راهکارهای رفع موانع صادراتی محصولات کشاورزی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایران، این میزان ارزآوری در زمان کرونا که صادرات محصولات غذایی در دنیا کاهشی بود، اهمیت توجه به تداوم تولید و صادرات کالاهای کشاورزی بویژه در زمان تحریم را نشان می‌دهد. صادرات محصولات کشاورزی در ۱۰ ماهه اول امسال 25.9 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش یافته و به بیش از هفت میلیون تن با ارزش 4.9 میلیارد دلار رسیده است که نشان‌دهنده رکوردی دیگر در صادرات این اقلام است.

اهمیت این میزان صادرات در زمانی که تجارت کالا و بویژه کالاهای غذایی در دنیا، به‌خاطر کرونا به‌طور متوسط حدود ۱۰ درصد کاهش پیدا کرد، نشان داده می‌شود. در ایران این میزان کاهش صادرات کالا حدود ۲۰ درصد بوده اما در بخش کشاورزی به‌خاطر تولیدات بالا و باکیفیت، رشد وزنی و ارزشی محموله‌های صادراتی در 10 ماهه امسال نسبت به دوره مشابه گذشته مثبت بوده است. اهمیت دوچندان افزایش صادرات کشاورزی، در زمان تحریم است که این تولیدات توانسته برای کشور ارزآوری داشته باشد. از سوی دیگر علی‌رغم افزایش صادرات، تولیدات کشاورزی امنیت غذایی در کشور را هم تأمین کرده است. در زمان شیوع کرونا، بسیاری کشورها مرزهای تجاری خود را بستند و صادرات کالا به کمترین میزان رسید، در این مدت همچنین تقاضا برای برخی کالاها مانند محصولات غذایی هم به‌خاطر شیوع کرونا افزایش یافت، اما تولیدات کشاورزی برای نیاز داخلی نیز کفایت داشت.

اعداد و ارقام صادراتی

بر‌اساس آمار گمرک، صادرات کشاورزی از لحاظ وزنی 25.9 درصد و از لحاظ ارزش 8.4 درصد نسبت به ۱۰ ماه اول سال گذشته افزایش دارد. صادرات محصولات کشاورزی در 10ماهه اول پارسال 5.6 میلیون تن به ارزش 4.5 میلیارد دلار بوده است.

جزئیات صادرات محصولات کشاورزی در این 10 ماه نشان می‌دهد پسته صدرنشین کالاهای صادراتی است. سهم صادرات پسته با پوست تازه یا خشک به ارزش بیش از 920 میلیون دلار و صادرات مغز پسته تازه یا خشک به ارزش بیش از 170میلیون دلار است. بیشترین میزان کالای کشاورزی صادراتی بعد از پسته به ترتیب شامل خرما به ارزش 107، هندوانه 145.9 و سیب تازه 208.3 میلیون دلار بوده است. گوجه فرنگی و رب گوجه فرنگی هم صادرات بالایی در 10 ماه اول امسال داشته است.

چین، عراق، روسیه، پاکستان، افغانستان و امارات کشورهایی هستند که بیشترین واردات کالاهای کشاورزی را از ایران داشته‌اند.

ظرفیت بالای بخش کشاورزی

علاوه بر تحریم‌ها، ایجاد محدودیت‌های شدید مرزی از سوی شرکای تجاری به دلیل نگرانی از گسترش کرونا در نوسانات صادرات کشور، تأثیر گذاشت اما با توجه به افزایش صادرات کشاورزی با وجود این مشکلات، تداوم تولید و صادرات محصولات کشاورزی برای کشور اهمیت بالایی دارد. در این میان، صادرکنندگان، خواستار رفع موانع صادراتی هستند. فعالان حوزه کشاورزی می‌گویند ظرفیت تولید و صادرات کالاهای کشاورزی در کشور بسیار زیاد است اما موانعی مانند بی‌ثباتی در قوانین و مقررات صادراتی و همچنین کمبود در زیرساخت‌ها، مانع از دستیابی به جهش صادرات در این بخش شده است.

