دورنمای مبهم دانشگاه‌های جهان

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری،  استادان به تکاپو افتادند تا ابزارهای آموزش از راه دور را برای بیش از 40هزار دانشجو فراهم آورند. مری لیدستروم، نایب‌رئیس دانشکده و مسئول در امور پژوهش می‌گوید: «خیلی زود معلوم شد که این وضع به این زودی‌ها تمام نخواهد شد.»

کارهای مشابهی در سایر دانشگاه‌های جهان انجام شده است. سالن‌های سخنرانی غرق سکوتند، آزمایشگاه‌ها تعطیلند یا با کمترین افراد کار می‌کنند و دست‌اندرکاران با این موضوع که چطور کلاس‌‌های غیرحضوری را به‌طور ایمن از سربگیرند، دست و پنجه نرم می‌کنند.

بحران ویروس کرونا، دانشگاه‌ها را مجبور به رویارو شدن با چالش‌های مزمن در آموزش عالی مانند افزایش سریع هزینه‌های تحصیل و درک و دریافت از موضوع نخبه‌گرایی می‌کند و اینکه برخی از تغییرات به‌وجود آمده ممکن است دائمی باشد. در درازمدت، دانشگاه‌ها ممکن است  اداره خیلی از کلاس‌ها را به روش آنلاین تغییر دهند (روندی که هم‌اکنون در حال طی شدن است)، کمتر از قبل دانشجویان خارجی جذب ‌کنند و حتی شکل خود را برای ارتباط بیشتر با گروه‌های منطقه‌ای و ملی تغییر ‌دهند؛ به 2منظور: هم برای حل مشکلات پی‌درپی و هم برای اثبات حقانیت خود در زمانی که کارشناسان و نهادهای اجتماعی زیر ضرب انتقادات‌ هستند.

برت فان دِر تسوان، رئیس پیشین دانشگاه اوترخت هلند و نویسنده کتاب آموزش عالی در سال2040: رویکرد جهانی (2017)، می‌گوید: «این بیماری عالمگیر در حال سرعت بخشیدن به تغییراتی عظیم است.»

از آنجا که دانشگاه‌ها در آستانه تغییراتی بنیادین هستند، آینده مالی آنها بحرانی خواهد شد. در شرایطی که دانشجویان (به‌ویژه دانشجویان خارجی) در کشور خود می‌مانند یا برنامه‌های تازه‌ای برای خود می‌ریزند، درآمدها کاهش می‌یابد و صندوق‌های اعانه‌ دانشجویی با افت بازار سهام ورشکست می‌شوند.

دانشگاه‌هایی که احتمالا به بهترین وجه عمل می‌کنند، دانشگاه‌هایی‌ هستند که ثروتمند و قدرتمندند، اما با این حال چالش‌هایی پیش‌رو دارند. مؤسسه فاوری ماساچوست در کمبریج از سال 2002دوره‌های آنلاین را رایگان برگزار کرده است. با این حال سانجی سارما، معاون رئیس دانشگاه در امور آموزش آزاد، می‌گوید بیشتر استادانی که در ترم حاضر درس می‌دهند، ناچارند این در‌ و آن در بزنند تا راه و چاه انتقال محتوای درسی خود را به دانشجویان به‌صورت آنلاین پیدا کنند. در حد گسترده‌تری، بسیاری از نهادهای آموزشی در حال آموختن سازوکارهای دشواری‌اند با این هدف که تدریس ساده مطالب درسی از طریق کارپردازهای دیجیتال، بهترین راه برای آموزش به دانشجویان نباشد. او می‌گوید: «دانشگاه مبتنی بر کلاس‌های تماما آنلاین» برای آموزش طولانی‌مدت مناسب نیست.»

سارما امیدوار است وقتی دانشگاه‌ها کلاس‌های حضوری را از سرگرفتند، شرایط کاملا عوض شود و استادانی را ببیند که فایل‌های تصویری تدریس را به سرعت میان دانشجویان می‌گردانند و با تمرکز بر فرصت قرارگرفتن در برابر دیدگان دانشجویان و تعامل با آنها، مطمئن شوند که آنها مفاهیم تدریس‌شده را می‌فهمند. او می‌گوید: «ما نمی‌خواهیم این قرابتمان را فدای یک رابطه یک‌طرفه کنیم. آموزش باید دوطرفه باشد.»

برخی از آموزش‌دهندگان چشم‌ به این دوخته‌اند که رواج این بیماری عالمگیر بیش از پیش به تدریس آنلاین - هم در کشورهای ثروتمند و هم در کشورهای کم‌درآمدتر- بینجامد. طارق بانوری، رئیس کمیسیون آموزش عالی پاکستان واقع در اسلام‌آباد، می‌گوید هنگامی که دانشگاه‌های پاکستان در‌ ماه مارس تعطیل شدند‌، بسیاری از استادان به ابزار آموزش آنلاین و خیلی از دانشجویان به اینترنت کارآمد در خانه دسترسی نداشتند. با این حال این کمیسیون در تلاش بوده است تا آموزش آنلاین را به یک روند متعارف تبدیل کند و از شرکت‌های ارتباطات از راه دور بخواهد به دانشجویان بسته‌های موبایلی ارزان‌تر با پهنای باند مناسب را پیشنهاد دهند.

 بانوری می‌گوید: «ما این کار را به دلیل شرایط فعلی کرونا انجام می‌دهیم.   اما حدس می‌زنیم این اقدامات منافع بلندمدت‌تری داشته باشد.»؛ منافعی چون تربیت دانشجویانی که برای مشاغل فنی به کفایت آموزش دیده‌اند. در کشورهای با درآمد کم یا نیمه‌حال مانند پاکستان، بیماری عالمگیر کرونا ممکن است دانشگاه‌ها را به تسریع در تهیه برنامه‌های بلندمدت برای بهبود کیفیت و ارتباطات آموزشی خود وادارد.

