نقش سهامداران حقوقی در نوسان‌های بورس اصلاح می‌شود
با اصلاح آیین‌نامه بازارگردانی سهام، نقش سهامداران حقوقی در نوسان‌های بورس اصلاح می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، به‌دنبال اعتراض سهامداران در مورد نحوه فعالیت بازارگردان‌ها ،دیروز با اظهارات نایب رئیس مجلس بحث اصلاح آیین‌نامه بازارگردانی سهام جدی‌تر شد. چند روز پیش یک عضو هیأت مدیره بورس تهران نیز برای نخستین بار از انجام اصلاحاتی در این آیین‌نامه خبر داده بود و کارشناسان هم بر این باورند که آیین‌نامه فعلی نیاز به اصلاح دارد.
صعودها و نزول‌های افراطی شاخص بورس از ابتدای سال مقامات بازار سرمایه را به فکر انداخت که بازارگردان‌ها را در بورس توسعه دهند. البته موضوع بازارگردانی چیز جدیدی در بازار سرمایه نیست و بعد از تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار در سال ۸۴ بحث بازارگردانی بیشتر مورد توجه قرار گرفت و در اردیبهشت ۱۳۸۹ نخستین آیین‌نامه آن نوشته شد، اما تا همین چند‌ماه پیش به غیراز شرکت‌های بزرگ، کمتر از بازارگردان‌ها به‌صورت فراگیر در بازار استفاده می‌شد؛ با این حال معاملات سهام بسیاری از شرکت‌های بزرگ، زیرنظر بازارگردان‌ها انجام می‌شد.
از سال‌جاری اما با هجوم گسترده سهامداران به بورس و بعد از صعودها و نزول‌های افراطی شاخص بورس که در ابتدا تا ۲۰مرداد ۳۳۰درصد رشد کرد و بعد از آن تا ۲۰ آبان با ۴۵ درصد نزول مواجه شد، بحث به کارگیری و توسعه بازارگردان‌ها در بازار سرمایه جدی‌تر شد. علت این موضوع این بود که در زمان‌های صعود، سهام شرکت‌ها در صف‌های خرید و در زمان‌های نزول در صف‌های فروش قفل بود و عملا امکان خرید و فروش سهام به طور کامل از بین می‌رفت. این موضوع اعتراض گسترده سهامداران را در پی داشت. بر همین اساس شورای بورس شهریورماه امسال طرحی را تصویب کرد که براساس آن مالکان عمده همه شرکت‌های بورس ملزم به بازارگردانی سهام شرکت‌های زیر مجموعه خود می‌شدند. این مصوبه بلافاصله اجرایی شد و براساس آن قرارداد‌های جدیدی برای انجام عملیات بازارگردانی منعقد شد؛ به‌طوری‌که اکنون معاملات اغلب شرکت‌های بورس با بازارگردانی انجام می‌شود و ارزش کل صندوق‌های بازارگردانی به بیش از ۵۵هزار میلیارد تومان رسیده است. اما هنوز چند‌ماه از انجام عملیات بازارگردانی به‌صورت گسترده نگذشته که صدای اعتراض سهامداران بار دیگر بلند شده است. اعتراض سهامداران این بار برای این است که بازارگردان‌ها جهت بازار را تغییر می‌دهند.
اعتراض سهامداران
حسین سلاح‌ورزی، عضو شورای بورس، شهریورماه امسال بعد از مصوبه شورای بورس برای الزام ناشران بورس به بازارگردانی گفته بود: شورای بورس با تصویب آیین‌نامه بازارگردانی قصد دارد شرایطی فراهم کند تا در زمان صعود و نزول بازار، اعتدال و تعادل میان عرضه و تقاضا برقرار شود. به گفته او بازارگردانی مؤثر، سبب می‌شود تا قیمت سهام‌ها از ارزش واقعی خود چندان فاصله نگیرد و با حرکتی منطقی، رشد و کاهش داشته باشند.
حالا اما سهامداران با سپری شدن یک فصل از اجرای مصوبه شورای بورس، بر این باورند که برخلاف صحبت‌های سلاح‌ورزی عملیات بازارگردانی منجر به اعتدال و تعادل میان عرضه و تقاضا نشده و فعالیت بازارگردان‌ها جهت بازار سهام را در دوره‌های مختلف تغییر داده است. معترضان می‌گویند بازارگردان‌ها خود به عاملی برای نزول بازار سهام تبدیل شده‌اند و زمینه ایجاد تلاطم را در بازار سهام فراهم کرده‌اند.
