خروج بورس از کمای معاملاتی؟
بورس تهران در حالی معاملات روز سه‌شنبه را در دو نیمه متفاوت به پایان رساند که نکته قابل‌توجه دادوستدهای این روز بازگشت ارزش معاملات خرد سهام به سطح قابل قبول ۵۳۰۰ میلیارد تومان بود.
بورس تهران در حالی معاملات روز سه‌شنبه را آغاز کرد که با رشد قیمت سهام گروه‌های بزرگ و شاخص‌ساز فعالان بازار شاهد رشد حدود ۷/ ۰ درصدی نماگر اصلی سهام در نیم ساعت ابتدایی دادوستدها بودند. این روند اما تداوم نیافت و لحظه به لحظه بر فشار فروش سهام افزوده شد و در نهایت شاخص کل با افت ۳۲۲۵ واحدی (معادل ۲۷/ ۰درصد) در محدوده یک میلیون و ۲۱۱ واحد متوقف شد. از نکات مثبت معاملات روز گذشته بازگشت دادوستد روزانه به تالار شیشه‌ای بود اما کاهش زمان پیش‌گشایش که روز دوشنبه وعده آن داده شده بود به زمان دیگری موکول شد تا همچنان شاهد اثرگذاری آن بر رفتارهای هیجانی معامله‌گران باشیم.
بازگشت دادوستدهای روزانه به تالار شیشه‌ای
یکی از نکات مثبت معاملات روز گذشته بورس تهران، لغو ممنوعیت معامله روزانه سهام یا همان Day trading بود. تصمیمی که در روزهای نخست پاییز از سوی سیاست‌گذار بورسی گرفته شد و حال و روز بازار بیمار از محدودیت‌های خود ساخته گذشته را نامساعدتر کرد. در آن زمان طی گزارشی تحت عنوان «سوء تدبیر بورسی در پاکت حمایت» به بررسی عواقب ناخوشایند این تصمیم غیرکارشناسانه پرداخت. سازمان بورس اما در جوابیه‌ای اعلام کرد که نهاد ناظر این تصمیم را با هدف تشویق به سرمایه‌گذاری بلندمدت توسط اشخاص حقیقی و حقوقی و ممانعت از ایجاد هیجان کاذب در بازار سرمایه لحاظ کرده است. به هر روی تصمیم اتخاذ شده مبنی بر حذف معاملات روزانه (Day trading) یکی از همان تصمیماتی بود که با کاهش نقدشوندگی به‌خصوص برای فعالان خرد بازار، ریسک موجود از این بابت را تشدید کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام از زمان اتخاذ این تصمیم یعنی ۵ مهرماه تا پایان معاملات روز دوشنبه (۱۹ آبان) به کمتر از ۶هزار میلیارد تومان رسید. این در حالی است که متغیر مورد نظر در روزهای معاملاتی قبل از اعمال محدودیت جدید بسیار بیشتر یعنی حدود ۱۲ هزار میلیارد تومان بود. ضمن آنکه نسبت گردش پولی (turnover ratio) سالانه ۵۸ درصدی بازار سهام در ۵ ماه نخست سال ۹۹ با انجماد پولی و کاهش نقدشوندگی سهام که ماحصل محدودیت‌هایی است که نه تنها کاهش نمی‌یابد بلکه با اعمال قوانین جدید محدودتر نیز می‌شود در ۳۰ روز کاری گذشته بورس تهران به ۲۴ درصد کاهش یافت. روز گذشته ؛ اما شاهد لغو این محدودیت بودیم و دادوستدهای روزانه به تالار شیشه‌ای بازگشت. هرچند این تصمیم در روزهایی اخذ شده که متقاضی چندانی در بازار باقی نمانده است اما به هر روی باعث افزایش گردش نقدینگی در بازار روز سه‌شنبه شد و ارزش معاملات خرد سهام را به ۵هزار و ۳۰۰ میلیارد رساند و تا حدودی شاهد روان شدن معاملات البته در سهام بزرگ بازار بودیم. کوچک‌ترها همچنان با صفهای فروش خشک شده دست و پنجه نرم می‌کنند و سهامداران این شرکت‌ها توانایی نقد کردن سهام خود را ندارند. به هر حال آنچه مهم است آزمون و خطایی بود که مقام ناظر انجام داد و در نهایت نیز جواب مثبتی از اجرای آن دریافت نکرد.
