آتش در قره‌باغ
ادامه درگیری‌های نظامی میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه قره‌باغ، دوطرف را در آستانه یک جنگ تمام‌عیار قرار داده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، در آذربایجان، ارمنستان و قره‌باغ، سربازانی که صبح یکشنبه در میان فریادها و مشت‌های گره کرده مردم، شهرها و روستاها را پشت سر می‌گذاشتند تا به خط مرزی برسند، شامگاه یکشنبه و سراسر دیروز روی در روی هم قرار گرفتند، کشتند و کشته شدند. آتش جنگ پس از 3دهه بار دیگر به جان قره‌باغ افتاده است.
تصاویری که روز یکشنبه پس از آغاز درگیری‌های اولیه از خیابان‌های باکو، ایروان و استپاناکرت مرکز قره‌باغ منتشر می‌شد، یادآور فریادهای «جنگ، جنگ» مردم در سال 1939در خیابان‌های برلین بود که سربازان خود را به سمت مرگ بدرقه می‌‌کردند. زخم 30ساله بحران قره‌باغ سر باز کرده و اگر کنترل نشود، می‌تواند بار دیگر به جنگی تمام‌عیار منجر شود.
در هر 3منطقه به نیروهای نظامی آماده‌باش داده شده و نیروهای احتیاط به پادگان‌ها فراخوانده شده‌اند. همزمان، دولت‌ها با انتشار اطلاعیه‌هایی فراخوان بسیج عمومی داده‌اند. آمار دقیقی از تلفات طرفین درگیر منتشر نشده، اما طبق آمار اولیه، در سمت آذربایجان 6غیرنظامی کشته و 19نفر دیگر زخمی شده‌اند. طبق اعلام دولت آذربایجان، بیش از 30نفر از نیروهای نظامی این کشور نیز در درگیری‌های 48ساعت گذشته جان خود را از دست داده‌اند. در سمت قره‌باغ، دست‌کم 2غیرنظامی کشته شده‌اند. تعداد تلفات نیروهای نظامی نیز بیش از 60کشته و 100زخمی اعلام شده است.
درگیری‌ها از حوالی ساعت 8صبح روز یکشنبه میان نیروهای آذربایجانی و ارمنستانی با گلوله‌‌باران مناطق مرزی در 2سوی خط آتش‌بس قره‌باغ که در سال 1994تعیین‌شده، آغاز شد. ساعاتی بعد تانک‌های 2طرف نیز به سمت خط مرزی به حرکت درآمدند و هواپیماهای بدون سرنشین نیز وارد کارزار شدند. نتیجه، هدف قرار گرفتن شماری از پایگاه‌های مرزی، تانک‌ها، هلی‌کوپترها، پهپادها و وارد آمدن تلفات جانی به طرفین بوده است. تعدادی از روستاهای مرزی دوطرف نیز هدف قرار گرفته‌اند.
درگیری بر سر منطقه «ناگورنو قره‌باغ» است که 3دهه قبل همزمان با فروپاشی شوروی از جمهوری آذربایجان اعلام استقلال کرد و مورد حمایت ارمنستان قرار گرفت. طی تمام این سال‌ها درگیری‌های پراکنده در مناطق مرزی قره‌باغ بارها میان نیروهای نظامی آذربایجان و ارمنستان اتفاق افتاده است، اما این بار شدت درگیری‌ها و ادامه آن باعث نگرانی کشورهای همسایه و سازمان ملل شده است. تصور می‌شد درگیری‌ها همان روز یکشنبه خاتمه پیدا کند، اما زد و خورد میان نیروهای دوطرف در طول شب و تمام دیروز ادامه پیدا کرد. 2ماه قبل نیز نیروهای دوطرف طی حدود 24ساعت با هم درگیر شدند که دست‌کم 16کشته به جا گذاشت. درگیری‌ها اما خیلی زود به آتش‌بس منتهی شد. پیش از آن، در سال 2016نیز دوطرف طی 4روز مواضع یکدیگر را هدف حمله قرار دادند که به کشته شدن بیش از 200نفر منجر شد.
آذربایجان مدعی شده که نیروهایش در حال پیش‌روی در منطقه قره‌باغ هستند و یکی از بلندی‌های استراتژیک این منطقه را تحت کنترل درآورده‌اند. گفته می‌شود این نقطه استراتژیک بر جاده ایروان به استپاناکرت مسلط است. همزمان، کنترل شماری از روستاهای اطراف قره‌باغ نیز که پیش از این در اختیار نیروهای ارمنی بوده، به‌دست نیروهای آذربایجانی افتاده است.