وحید کشمیری‌پور، یک کارشناس بازار سرمایه با تأکید بر اینکه بازارگردان‌ها در شرایط کنونی به وظایف خود به درستی عمل نمی‌کنند، می‌گوید: عموما مشاهده می‌شود بازارگردان‌ها در سهام شرکت‌های بزرگ اقداماتی را انجام می‌دهند که به نفع سهامداران عمومی نیست؛ ضمن اینکه در اکثر موارد هر سهمی را که بابت آن صف خرید تشکیل می‌شود، بازارگردانان به صورت کامل نسبت به عرضه آن اقدام می‌کنند و در روزهای بعد که سهم نزول می‌کند، در قیمت منفی آن را خریداری می‌کنند. این تحلیلگر بازار سرمایه می‌افزاید: اگر عرضه‌ای صورت می‌گیرد، باید کنترل شده و در راستای این هدف باشد که به روند سهم آسیب نزند؛ اما عملکرد بازارگردانان نشان می‌دهد آنها به اینکه کسب سود نباید اولویت اول‌شان باشد، پایبند نیستند. اگر به این اصل پایبند بودند، اگر برای یک سهم صف خرید تشکیل شد، این صف خرید نباید به‌صورت کامل بسته شود یا اگر صف فروش تشکیل شد، به‌صورت کامل این صف جمع نشود. به گفته او سازمان بورس باید نظارت خود بر شرکت‌های بازارگردانی را تشدید کرده و مانع از آن شود که کسب سود در اولویت بازارگردان‌ها قرار بگیرد.
ابوالفضل شهرآبادی، یک کارشناس دیگر بازار سرمایه هم با تأکید بر اینکه بازارگردانان نباید نوسان‌گیری کنند، می‌گوید: هدف بازارگردان باید ایجاد نقدشوندگی برای بازار باشد و روی قیمت ذاتی سهم خرید و فروش انجام دهد. به گفته وی، درحال حاضر تعداد بازارگردانان افزایش یافته و تعداد زیادی بازارگردان در حال فعالیت هستند. بنابراین احتمال نوسان‌گیری برخی بازارگردانان منتفی نیست، اما این اقدام اقلیتی ناچیز را نباید به کل بازارگردانان تعمیم داد.
دستورالعمل بازارگردانی اصلاح می‌شود
به‌دنبال اعتراض‌های انجام شده از سوی سهامداران، تازه‌ترین اطلاعات نشان می‌دهد که مقامات بازارسرمایه بعد از سپری شدن یک فصل از انجام گسترده عملیات بازارگردانی سهام یک سری اقدامات پیش از موعد را برای اصلاح آیین‌نامه بازارگردانی سهام آغاز کرده‌اند. دیروز هم امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب‌رئیس مجلس در همین رابطه در صفحه مجازی خود در توییتر نوشت: با توجه به بازگشت برخی شرکت‌های بازار سرمایه به قانون‌گرایی، باید دستورالعمل قانون مفید بازارگردانی به نفع مردم بهینه شود. مجلس شورای اسلامی قطعا برای اصلاح این دستورالعمل اقدام خواهد کرد. پیش از این جواد عشقی‌نژاد، عضو هیأت مدیره بورس تهران هم درباره اصلاح دستورالعمل بازارگردانی سهام گفته بود: باتوجه به ضعف‌های موجود، پیشنهادهایی روی میز است که بر مبنای آنها، دستورالعمل جدید بازارگردانی در حال تدوین و نهایی شدن است. عشقی‌نژاد با اشاره به اینکه اعتراض‌ها و پیشنهادهای سرمایه‌گذاران درباره دستورالعمل بازارگردانی طی جلسات متعدد گردآوری شد، گفت: فراموش نکنیم اجرای بد یک قانون بهتر از نبود قانون است. به هر حال هرچقدر جلوتر برویم این ضعف‌ها اصلاح شده و بازارگردان‌ها عملکردهای بهتری را به نمایش خواهند گذاشت.
