پنج اتفاقی که در سال 2021 باید منتظرش باشیم

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، یک سال پیش کمتر کارشناسی پیش‌بینی می‌کرد جهان درگیر همه‌گیری کرونا شود. اما شاید یک سال دیگر همین موقع، همه از ناتوانی اقتصادهای نوظهور در پرداخت بدهی‌های‌شان یا حمله‌ای تروریستی بزرگ‌تر از حملات یازده سپتامبر سخن بگویند. شاید هم نه. پیش‌بینی در مورد اتفاقات آینده کار دشواری است، اما چندین رویداد و اتفاق وجود دارد که از وقوع آنها در سال جدید اطمینان داریم و می‌توانیم آنها را «پیش‌بینی براساس دانسته‌ها» بنامیم. در ادامه پنج مورد از اتفاقات مهمی را که می‌دانیم در سال 2021 به وقوع می‌پیوندند، بررسی می‌کنیم. هر یک از این پنج اتفاق می‌تواند به تیتر یک سال تبدیل شود یا خیلی زود از یادها برود. 12 ماه دیگر می‌فهمیم کدام یک سروصدا کرده و کدام یک از خاطره‌ها محو شده است.

ادامه شیوع کرونا

ویروس کرونا در سال 2020 جهان را زیر و رو کرد. در واپسین روزهای سال تعداد مرگ و میر ناشی از این بیماری به 7/1 میلیون نفر رسیده است، انتظار می‌رود بازسازی و احیای اقتصاد کشورهای جهان زمان زیادی طول بکشد و کارشناسان و مردم عادی هر دو به این فکر می‌کنند که آیا زندگی به حالت عادی بازمی‌گردد یا نه. خبر خوب اینکه تاکنون دو واکسن بسیار اثربخش مورد تایید قرار گرفته و واکسن‌های بیشتری نیز در راه است. اما توزیع گسترده، موثر و برابر واکسن ماه‌ها طول می‌کشد و با چالش‌های لجستیک مهمی روبه‌رو می‌شود. اشتباهات در این زمینه اجتناب‌ناپذیرند. همچنین ممکن است بین کشورهایی که به واکسن دسترسی دارند و آنهایی که ندارند، اختلافاتی پیش بیاید. از نهاد بین‌المللی کوواکس که قرار است واکسن‌ها را به شکل برابر تولید و عرضه کند انتظارات زیادی می‌رود. اما اگر کشورها واکسن را احتکار کنند یا آنچه دریافت می‌کنند را درست استفاده نکنند، این اقدامات کاملا بی‌فایده خواهد بود. هند و آفریقای جنوبی تلاش می‌کنند تولیدکنندگان واکسن‌ها و داروهای کرونا از خیر حق مالکیت معنوی خود بگذرند، اما شاید این اقدام به همان اندازه که برای رفع دغدغه‌های انسانی است، برای به دست آوردن منافع اقتصادی نیز باشد. منتقدان می‌گویند چنین اقدامی باعث می‌شود شرکت‌ها در آینده انگیزه‌ای برای کشف واکسن و درمان بیماری‌ها نداشته باشند. در این بین، همچنان این سوال پابرجاست که ابتلا به ویروس یا واکسینه شدن در برابر آن تا چه مدت به انسان مصونیت می‌بخشد؛ آیا کسی که واکسیناسیون شده ممکن است ویروس را بگیرد و به دیگران منتقل کند؛ آیا ویروس می‌تواند به گونه‌ای جهش یابد که میزان سرایت آن بیشتر شود. در نتیجه اقداماتی چون پوشیدن ماسک، رعایت فاصله اجتماعی، آزمایش دادن و رهگیری تماس افراد همچنان نقش بسیار مهمی در مقابله با شیوع کرونا در سال 2021 و حتی فراتر از آن ایفا خواهد کرد.

