چیزهایی که از رانندگی نمی‌دانیم
یکجا ورود ممنوع را می‌پیچد داخل کوچه و در جایی دیگر دور‌زدن ممنوع را نادیده می‌گیرد. بعد با همه کسانی که اعتراض می‌کنند، با فریادی بلند برخورد می‌کند؛ این بخشی از تخلفاتی است که گاهی مسافران در تاکسی‌ها شاهد آن هستند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، عده‌ای از کارشناسان معتقدند وضعیت اقتصادی در کشور باعث شده بسیاری از مردم مسافران شهر را جابه‌جا و از این راه امرار معاش کنند. از این‌رو بسیاری از کسانی که شما مسافر خودروی‌شان می‌شوید شغل اصلی‌شان رانندگی نیست. همین امر باعث شده رفتارهای این گروه به بی‌نظمی شهر دامن بزند. اما مشکلات رانندگان تاکسی‌های شهری به همین‌جا ختم نمی‌شود. دعوا بر سر مسافر، ایستگاه و نوبت، رفتارهایی است که بارها در شهر شاهد آن بوده‌ایم. درباره وضعیت روانی رانندگان و خطراتی که از نظر روانی آنها را دنبال می‌کند با علی پناهی -روان‌درمانگر و روانشناس بالینی- گفت‌وگو کرده‌ایم.
.آیا از روی رفتار راننده‌های شهر می‌توان وضعیت روانی آنها را تحلیل کرد؟
بله. در واقع رفتار فرد بازتابی از وضعیت روانی اوست و به‌نوعی از روی مشاهده و تحلیل رفتارهای فرد می‌توانیم وضعیت روانی او را مشخص کنیم. مثلا وقتی فرد عصبانی است ما از روی پرخاشگری یا رفتارهای تهاجمی می‌توانیم وضعیت روانی‌ای که فرد با آن درگیر است را بشناسیم. یا افسردگی را از روی غمگین بودن، چهره فرد یا گریه‌کردن او تشخیص می‌دهیم. رانندگان نیز اینچنین رفتارهای‌شان قابل شناسایی است. وقتی راننده‌ای با خونسردی، آرامش و در چارچوب قانون رانندگی می‌کند، قطعا تابعی از آرامش، نظم و... در آن فرد است و برعکس این نیز صادق است؛ بی‌قانونی و بروز رفتارهای خاص نشان از شرایط نامتعادل وضعیت روانی فرد دارد.
رجزخوانی، بلند حرف زدن و دعواهای سرخط راننده‌ها برای مسافر سوار‌کردن، از چه روحیه‌ای در رانندگان نشأت می‌گیرد؟
فکر می‌کنم می‌توان به 2موضوع اشاره کرد؛ در وهله نخست فشارهای روانی، اقتصادی و ساعت‌های طولانی که این افراد تحت فشار ترافیک، گرما و سرمای هوا یا... سیستم عصبی‌شان تحریک می‌شود. همین امر باعث درگیری بین رانندگان خواهد شد. درحالی‌که ممکن است همین افراد ساعت‌هایی از روز را با یکدیگر بگذرانند و با هم رفاقت داشته باشند. پس بخش عمده‌ای از این رفتارها تحت‌تأثیر وضعیت اقتصادی است. اما بخش دیگر مربوط به بخش خرده‌فرهنگ رانندگان است. ما در فرهنگ، بخشی داریم تحت عنوان خرده‌فرهنگ‌ها که در مشاغل مختلف به شکل گوناگونی بروز می‌کند؛ مثلا شوخی بین این افراد، چه کلامی و چه فیزیکی، برای دیگران تأمل‌برانگیز و عجیب است.
چرا ما تحلیلی تحت عنوان تحلیل‌های داخل تاکسی داریم؟ اینکه رانندگان درباره مسائل سیاسی روز حرف می‌زنند و نگاهی سطحی به مشکلات کشور می‌اندازند، ممکن است از چه زیستی ناشی شده باشد؟ آیا این نوعی تخلیه روانی است؟
این تحلیل را می‌توان به مکان‌های دیگر نیز تعمیم داد؛ از دورهمی و مهمانی‌های خانوادگی گرفته تا محل کار. البته تحلیل‌های در تاکسی، چون مکان عمومی‌تری است شاید بیشتر باشد. چنین رفتاری هم مرتبط با خرده‌فرهنگ‌‌هاست. اقشار مختلفی هر روز در این اتاق‌های متحرک می‌نشینند و از آن پیاده می‌شوند. ممکن است صحبت‌هایشان علمی نباشد، یا حتی کلیشه‌ای و غیرکارشناسانه باشد، اما همراهی مردم در این بحث‌ها می‌تواند جو روانی داخل تاکسی را تحت‌تأثیر قرار دهد. افرادی که دانش کمتر و قدرت تحلیلی کمتری نسبت به دیگران دارند، ممکن است این حرف‌ها را بپذیرند و تأثیر منفی در سیستم روانی‌شان ایجاد شود. اما دلیل دیگر این بحث‌ها تخلیه روانی است. حرف‌زدن به‌نوعی خروجی احساس و هیجانات است که باعث تسکین سیستم روانی فرد می‌شود.