کدام بخش باید تغییر کند؟
حالا که بحث اصلاح آیین‌نامه بازارگردانی سهام جدی شده است، پرسش این است که کدام یک از بخش‌های آیین‌نامه باید تغییر کند تا روند بازارگردانی سهام به شکل بهینه‌ای اصلاح شود و در روند حرکت اصلی بازار سهام خلل ایجاد نشود.
علی رحمانی، مدیرعامل سابق بورس تهران در این‌باره می‌گوید: افزایش حجم سهام شناور یکی از اقدام‌هایی است که می‌توان در این زمینه انجام داد. باید در بازار سهام به اندازه کافی باید معامله وجود داشته باشد تا از این طریق از ایجاد صف‌های خرید و فروش طولانی در بازار جلوگیری شود. بحث بازارگردانی از دیگر مسائلی است که می‌توان برای ایجاد تعادل در بازار سهام در دستور کار قرار داد و بازارگردان‌ها باید با منابع کافی به تثبیت بازار سرمایه کمک کنند و به هیچ عنوان تحت‌تأثیر جو بازار تصمیمات هیجانی نگیرند. وی ادامه داد: بازارگردان‌ها باید بر مبنای شرایط بازار و میزان عرضه و تقاضا، معاملات را برنامه‌ریزی شده انجام دهند تا روال طبیعی بازار به‌هم نخورد.
مسعود بهمنی‌راد، یک کارشناس بازار سرمایه درباره اصلاح دستورالعمل بازارگردانی می‌گوید: عمده ضعف در بازارگردانی فعلی، میزان تعهد روزانه بازارگردان برای خرید یا فروش است. برای بازارگردان سقف تعهد روزانه درنظر گرفته می‌شود و زمانی که این سقف توسط بازارگردان انجام می‌شود، دیگر تعهدی برای خرید و یا فروش وجود ندارد. وی با بیان اینکه تعهدات روزانه بازارگردانی با حجم معاملات همخوانی ندارد، گفت: برای سهام بزرگ میزان تعهدی که درنظر گرفته می‌شود با حجم سهامی که معامله می‌شود قابل‌مقایسه نیست. به همین دلیل دید مثبتی نسبت به بازارگردان‌ها وجود ندارد. به گفته وی برای رفع این مشکل باید برای سهم‌هایی که بازارگردان دارند و تجهیز منابع شده‌اند، دامنه نوسان بالاتر درنظر گرفته شود.
وی ادامه می‌دهد: باید برای شرکت‌های بزرگ که وضعیت بنیادی مناسبی دارند، دامنه نوسان بازتری درنظر رفته شود تا بازارگردان بتواند روی دامنه نوسان جدید اقدام کند و با این روش تعهد روزانه نیز می‌تواند بخشی از تقاضای بازار را پاسخ دهد.
روزبه شریعتی یک کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه اگر قرار بر اصلاح دستورالعمل بازارگردانی است باید تخطی از این دستورالعمل عواقب قضایی و سندیت اجرایی داشته باشد، می‌گوید: دستورالعمل فعلی برای شرکت‌ها که حداقل مظنه را برای رفع تکلیف انجام دهند، عملا مشکلی از سهام برطرف نمی‌کند. حجم و اندازه بازار به‌اندازه‌ای بالا رفته که نمی‌توان با یک دستورالعمل ثابت بازار را کنترل کرد.
وی با بیان اینکه این دستورالعمل پویایی لازم را ندارد، می‌افزاید: سهام بسیاری از شرکت‌ها از حداقل مظنه‌ای که برای آنها تعیین‌شده در مقابل میانگین حجم معاملات صورت گرفته آنها بسیار کمتر است و بسیاری از کارشناسان این میزان معاملات را رعایت نکرده‌اند. وی ادامه می‌دهد: ناشرین مدعی هستند قانون تجارت برای ما ملاک است و سازمان بورس با این دستورالعمل نمی‌تواند ما را مجبور به اجرا کند.
وی تأکید می‌کند: حتما باید عواقب قضایی در دستورالعمل جدید گنجانده شود. علاوه بر آن سقف بازارگردانی از ۵ روز افزایش یابد و به‌طور مداوم صورت گیرد تا بازارگردان از سوی ناشر حمایت شود.