سیاست، پیش‌ران جنگ
تا به اینجا 2سوی میدان را سیاسیون هدایت کرده‌اند. همچون گذشته، آنها طرف مقابل را به آغاز درگیری‌ها متهم می‌کنند. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، از مردم این کشور خواسته است برای دفاع از «سرزمین مقدس» خود آماده باشند. ارمنستان اعلام کرده که به حمله آذربایجان به مردم در شهر استپاناکرت، پاسخ مشابه خواهد داد. دولت ارمنستان در حال ثبت‌نام از مردم برای حضور در جنگ است. آذربایجان، ادعاهای ارمنستان را رد کرده و هدف قرار گرفتن تانک‌ها و هلی‌کوپترهایش را نشانه برنامه‌ریزی ارمنستان برای انجام عملیات علیه خود دانسته است. الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، در نطقی تلویزیونی تأکید کرد که نیروهای ارتش از خاک آذربایجان دفاع می‌کنند. او اضافه کرد که عملیات نیروهای نظامی این کشور تا آزادی منطقه قره‌باغ ادامه خواهد داشت. علی‌اف با مشت‌های گره کرده، گفت: «قره‌باغ متعلق به آذربایجان است.»
نام ترکیه و روسیه نیز همیشه با بحران قره‌باغ گره خورده است. ترکیه در سمت آذربایجان و روسیه در سمت ارمنستان قرار دارد. رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در گفت‌وگوی تلفنی با همتای آذربایجانی خود، حمایت کشورش از باکو را اعلام کرد. او همچنین ارمنستان را کشور اشغالگر خواند و خواستار تخلیه مناطق تحت اشغال ارمنستان و تحویل قره‌باغ به آذربایجان شد. ترکیه همچنین نیروهای جدایی‌طلب در قره‌باغ را «تروریست» نامیده و خواستار پایان دادن به حمایت‌های ارمنستان از آنها شده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، نیز در گفت‌وگوی تلفنی با نخست‌وزیر ارمنستان، آخرین وضعیت میدان را مورد بررسی قرار داد. جزئیاتی در مورد این مکالمه منتشر نشده است. روسیه اما خواستار خویشتنداری طرفین و اجرای آتش‌بس شده است. دیروز وزرای خارجه روسیه و ترکیه نیز آخرین وضعیت میدان را در یک تماس تلفنی مورد بررسی قرار دادند.
مقام‌های سیاسی و سران کشورهای فرانسه، آلمان، اسپانیا و آمریکا خواستار توقف فوری درگیری‌ها و برقراری آتش‌بس شده‌اند. مقام‌های اتحادیه اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا نیز خواستار خویشتنداری طرفین شده‌اند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نیز از 2کشور خواسته درگیری‌ها را متوقف و مذاکرات را برای پایان دادن به بحران آغاز کنند.
قصه قره باغ
ریشه منازعه بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ، تاریخی است. هم ارمنی‌ها و هم آذربایجانی‌ها این منطقه کوهستانی را مهد فرهنگ خود می‌دانند. اقوام ارمنی و آذربایجانی از دیرباز در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند؛ با این تفاوت که ارمنی‌ها همیشه در اکثریت بوده‌اند. در دوره شوروی، منطقه قره باغ یک منطقه خودمختار و بخشی از خاک جمهوری آذربایجان بود. اواخر دهه1980، یعنی زمانی که اتحاد شوروی دیگر رمقی نداشت، تمایلات جدایی‌طلبی هم در منطقه قره‌باغ جان گرفت. جدایی‌طلبان قره باغ به‌دنبال پیوستن به ارمنستان بودند. جدایی‌طلبان قره‌باغ و نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان بین سال‌های 1998تا 1994درگیر یک جنگ خونین شدند؛ جنگی که 30هزار کشته به جا گذاشت. بیش از یک میلیون نفر از آذربایجانی‌های ساکن این منطقه نیز آواره شدند و قره‌باغ را ترک کردند. دو طرف یک پیمان آتش‌بس امضا کردند که طبق آن، ناگورنو قره‌باغ به همراه مناطق اطراف آن‌که تا خاک ارمنستان کشیده می‌شود، تحت کنترل ایروان درآمد. «جمهوری قره‌باغ» اعلام موجودیت کرد اما هیچ کشوری در جهان آن را به رسمیت نشناخته است. در آذربایجان، کینه جدایی این منطقه هرگز از ذهن مردم پاک نشده است. بر عکس، سال‌ها تبلیغات ناسیونالیستی در هر دو کشور باعث شده تا نسل جدید با کینه‌ای ریشه دار علیه طرف مقابل بزرگ شود. قره‌باغ در زبان آذری به‌معنای باغ سیاه است. ناگورنو واژه‌ای روسی و به‌معنای کوهستانی است.
پیشنهاد میانجیگری ایران
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دیروز در تماس تلفنی جداگانه با جیحون بایراموف، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان و زهراب مناتسکانیان، وزیر خارجه ارمنستان گفت‌وگو کرد. ظریف 2کشور را به خویشتنداری و اعلام آتش‌بس فوری دعوت کرده است. او از هر دو طرف دعوت کرده تا مذاکره در چارچوب حقوق و قوانین بین‌المللی را آغاز کنند. ظریف همچنین بر آمادگی ایران برای «کمک به برقراری آتش‌بس، آغاز گفت‌وگو و استقرار صلح و آرامش» تأکید کرده و پیشنهاد میانجیگری میان دوطرف داده است.
