه آگوست سال‌جاری به زیر میانگین پنج‌ساله خود (۲۰۱۵-۲۰۱۹) برسند که این امر را می‌توان هدف اصلی عربستان سعودی دانست.
عدم‌پایبندی روسیه و تنبیه کشورهای فقیر آفریقایی
مطابق اطلاعات اوپک‌پلاس، میزان پایبندی کلی اعضا با توافق کنونی تقریبا همواره نزدیک به ۱۰۰ درصد بوده که نرخ آن در ماه ژوئن با کاهش داوطلبانه اضافه از سوی عربستان سعودی، امارات و کویت افزایش یافت. به‌رغم این موفقیت‌ها، عربستان هنوز موفق نشده تمام اعضا را مجبور به پایبندی به تعهدات تولیدی‌شان کند. بیش از نیمی از کشورهایی که در توافق کاهش تولید شرکت داشتند، تاکنون نتوانسته‌اند پایبندی کامل به تعهدات خود را عملی کنند و بیش از سهمیه خود تولید کرده‌اند. هنوز در بر همان پاشنه قدیمی می‌چرخد و مثل همیشه مسوولیت تنظیم میزان کاهش تولید برای رسیدن این توافق به اهدافش به شکل نامتناسبی بر عهده سعودی‌هاست. در واقع عربستان تا ماه دسامبر ۳۷ میلیون بشکه بیش از آنچه تعهد کرده بود، تولید نفت خام خود را کاهش داد. این حساسیت در مورد انطباق اعضا منجر به این شده که وزیر نفت نیجریه موظف شود سایر تولیدکنندگان آفریقایی به‌ویژه جمهوری کنگو، گینه استوایی، گابن و سودان جنوبی را وادار کند تا عرضه خود را در جهت انطباق کامل با تعهدات و جبران موارد نقض سهمیه تولیدی این کشورها وادار کند. جولین لی معتقد است با توجه به مساله پایبندی و تاثیر احتمالی آن در زمین بازی، اکنون اولویت اصلی پیگیری عدم‌پایبندی کشورهاست. در چنین شرایطی گینه استوایی برای جبران تولید بیش از حد خود مجبور خواهد بود که به مدت ۱۵ روز کاملا پمپاژ نفت خود به بازار را متوقف کند و سودان جنوبی، به‌عنوان یکی از فقیرترین کشورهای جهان نیز به مدت دو ماه و نیم کاملا تولید خود را بخواباند. درحالی‌که روسیه، به‌عنوان بزرگ‌ترین ناقض تعهدات تولیدی در اوپک‌پلاس، به هیچ وجه تحت فشار نیست. اوپک‌پلاس با وجود سابقه درخشانی که تا به اینجای کار از خود بر جا گذاشته، اما فشار مداوم بر تولیدکنندگان ضعیف و کوچک را ادامه می‌دهد. آن هم در شرایطی که اعضا چشمان خود را هم روی نقض عهد مکرر روس‌ها بسته‌اند و حتی به این قدرت نفتی اجازه داده‌اند که تولید خود را افزایش دهد. به باور ستون‌نویس بلومبرگ، همین استاندارد دوگانه و نادیده گرفتن رفتارهای روسیه خود نشان‌دهنده میزان شکنندگی و ضعف در این توافق میان تولیدکنندگان است.
در چنین شرایطی کاملا ممکن است که چهار عضو آفریقایی اوپک‌پلاس از این توافق کاهش تولید جدا شوند. این کشورهای آفریقایی در ماه دسامبر مجموعا روزانه ۷۴۰ هزار بشکه نفت خام تولید کردند که معادل تنها ۸ درصد از تولید روزانه ۱۱/ ۹ میلیون بشکه‌ای روسیه است. فارغ از این، مهم‌ترین نکته اینجاست که هر ۴ عضو آفریقایی توافق تقریبا به حداکثر ظرفیت تولیدی خود رسیده‌اند، به این معنا که تقریبا در آینده نمی‌توانند بشکه نفت‌های اضافه دیگری را به بازار تزریق کنند. از طرف دیگر اما روسیه در صورت خروج از توافق اوپک‌پلاس، به سرعت می‌تواند حجم تولید خود را به میزان ۲/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش دهد که این نکته همان قدرت نهفته روس‌هاست. در اوایل ماه آتی، وزرای نفت اوپک‌پلاس برای گفت‌وگو درباره برنامه تولیدی ماه آوریل با یکدیگر دیدار می‌کنند. جولین لی پیش‌بینی می‌کند که سعودی‌ها یک میلیون بشکه کاهش داوطلبانه خود برای ماه‌های فوریه و مارس را به بازار باز خواهند گرداند و اگر قیمت نفت در سطوح فعلی باقی بماند یا بالاتر برود، روسیه هم یک بار دیگر برای افزایش تولید در توافق فشار می‌آورد. اصلاحیه توافق شده در دسامبر امکان افزایش یا کاهش ماهانه در هدف تولید جمعی اعضای توافق را به میزان حداکثر ۵۰۰ هزار بشکه در روز تا زمانی که مجموعا ۲ میلیون بشکه به بازار اضافه شود را فراهم می‌کند. نخستین افزایش از این دست در ماه گذشته اعمال شد. با توجه به اینکه روسیه و قزاقستان سهم افزایش تولید بعدی خود را در ماه‌های فوریه و مارس دریافت کرده‌اند؛ قاعدتا باید از هرگونه افزایش تولیدی مستثنا شوند. جولین لی در این باره می‌گوید نمی‌تواند تصور کند که مسکو به راحتی با این مساله کنار بیاید.
تهدید روسی بر سر اوپک و غیر‌اوپک
روسیه در حال حاضر با افزایش قیمت سوخت در کشور خود دست و پنجه نرم می‌کند و به شرکت‌های نفتی دستور داده شده که مقدار بیشتری از نفت خام تولیدی خود را به سوی پالایشگاه‌های داخلی هدایت کنند و از افزایش میزان صادرات سودآورتر خود فاصله بگیرند. این تحلیلگر نفتی می‌گوید روس‌ها به وضوح می‌خواهند تا از دستاوردهای تلاش سخت‌کوشانه اوپک‌پلاس در برابر دیگران و بالاخص صنعت شیل آمریکا دفاع کنند. مسکو ممکن است زودتر از آنچه خوشایند عربستان سعودی و سایرین است به دنبال بازپس‌گیری سهم بازار خود باشد؛ سهم بازاری که به دلیل کاهش عرضه داوطلبانه در توافق اوپک‌پلاس از دست داده است. سایر اوپک‌پلاسی‌ها هم شاید گزینه دیگری جز پذیرفتن خواسته‌های روسیه نداشته باشند.
آنها خیلی خوب به یاد دارند آخرین باری که نتوانستند روسیه را راضی نگه دارند، چه اتفاقی افتاد: رخ دادن یک جنگ نفتی بزرگ که قیمت طلای سیاه را به زیر ۲۰ دلار در هر بشکه رساند. قطعا در حال حاضر هیچ‌کس چنین چیزی نمی‌خواهد.