آغاز ریاست‌جمهوری بایدن

مراقب باشید چه چیزی آرزو می‌کنید، شاید آرزوی‌تان محقق شود. اینها کلماتی است که در آستانه آغاز ریاست‌جمهوری جو بایدن در امریکا به ذهن متبادر می‌شود. او وارث حجم عظیمی از ویرانی در عرصه سیاست خارجی و انتظارات گسترده داخلی برای اصلاح امور و حل مشکلات داخلی ناشی از ویروس نادری به نام کرونا خواهد بود. بایدن سریعا سیاست «اول امریکا» ترامپ و نمودهای آن را لغو می‌کند و در اولین گام به توافق آب و هوایی پاریس و سازمان بهداشت جهانی بازمی‌گردد. اما بایدن امیدوار است بتواند فعلا به مسائلی چون جنگ تجاری با چین و سیاست‌های تجارت امریکا با جهان نپردازد و تمرکز خود را روی تکمیل کابینه، بررسی گزینه‌ها و پیشرفت در حوزه مسائل داخلی بگذارد. با این حال ممکن است اتفاقات به بایدن اجازه ندهند اوضاع را در کنترل خود بگیرد. برنامه هسته‌ای ایران، آزمایش‌های موشکی یا هسته‌ای احتمالی کره‌شمالی و پیامدهای حملات سایبری گسترده روسیه علیه نهادهای دولتی و عمومی امریکا می‌تواند در همان ابتدای کار عیار بایدن را نشان دهد. البته بایدن می‌تواند از سیاست‌های سختگیرانه ترامپ به عنوان اهرم فشار استفاده کند، اما احتمالا نه آن‌قدری که انتظارش را دارد. بایدن در واشنگتن نیز ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شود. اگر دموکرات‌ها نتوانند دو کرسی باقی‌مانده از مجلس سنا در ایالت جورجیا را در انتخابات دو هفته دیگر از آن خود کنند، بایدن پس از جورج بوش پدر به نخستین رییس‌جمهور تاریخ امریکا تبدیل می‌شود که هنگام ورود به کاخ سفید، حزبش هر دو مجلس نمایندگان و سنا را در اختیار ندارد. با اینکه روسای جمهور معمولا در حوزه سیاست خارجی نسبت به سیاست داخلی اختیار عمل بیشتری دارند، اما این‌طور هم نیست که چک سفید امضا به آنها داده باشند. آنچه اوضاع را برای بایدن وخیم‌تر می‌کند این است که ترامپ قرار نیست به آرامی و بدون جنگ و دعوا وارد دوران بازنشستگی شود. او قصد دارد نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره را به مخالفت با رییس‌جمهور جدید بشوراند. روی هم رفته، بایدن قرار است در جایگاهی بنشیند که نمی‌توان به آن حسادت کرد: انتظارات زیادی از او می‌رود، در حالی که توانایی او برای عمل به وعده‌هایش محدود است.

انتخاب چین

شعار دنگ شیائوپینگ در حوزه سیاست خارجی این بود که چین باید «چراغ خاموش» جلو برود، اقدامات درخشان خود را پنهان کند و ناشناس بماند. شی جین‌پینگ این شعار راهبردی را دور انداخته است. چین روز به روز حضور خود را در جهان بیشتر به رخ می‌کشد. در همین سال 2020 چین دیپلماسی «گرگ مبارز» را بیش از پیش در دستور کار قرار داد، تلاش کرد استرالیا را به خاطر طرح درخواست تحقیق و تفحص درخصوص ریشه‌های ویروس کرونا از نظر اقتصادی مجازات کند، قانون امنیت ملی جدیدی را در هنگ‌کنگ اجرا کرد که گفته می‌شود بندهای توافقنامه استقلال این منطقه از انگلیس را نقض می‌کند و مرتبا تایوان را به خاطر تقویت روابطش با امریکا مورد ارعاب قرار داد. همان‌طور که انتظار می‌رفت، در واکنش به این اقدامات چین، این نگرانی به وجود آمده است که چین می‌خواهد سلطه خود را بر سیاست جهان تحمیل کند و در این راه منافع دیگران را زیر پا بگذارد. سوال اینجاست که آیا چین این نگرانی‌ها را درک کرده و تلاش می‌کند همکاری بیشتری با جهان داشته باشد، به ویژه اکنون که رییس‌جمهور جدید امریکا مصمم است جهان را علیه قدرت چین با هم متحد کند؟ یا اینکه همچنان بر طبل تقابل و درگیری می‌کوبد؟ به نظر می‌رسد پاسخ گزینه دوم باشد. اگرچه ویروس کرونا ابتدا در ووهان چین شیوع پیدا کرد، اما پکن توانسته بسیار بهتر از کشورهای غربی و قطعا بهتر از امریکا این همه‌گیری را کنترل و مدیریت کند. اقتصاد چین توانسته خود را بازیابی کند و انتظار می‌رود در سال 2021 بار دیگر شکوفا شود. به نظر می‌رسد چین به این نتیجه رسیده که در رقابت با غرب در شرف پیروزی است؛ در تبلیغات سیاسی خود بر «برتری نهادینه» مدل حکومتی‌اش تاکید و از آن تعریف می‌کند. بنابراین وقتی مقامات امریکایی تهدید می‌کنند اقتصاد خود را از اقتصاد چین جدا خواهند کرد، پکن به جای اینکه از این حرف‌ها بترسد، از تلاش برای جدا شدن از غرب با شرایط خودش استقبال می‌کند. از قدیم گفته‌اند اسب برنده را نباید عوض کنی. بنابراین باید در ماه‌های آتی انتظار افزایش تنش و ادامه درگیری‌ها میان دو طرف را داشته باشیم.