رانندگی این گروه درگذشته شاید نوعی اطمینان خاطر برای مسافر ایجاد می‌کرد، اما حالا چند سالی است که دیگر این گروه هم چندان پایبند قانون نیستند. رانندگی در شهر چه بلایی سر رانندگان شهری آورده است؟
در سال‌های دور رانندگان تاکسی و آن دسته از رانندگان که حمل‌ونقل ناوگان عمومی را به‌عهده داشتند، اطمینان بیشتری برای مسافران‌شان ایجاد می‌کردند؛ چه از نظر قانونمدار بودن و چه دست به فرمان بودن و... اما با تغییر بخش‌های مختلف جامعه، رفتارها هم تغییر کرد. با اینکه وظیفه حفاظت از جان مسافران برعهده این دست از رانندگان است، اما دیگر مانند گذشته در محور قانونی حرکت نمی‌کنند. تعداد تاکسی‌های سطح شهر یک‌سوم خودروهای عبوری است و بخش بزرگی از ترافیک و حمل‌ونقل شهری با این گروه است. اگر قوانین به‌درستی توسط این افراد رعایت نشود با معضل بزرگی در سطح شهر روبه‌رو خواهیم بود. یک دلیل تخطی آنها از قوانین افزایش خودروها در سطح شهر است. این ترافیک‌ها تردد را برای تاکسی‌ها دشوارتر کرده و باعث شده خودشان دست به تخلفاتی بزنند. بخش دیگر، تغییر ساختار مشاغل است. بخش عمده‌ای از رانندگان ممکن است سرخوردگی‌هایی داشته باشند؛ مثلا گاهی مشاغل دیگری داشته و بنا به دلایلی به این شغل روی آورده و هیجان و احساسات سرکوب‌شده‌ای چون خشم در آنها در رفتارهای اجتماعی‌شان بروز کرده است. وقتی فرد احساس می‌کند صدمه دیده، ممکن است وجدان کاری و اخلاقی که بسیار در رعایت قوانین مهم است تحت‌تأثیر قرار گیرد و فرد به‌خود اجازه تخلف دهد. به همین‌خاطر امنیت و اطمینان ما به این گروه کمتر شده است. اما از یاد نبریم که تردد بی‌مورد خودروهای شخصی باعث افزایش سطح ترافیک می‌شود و این نیز در ایجاد فشار عصبی برای تاکسیران‌ها مؤثر است. اگر این موارد رعایت شود ممکن است دیگر رانندگان هم نیاز به قانون‌شکنی و دور زدن قانون نداشته باشند.
ترافیک چه بلایی سر رانندگان شهری و تاکسی‌ها می‌آورد و این گروه شغلی چه باید بکند تا روان و رفتار سالمی داشته باشد؟
ترافیک واژه آشنای امروز ما در کلانشهرهاست که همیشه مورد بحث بوده و تصمیم‌گیری‌ها و اقداماتی در این‌باره صورت گرفته است، اما هیچ‌گاه نتوانسته تأثیر مثبتی در کاهش حجم آن داشته باشد. بخش عمده‌ای از کسانی که بیشتر در مرکز این فشار قرار داند رانندگان تاکسی‌ها هستند. بخشی از این اقدامات در قالب تصمیم‌گیری‌های کلان، زیرنظر شهرداری‌ها خواهد بود که می‌توانند با حمایت‌هایی، ساعات کاری این افراد را کمتر کنند یا تسهیلاتی برایشان قائل شوند که آنها را از زیر فشارهای اقتصادی تاحدودی خارج سازند. اما بخش دیگر دست خود افراد است؛ نگرش و تصورش درباره کاری که انجام می‌دهد؛ اینکه چقدر فرد این واقعیت را پذیرفته که شغل او رانندگی است. اگر فرد نگاهی مبارزه‌جویانه یا سرسختانه داشته باشد شرایط برایش دشوارتر خواهد شد. وقتی فرد با معضلی روبه‌رو می‌شود یا باید آن را حل کند و یا بپذیرد. ترافیک بخشی جدایی‌ناپذیر از شغل رانندگان است و باید آن را بپذیرند و هر روز با آن درگیر نباشند. اگر به هر مسئله واقع‌بینانه نگاه کنیم، پذیرش آن چندان سخت نیست. بنابراین اقدام مهم ما سالم‌اندیشی درباره مسائل و کنارآمدن با بعضی از آنهاست که قدرت تغییرشان را نداریم.
منظورتان از تسهیلاتی که شهرداری‌ها باید در اختیار رانندگان قرار دهند چیست؟
مثلا تغییر یا تعویض خودروهای فرسوده با خودروهایی که مجهز به کولر و امکانات جدیدتری هستند. بسیار متفاوت است که در خودرویی خنک در ترافیک بمانیم یا در خودرویی که بسیار گرم است.
آیا رفتار رانندگان مسافربری شهری در ایجاد آرامش شهر مهم است؟ هرج و مرج ترافیکی چه تابعی از اثرگذاری این گروه شغلی در شهر محسوب می‌شود؟
درواقع خودروهایی که در سطح شهر در تردد هستند، تأثیر بسیاری در آرامش شهروندان دارند. این تأثیر، هم در رعایت قوانین و هم برخورد با مسافران داخل خودرو است. بارها با رانندگانی برخورد داشته‌ایم که اجتماعی، نوع‌دوست و مودب هستند. آنها چه داخل خودرو و چه در بخشی که مربوط به رعایت قوانین و مقررات است از ایجاد نکردن آلودگی صوتی گرفته تا...، در آرام بودن شهر دخیل هستند. بخشی از این ایجاد آرامش را مسئولان ذی‌ربط از شهرداری‌ها گرفته تا سازمان تاکسیرانی باید عهده‌دار شوند. برای این افراد باید دوره‌های آموزش حقوق شهروندی، مراقبت از سلامت روانی و تنظیم و مدیریت هیجانی، از اضطراب گرفته تا فشارهای روانی، گذاشته شود.