موانع جهش صادراتی

سیدرضا نورانی

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی

در ایران، ظرفیت‌های زیادی در تولید محصولات کشاورزی داریم، اما از تمام این ظرفیت‌ها برای افزایش تولید و همچنین صادرات این تولیدات استفاده نکرده‌ایم. افزایش حدود 25 درصدی صادرات محصولات کشاورزی نسبت به ظرفیت‌هایی که وجود دارد عدد زیادی نیست. ما در بخش کشاورزی در انتظار جهش صادراتی هستیم اما به‌خاطر موانع، این امر محقق نشده است. از مهمترین موانع جهش صادرات در بخش کشاورزی، به روز نبودن زیرساخت‌ها و همچنین کمبود در زیرساخت‌های صادراتی است. کمبود کانتینریخچالی، مهمترین چالش ما در زمینه زیرساختی است. مجهز نبودن صادرکنندگان به تجهیزات بسته‌بندی هم مشکل دیگر زیرساختی است که باعث شده کالاها به‌صورت سنتی صادر شود. در حال حاضر تجمع کالاهای صادراتی در مرز آستارا را شاهد هستیم که مهمترین دلیل آن کمبود کامیون یا کانتینرهای یخچالدار است. آماده نبودن زیرساخت‌ها باعث شده موقعیت‌های صادراتی به فرصت تبدیل نشود. موضوع مهم دیگر الزام به بازگشت ارز صادراتی در زمان تحریم است که مشکلات بانکی مانع از بازگشت این ارز است. در شرایط عادی امکان تهاتر کالا و صادرات در مقابل واردات وجود داشت و نیازی به بازگشت ارز نبود. اما در حال حاضر که تحریم مانع ایجاد کرده این امکان هم از صادرکنندگان گرفته شده است در حالی که باید امکان صادرات بدون انتقال ارز با تهاتر فراهم شود. در مسیر توسعه صادرات، تجارت بدون انتقال ارز بسیار به افزایش صادرات کمک می‌کند. خلق قوانین و مقررات خلق‌الساعه هم از موانع جهش صادرات است. مثلاً در سال‌های قبل واردات موز در قبال صادرات سیب مجوز داشت اما امسال فقط مجوز واردات سیب برای عده‌ای محدود صادر شده است. در این شرایطی که کمبود ارز داریم چرا میوه‌ای وارد می‌شود که قیمت آن در داخل چند برابر شده است اما فقط قشری محدود می‌توانند از این میوه استفاده کنند؟ موضوع دیگر در جلوگیری از جهش صادراتی، حذف مشوق‌های صادراتی است در حالی که در زمان غیر تحریم، مشوق‌های صادراتی داشتیم و حذف آن در زمان تحریم غیرمنطقی است. همچنین در سال‌های گذشته صادرات کالاهای فسادپذیر شامل معافیت مالیاتی بود اما اکنون که به‌خاطر تحریم صادرات هم با مشکل مواجه است، این مشوق مالیاتی هم حذف شده است. افزایش بی‌رویه هزینه‌های حمل و نقل و نبود نظارت کافی در این بخش هم برمشکلات صادرات افزوده است. به نظر می‌رسد برای رفع موانع صادراتی، باید کمیته‌ای مشترک از تمام بخش‌های دخیل در امر صادرات تشکیل شود تا قوانین یک دست و با ثبات برای صادرات مقرر شود. به این ترتیب جهش صادراتی هم امکان‌پذیر می‌شود.

واگذاری امورصادرات به بخش خصوصی

علی خان‌محمدی

مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی

مهمترین موضوع در تداوم صادرات، امنیت صادراتی است که حاصل رشد تولید است. تقاضا از سیاست‌گذاران در بخش صادرات این است که امور مربوط به صادرات را به بخش خصوصی و تشکل‌ها و نهادهای مربوط واگذار کنند تا دخالت دولت‌ها در این بخش به کمترین حد خود برسد. صادرات دنباله‌دار موجب جلب اعتماد خریداران کالاهای تولیدی در بازارهای جهانی می‌شود. اگر به هر دلیلی صادرات ناگهان متوقف شود اعتماد خریدار هم به راحتی از دست می‌رود. تداوم صادرات را می‌توان از راه تولید سفارشی و تولید قراردادی تضمین کرد. افزایش صادرات کشاورزی در زمان تحریم و کرونا و همچنین تأمین امنیت غذایی در داخل، ظرفیت بالای این بخش را نشان می‌دهد. بخش خصوصی در زمان تحریم نشان داد که توان بالایی در بازاریابی و صادرات دارد و این بخش توانسته برای کشور ارز را تأمین کند. بنابراین اعتماد به بخش خصوصی برای توسعه صادراتی لازم است. از سوی دیگر افزایش رایزن‌های صادراتی در کشورهای دیگر به رشد صادرات و بازاریابی جهانی کمک می‌کند. ایجاد تشکل‌های صنفی در دنیا و در کشورهای توسعه یافته امری مرسوم است. در کشور ما هم باید این تشکل‌ها تشکیل و قدرتمند باشند تا صادرات ما هموار و بازارهای صادراتی و مقصد ما با دوام باشد.