کاهش مدت پیش‌گشایش؛ شاید زمانی دیگر
روز دوشنبه خبری مهم درخصوص کاهش مدت پیش گشایش به ۱۵ دقیقه منتشر شد. بر اساس آنچه محمود گودرزی، معاون بازار شرکت بورس تهران اعلام کرده بود، مقرر شده بود از روز گذشته زمان پیش‌گشایش از نیم ساعت به ۱۵ دقیقه یعنی ساعت ۸:۴۵ تا ۹ کاهش یافته و از ساعت ۸:۵۵ تا ساعت ۹ امکان هیچ‌گونه ویرایش و حذف در اُردرهای ارسالی وجود نداشته باشد. پیش‌گشایشی که در بورس‌های جهانی به‌صورت مخفی یا Dark بوده و فرآیند بازار را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. این مهم اما روز گذشته اجرایی نشد و معاون بازار شرکت بورس تهران در رابطه با تغییر ساعت پیش گشایش بازار سرمایه بیان کرد: فعلا تغییری در زمان پیش گشایش ایجاد نشده و پیش‌گشایش مانند قبل از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ است. ممکن است در آینده شاهد تغییر ساعت پیش گشایش باشیم. از این رو یک گام مثبت در جهت کاهش معاملات هیجانی و رسیدن سریع‌تر به تعادل به زمانی دیگر موکول شد.
فکری به حال متوقف‌ها کنید
یکی از گفت‌وگوهایی که روز گذشته توجه بورس‌بازان را به خود جلب کرد، سخنان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار درخصوص تعیین تکلیف نمادهایی بود که با توقف طولانی‌مدت مواجه شده‌اند. حسن‌قالیباف اصل در این خصوص به سنا گفت: «براساس قانون بازار اوراق بهادار بازگشایی و توقف نمادها بر عهده بورس‌ها است، وظیفه سازمان بورس و اوراق بهادار، صیانت از حقوق سهامداران و نظارت بر بورس‌ها است. با توجه به توقف طولانی مدت نماد معاملاتی شستا، سازمان به شرکت بورس اوراق بهادار تهران اعلام کرد تا هر چه سریع تر این نماد و سایر نمادهای متوقف شده را تعیین تکلیف کند.» نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی از ۱۶ شهریور پس از افشای اطلاعات بااهمیت گروه الف متوقف شد و در اقدامی غیرمرسوم سهامداران خود را به اجبار روانه مجمع عمومی سالانه کرد. بهانه توقف «شستا» اثر تغییرات قیمت خوراک بر سودآوری ستاره خلیج‌فارس بود. دو ماه از این توقف مبهم می‌گذرد و با در امان ماندن این شرکت از افت قیمتی، شبح بازگشایی بدون محدودیت نوسان این هلدینگ بزرگ بورسی همچنان بر سر بورس‌بازان است. در این میان نماد معاملاتی شرکت پالایش نفت اصفهان نیز که روز شنبه با افشای اطلاعات بااهمیت متوقف شده بود که بنا به پیام ناظر قرار بود روز گذشته بدون محدودیت دامنه نوسان به گردونه معاملات بازگردد نیز تا پایان معاملات روز گذشته باز نشد تا سریال نمادهای متوقف ادامه یابد.
نگاهی به آمار معاملات روز سه‌شنبه
در پایان معاملات روز گذشته بورس تهران، حدود ۷۰درصد نمادها در مدار منفی معاملات قرار داشتند. همچنین ۵۹ درصد از نمادها با صف فروش‌هایی به ارزش ۴هزار میلیارد تومان مواجه بودند. در سمت مقابل اما تنها ۱۴درصد نمادها صف خرید داشتند. ارزش این صف خریدها هم تنها ۵۰۰ میلیارد تومان بود. ارزش معاملات خرد در انتهای معاملات روز سه‌شنبه به ۵هزارو ۳۰۰ میلیارد تومان رسید که نسبت به روزهای اخیر رشد مناسبی داشته است. در این روز صنایع خودرو، بانک‌ها و فلزات اساسی بیشترین ارزش معاملات را داشتند. نکته مهم معاملات روز سه‌شنبه کاهش خروج سهامداران حقیقی از گردونه معاملات سهام بود. به‌طوری که خالص تغییر مالکیت سهام در پایان معاملات روز سه‌شنبه ۶۶۴ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود اما این عدد در قیاس با روزهای ماقبل کاهش یافت و نشان از فعال شدن نسبی حقیقی‌ها در سمت خرید داشت.