رشد جهانی

شیوع همه‌گیری کرونا در سال 2020 ضربه سختی را به اقتصاد جهان وارد کرد. انتظار می‌رود امسال تولیدات جهانی 2/5 درصد کاهش یابد. این در حالی است که پیش از شیوع این بیماری، انتظار می‌رفت جهان رشدی 5/2 تا 4/3 درصدی را تجربه کند. چین شاید تنها اقتصاد بزرگی باشد که در سال 2020 رشد داشته است، هر چند رشد 8/1 درصدی اقتصاد این کشور نیز بسیار کمتر از رقم پیش‌بینی‌شده یعنی 6درصد بوده است. همان‌طور که انتظار می‌رفت، کشورهای فقیر بیشترین ضربه را از رکود اقتصادی ناشی از کرونا خوردند. تعداد افرادی که بر اثر این همه‌گیری در سراسر جهان به فقر مطلق کشیده شده‌اند به بیش از 120 میلیون نفر می‌رسد. این یعنی یک دهه پیشرفت در مقابله با فقر کاملا از بین رفته است. خبر خوب اینکه واکسن کرونا می‌تواند سرعت رشد اقتصاد جهان در سال 2021 را افزایش دهد. اما سرعت این باد موافق از یک کشور تا کشور دیگر فرق دارد؛ کشورهایی که بدهی عمومی کمتری دارند، مدیریت اقتصادی‌شان عاقلانه‌تر است و محدودیت‌های موثری را برای جلوگیری از شیوع بیماری اعمال کرده‌اند احتمالا بهترین عملکرد را خواهند داشت. از این نظر انتظار می‌رود چین یک‌سوم کل رشد اقتصادی جهان در سال 2021 را به خود اختصاص دهد. در مقابل، بعید است سهم اروپا و امریکای شمالی در این رشد جهانی نسبتی با سهم‌شان از اقتصاد جهان داشته باشد. در کل انتظار می‌رود بازیابی و احیای اقتصاد به کندی انجام گیرد. سوالی که باقی می‌ماند این است که آیا این مشکلات اقتصادی منجر به افزایش نزاع‌های سیاسی در داخل کشورها و در میان آنها خواهد شد یا خیر.

افول دموکراسی

دموکراسی با تهدید روبه‌روست. گزارش «خانه آزادی» نشان می‌دهد آزادی‌های مدنی و حقوق سیاسی در جهان برای چهاردهمین سال متوالی در وضعیت بدتری قرار گرفته است. رهبران عوام‌فریب در کشورهایی چون برزیل، مجارستان، فیلیپین، لهستان و ترکیه سیاست‌هایی را اعمال کرده‌اند که نهادهای دموکراتیک‌شان را تضعیف کرده است. پکن جنبش دموکراسی‌خواه هنگ‌کنگ را با اعمال قانون امنیت ملی جدید خود سرکوب کرده است. اما در عین حال، نقاط روشنی هم وجود دارد. بلاروسی‌ها پس از اعلام پیروزی مجدد الکساندر لوکاشنکو در انتخابات به خیابان‌ها ریخته‌اند و از ماه آگوست تاکنون دست از اعتراضات برنداشته‌اند. گمانه‌زنی‌ها حاکی از آن است که حامیان نظامی او رفته‌رفته از او فاصله می‌گیرند. رییس‌جمهور جدید امریکا قول داده با برگزاری «نشست جهانی دموکراسی» و دیگر اقدامات تلاش کند ارزش‌های دموکراتیک را احیا کرده و روح و هدف مشترک کشورهای جهان آزاد را بازسازی کند. اما مشکل اینجاست که امریکا دیگر در این حوزه بهترین پیام‌آور جهان نیست. حملات مداوم و طولانی‌مدت ترامپ علیه رقبا و مطبوعات و عدم به‌رسمیت شناختن پیروزی بایدن از سوی او، ادعای تقلب در انتخابات، تلاش او برای ابطال آرا و خودداری مقامات ارشد جمهوری‌خواه از به نقد کشیدن رفتار او نشان می‌دهد هنجارهای دموکراتیک تا چه حد در قدیمی‌ترین دموکراسی مستمر جهان افول کرده است. وقتی بایدن حرف از احیای ارزش‌های دموکراسی در جهان می‌زند، پاسخی که می‌شنود این است؛ کل اگر طبیب بودی، سر خود دوا نمودی!