کوچ عشایر در مسیر بحران

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری،  فضای امروز شهری مسموم است. هرکه دور از شهر است، به‌نظر مصون از «کرونا» است. مانند عشایر، آنها که شهر گریز هستند و به شیوه سنتی زندگی می‌کنند. عرصه‌های ملی برای آنهاست، زیستگاه‌شان دشت‌هاست و دور از مردم شهر. هنوز برای برخی وجود عشایر در استان تهران سخت به‌نظر می‌رسد، اما جمعیت آنها بیشتر از 14هزار نفر است. در 5استان کشور عشایری وجود ندارد، اما عشایر پایتخت یک دهم درصد استان تهران را تشکیل می‌دهند.

بعد از دنیاگیر شدن ویروس کرونا، قطب‌جنوب به واسطه اینکه دسترس ناپذیر است، پیش‌بینی شده که مردمش از بیماری کرونا در امان هستند، اما در مورد بقیه نقاط جهان چنین ارزیابی نشده است. البته از عشایر استان تهران تا به حال گزارشی درباره ابتلای فرد یا افرادی به کرونا گزارش نشده است. آنها 4ایل و 27طایفه هستند و هداوند، مغان، کلهر و شاهسوند بزرگ‌ترین ایلات استان تهران محسوب می‌شوند.

دردسر کوچ

تغییر فصل، زندگی عشایر را تغییر می‌دهد. تغییری که این بار آنها را دچار مشکل کرده. کوچ مشخصه ذاتی عشایر است، اما این بار «کوچ» با آنها همراه نیست. تردد آنها را دچار تردید کرده، گرچه ناگزیر به کوچ هستند. عبور از حاشیه روستاها و شهر امسال برای عشایر مناسب نیست. تقویم کوچ آنها را در استان تهران به تأخیر انداخته است. تقویم عشایر را منابع طبیعی تعیین می‌کند و امسال به واسطه شیوع بیماری کرونا به صلاح نیست که عشایر استان تهران از اواسط اردیبهشت کوچ کنند. بنابراین، شیوع این بیماری امسال سبک زندگی عشایر را مانند شهرنشینان دچار تغییر کرده. عشایر هم امسال سال متفاوتی را پشت سر خواهند گذاشت. هاتف ممیزی، مدیر امور عشایر استان تهران می‌گوید: «بعد‌از توافق سازمان عشایر با سازمان جنگل‌ها، مراتع و نهادهای ذ‌ی‌ربط و همچنین ابلاغ دستورالعمل ستاد مبارزه با کرونا قرار شد تقویم کوچ با تأخیر انجام شود. حالا در برخی استان‌ها این تأخیر یک ماهه است، زیرا فاصله بٌعد مسافت نقطه قشلاقی و ییلاقی نسبت به استان تهران زیاد است.» 

در استان تهران فاصله کوچ ییلاقی و قشلاقی بین 15تا 25روز است. یعنی از دورترین نقطه تا نزدیک‌ترین نقطه با ییلاق‌ این اندازه زمان می‌برد. ممیزی در این رابطه می‌گوید: «به‌این دلیل، نامه‌ای به استانداری تهران نوشتیم و اعلام کردیم؛ با توجه به اینکه شرایط قشلاقات به‌گونه‌ای است که امکان استقرار عشایر را باید با تأخیر شروع کنیم. برای همین، قرار است مدیریت امور عشایر استان تهران با همکاری استانداری، محیط‌زیست تهران و منابع طبیعی بازدید میدانی از عشایر داشته باشند. پس از آن تقویم کوچ مشخص می‌شود. احتمالا زمان کوچ به اواخر اردیبهشت‌ماه می‌افتد و این البته تابع شرایط روز با توجه به شیوع کرونا و بارندگی‌ها و مصوبات ستاد ملی است.» عشایر استان تهران در سال‌های گذشته در اواسط خردادماه به عرصه ییلاقی می‌رسیدند، امسال اما همه‌‌چیز به بحران کرونا بستگی دارد. عشایر در زمان کوچ از قشلاق ابتدا به سمت میان‌بندها و بعد به سمت ییلاقات می‌روند.

غربالگری عشایر

نیاز به غربالگری در میان عشایر استان تهران هم احساس شده. شیوع بیماری کرونا در کشور همچنان ادامه دارد و سازمان عشایر به صرافت پایش جمعیت عشایر افتاده است. مدیریت امور عشایر استان تهران نیز مکاتبه‌ای را با ستاد ملی استان داشته و درخواست کرده جمعیت عشایر پایتخت نیز پایش شوند.