تحلیل را جایگزین ترس کنید
حمیدرضا مهرآور کارشناس بازار سرمایه: هر چند در حال حاضر بازار سهام از پتانسیل رشد برخوردار است اما افرادی که در بازار سرمایه کشور فعالیت می‌کنند مقداری دچار ترس شده‌اند. از این ترس بی‌مورد در بین فعالان بازار می‌توان با همبستگی نمایندگان مجلس، نهاد ناظر بورس، کارشناسان و اهالی رسانه عبور کرد. در برخی مواقع مشاهده می‌شود که متولی یک سهم در بازار از سهامدار عمده و شرکت‌های مختلف منابع مالی قابل قبولی را جمع‌آوری و به این واسطه از سهم حمایت می‌کند، اما متاسفانه در ابتدای بازار همانند معاملات روز سه‌شنبه شاخص‌های سهامی مثبت و در ادامه صفهای طولانی عرضه تشکیل می‌شود. اکنون سازمان بورس باید شرکت‌هایی را که تا‌کنون گزارشهای ۳ ماهه به بازار ارائه می‌کردند ملزم به انتشار گزارشهای یک ماهه کند، چرا که عملکرد ماهانه شرکت‌ها نسبت به ماه گذشته و مخصوصا نسبت به دوره مشابه سال گذشته مطلوب‌تر ارزیابی می‌شود. بنابراین انتشار این گونه گزارش‌ها به افزایش آگاهی و شفافیت بازار سهام کمک قابل ملاحظه‌ای خواهد کرد. از طرفی دولتمردان در حوزه بازار سرمایه نیز باید حمایت عملی را در دستور کار خود قرار دهند و فقط به اعلام شرایط مساعد بورس اکتفا نکنند. با توجه به شرایط فعلی که قیمت‌ها به حداقل ممکن رسیده است اما باز هم در جریان معاملاتی بازار فروشندگان حضور دارند، بنابراین در رفتار سرمایه‌گذاران نه تنها هیچ‌گونه تحلیلی وجود ندارد بلکه فقط آثار ترس مشاهده می‌شود. برخی از این سرمایه‌گذاران بدون استدلال دست به فروش سهام می‌زنند و گاه نیازی هم به نقدینگی حاصل از فروش سهام خود نیز ندارند.
هر چند ایالات متحده آمریکا به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست اما با توجه به نتایج انتخابات مشاهده می‌شود که سیاست خصمانه و جنگ طلب این کشور رنگ باخته است. با در نظر گرفتن شرایط فعلی، شرکت‌ها در سال آتی EPSهای مطلوبی خواهند ساخت. این در حالی است که بهبود شرایط نیز به‌طور مستقیم در EPSهای آینده اثر‌گذار است.
کف‌سازی شاخص
پشوتن مشهوری نژاد تحلیلگر بازار سرمایه: شرایط فعلی می‌تواند نقطه بازگشت بازار محسوب شود، به‌طور معمول در چنین نقاطی این طور نیست که به یک‌باره شاخص‌های سهامی مثبت شوند. معمولا چند روز مثبت و منفی در جریان معاملاتی بازار سهام خواهیم داشت. بنابراین در پی این اتفاق شاخص به نوعی کف‌سازی می‌کند، فروشندگان از گردونه معاملات خارج و ترس خریداران کاهش پیدا می‌کند و برگشت شاخص‌های سهامی به مدار مثبت رخ می‌دهد. بر این اساس رفتار فعلی بازار امری طبیعی ارزیابی می‌شود و انتظار می‌رود که صف‌‌‌ها به زودی جمع‌آوری شوند. تداوم افزایش و کاهش شاخص با عبور از زمان مشخص می‌تواند به بازگشت بازار منجر شود.