همه نهادها با مشکلات مالی بزرگی دست و پنجه نرم می‌کنند. دانشگاه‌های خصوصی پردرآمد ایالات متحده آمریکا مانند دانشگاه جان هاپکینز در بالتیمور و مریلند احتمال داده‌اند در سال مالی آینده صدها میلیون دلار ضرر کنند. به گفته شرکت مشاوران لاندن اکونومیکس در انگلستان، دانشگاه‌های انگلستان در سال آینده، به سبب ریزش احتمالی آمار ثبت‌نام دانشجویان در مجموع با کمبود حداقل 5/2میلیارد پوند (3میلیارد دلار) در سال آینده روبه‌رو خواهند بود. در گزارشی دولتی در‌ ماه مه ‌گفته شد که دانشگاه‌های استرالیا مجازند امسال 21هزار شغل تمام‌وقت ازجمله 7هزار شغل پژوهشی را برای همیشه کنار بگذارند.

یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، کاهش درآمد از قبلِ دانشجویان خارجی است. اندرو نورتون که در رشته‌ راهکارهای آموزش عالی در دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا تحصیل می‌کند، می‌گوید: دانشگاه‌های استرالیا‌ که بسیار بر شهریه دانشجویان چینی متکی‌اند، احتمال داده‌اند 3 تا 5میلیارد دلار استرالیا (معادل 2میلیارد تا 3میلیارد دلار آمریکا) را عمدتا از محل درآمدهای دانشجویان خارجی از دست بدهند. به گفته‌ او، اثر این خسارت‌ها به دانشگاه‌های تحقیق‌بنیاد مانند دانشگاه سیدنی خواهد رسید؛ زیرا درآمد حاصل از دانشجویان خارجی معمولاً خرج تحقیقات را تأمین می‌کند.

جنی جی‌لی، پژوهشگر در زمینه تحصیلات عالی در دانشگاه آریزونا در توسان، می‌گوید: کسر بودجه دانشگاه‌های سراسر جهان شاید گواه این معنی باشد که بعضی از  دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه‌های کوچک به‌طور دائم بسته می‌شوند، برخی هم ممکن است در هم ادغام شوند و برخی هم می‌توانند روش‌های ابتکاری مانند روش شبکه میکروکامپوس آریزونا را گسترش دهند. این برنامه که طی چند سال گذشته بسط داده شده، میان دانشگاه با یک مؤسسه خارجی پیوند ایجاد کرده است تا دانشجویان بتوانند از آریزونا به‌صورت آنلاین واحدهای درسی‌شان را بگذرانند و یک مشاوره علمی بومی هم برای دیدارهای حضوری داشته باشند. لی می‌گوید: «ما با کووید- 19 خیلی ناگهانی سردرمی‌آوریم که دارد چه اتفاقی می‌افتد؛ وقتی که جسماً از کشورهای دیگر دور افتاده‌ایم.»

حتی پس از رفع این بحران مالی برق‌آسا، دورنمای اقتصادی ممکن است تا مدتی تیره و تار باشد. گروهی از پژوهشگران می‌گویند که این وضع ممکن است باعث شود دانشگاه‌ها و صندوق‌های حمایت مالی بر اهداف‌ تحقیقاتی و زیرساخت‌هایی که بیشترین خط و ربط را با منافع ملی در جهان پساکرونایی دارند، متمرکز شوند. برای نمونه دولت انگلستان در حال ایجاد یک کارگروه تحقیقات پایدار است که هدف آن ارزیابی پروژه‌های تحقیقاتی درون دانشگاه‌ها با هدف برنامه‌ریزی برای آینده دور این کشور است.

این ویروس عالمگیر ممکن است به دانشگاه‌ها کمک کند تا در برابر اتهام نخبه‌گرایی و فاصله‌گیری آنها از جامعه ایستادگی کنند؛ نظری که احزاب پوپولیست در هلند، ایتالیا، اسپانیا و جاهای دیگر ابراز کرده‌اند. محض نمونه، دانشگاه‌های خیلی کشورها در پی کشف راه‌های درمان یا پیشگیری از ابتلا به کووید- 19بوده‌اند. نیک هیلمن، مدیر سازمان برنامه‌های کلان آموزش عالی در آکسفورد (انگلستان) می‌گوید: «اگر واکسنی در انگلستان تولید شود، در دانشگاه‌های این کشور تولید می‌شود.» با این حال، هیلمن نگران این است که اگر دولت‌ها منابع مالی خود را به کانون‌های تحقیقاتی‌ای چون دانشگاه آکسفورد سرازیر کنند، ممکن است به اختلافات زیاد بین دانشگاه‌ها دامن بزند. به‌رغم تغییراتی که در حال رخ دادن است، فان دِر تسوان شک دارد این ویروس عالمگیر دست از سر دانشگاه‌ها بردارد. او در حال مطالعه پیامدهای طاعون موسوم به مرگ سیاه است؛ طاعون خیارکی عالمگیر در قرن چهاردهم میلادی که بسیاری از ابعاد جامعه را درهم شکست. از تقریبا 30دانشگاهی که در آن زمان در اروپا وجود داشت، 5دانشگاه کاملا از میان رفت. نامبرده می‌گوید: «بعد از این ضربه ناگهانی، بعضی دانشگاه‌ها بازگشتند و دوباره بالیدند.» به قول او، «این حقیقتا درس خوبی از گذشته‌هاست.»