زندگی عشایر شبیه زندگی جمعیت روستاهاست، اما عشایر استان تهران در سال‌های گذشته خدمات بهداشتی و درمانی مانند اهالی روستاها نداشتند. ممیزی می‌گوید: «سال گذشته معاونت بهداشت وزارت بهداشت با سازمان عشایر تفاهمنامه‌ای را امضا کردند و ملزم شدند تا خدمات بهداشتی و درمانی را هم به عشایر مانند نقاط روستایی بدهند. اکنون براساس وظیفه ذاتی ما به استاندار به‌عنوان ریاست شورای عشایر استان و هم به ستاد استانی کرونا اعلام کردیم تمهیدات لازم را برای خانواده‌های عشایر ببینند. طبق این توافقنامه عشایر با ارائه دفترچه خدمات درمانی روستایی و عشایری می‌توانند به مراکز درمانی مراجعه کرده و پایش شوند.» 

عشایر زندگی خود را اغلب از طریق دامداری می‌گذرانند. اما زندگی عشایر در گذر زمان شباهت‌هایی با زندگی شهری پیدا کرده است. عشایر استان تهران به رسانه‌های جمعی دسترسی دارند. آنها از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و به گفته مدیر امور عشایر استان تهران، از شیوع ویروس کرونا آگاهی پیدا کردند و در نتیجه بهداشت فردی را رعایت می‌کنند. او می‌گوید: «ما هم اطلاع‌رسانی کردیم و به همکاران اعلام کردیم که عشایر هم باید رعایت فواصل اجتماعی، حتی در محل‌های استقرارشان را انجام دهند.»

آبرسانی به دام‌ها و تعلیف

تأخیر در کوچ، عشایر را به خطر می‌اندازد. وضعیت آبرسانی به دام‌ها سخت می‌شود و هزینه عشایر بالا می‌رود. البته سال گذشته سازمان عشایر ناوگان عملیات آبرسانی سیار به همه استان‌ها و به‌خصوص استان تهران را تجهیز کرد. هم‌اکنون استان تهران حدود 7دستگاه خودروی آبرسانی برای عشایر دارد، اما در دوران بحران کرونا، عشایر تهران چه مشکلاتی خواهند داشت. ممیزی می‌گوید: «ما از حیث آبرسانی به عشایر در مناطق قشلاقی، میان‌بندها و بعضا ییلاقی دچار مشکل نیستیم و نخواهیم بود.» 

او ادامه می‌دهد: «مشکلی که برای عشایر پیش آمده، این است که اگر بحث کوچ با تأخیر اتفاق بیفتد، تعلیف دستی دام نیاز است و سبب بالا رفتن هزینه دام می‌شود. اینکه یکسری از رستوران‌ها و مردم که گوشت مصرف می‌کردند، هم‌اکنون مصرف پایین آمده و مانند قبل نیست. متأسفانه قیمت دام هم پایین آمده است. هم‌اکنون عرضه مناسب است و تقاضا کم شده و بنابراین، قیمت دام زنده پایین آمده است. درحالی‌که هزینه‌های تولید افزایش پیدا کرده است. یعنی به هم خوردن تعادل فروش و همچنین در مورد تولید مقداری عشایر را دچار مشکل خواهد کرد.» 

عشایر میهمان مانند قم

استان تهران هر سال نزدیک به 400خانوار عشایر میهمان از استان قم، البرز، مرکزی و سمنان دارد. آنها از مناطق گرمسیر قشلاقی به سمت مناطقی ییلاقی در شهرستان فیروزکوه، دماوند، و شمیرانات کوچ می‌کنند. تردد شهر به شهر بعد از شیوع بیماری کرونا به‌شدت کاهش پیدا کرده است. قم به‌عنوان نخستین شهر آلوده به ویروس کرونا در کشور مشکلات بسیاری دارد و اگرچه عشایر در کشور چندان درگیر ابتلا به کرونا نشدند، اما آیا کوچ عشایر برخی استان‌ها به استان تهران می‌تواند خطرآفرین باشد. ممیزی می‌گوید: «ما مکاتبه‌ای با استانداری تهران داشتیم، به واسطه اینکه در طرح فاصله‌گذاری اجتماعی تردد بین استان‌ها دچار اشکال بود. در این مکاتبه کسانی که دستگاه‌هایی که عملیات‌ پایش را مانند پلیس راه انجام می‌دهند، هویت آنها با دفترچه عشایری مشخص می‌شود و نقطه قشلاقی و ییلاقی آنها پیداست. بنابراین، اگر قرار باشد آنها بین این دو نقطه تردد کنند، به استناد دفترچه عشایری می‌شود سندیت این موضوع را مشخص کرد. البته ما اعلام کردیم فقط در مورد ترددهای ضروری این اتفاق بیفتد. مثلا سرپرست خانوار اگر دامش در منطقه قشلاق است و می‌خواهد برای سرکشی و بردن آذوقه به گله‌اش تردد کند، باید با پلیس راه هماهنگ کند.»