نیم سال دوم تحصیلی به پایان خواهد رسید؛ اما چگونه؟
کمتر از چند روز دیگر نخستین‌ماه سال جدید به پایان می‌رسد. ساکنان ایران‌زمین درحالی دومین‌ماه هم‌زیستی با کرونا ویروس را تجربه می‌کنند که آینده چندان روشنی از نحوه پایان اپیدمی شیوع این ویروس و بازگشت زندگی به وضعیت عادی ندارند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فرهیختگان، اگر شرایط عادی حکم‌فرما بود، این هفته و با فاصله گرفتن از حال‌وهوای عید و نوروز، حرکت و فضای دانشگاه‌ها رفته‌رفته جدی‌تر و با سرعت بیشتری دنبال می‌شد. حالا اما آموزش مجازی، مهم‌ترین مساله و دغدغه‌های دانشگاه‌هاست تا به‌جای لحظه‌شماری آغاز مجدد فعالیت دانشگاه‌ها، از فرصت قرنطینه برای تداوم آموزش‌ها استفاده کنند. بستر آموزش مجازی به‌واسطه حضور و شیوع کرونا، امروز در اکثر دانشگاه‌ها و مراکز عالی کشور فعال شده تا جایی که خاکی‌صدیق، معاون وزیر علوم، تحقیقات و فناوری چند روز قبل در گفت‌وگویی از ارائه 90درصدی دروس نظری در دانشگاه‌های کشور خبر می‌دهد. موضوعی که اگرچه معاونان آموزشی دانشگاه‌ها هم با نوسانی چند درصدی آن را تصدیق می‌کنند، اما رصد اظهارات دانشجویان در صفحه‌‌ها و گروه‌های فضای مجازی چه به‌صورت فردی یا گروهی، تحقق این میزان از آموزش دروس نظری به‌صورت آنلاین و الکترونیک و اثرگذاری و کیفیت آموزش‌ها را به چالش می‌کشد. گذشته از وضعیت و کیفیت آموزش‌های برخط دانشگاه‌ها، آنچه در شرایط فعلی مسلم است و اضطراب و استرس دانشجویان را بیش از پیش خواهد کرد وضعیت بلاتکلیف دانشگاه‌ها درمورد نحوه اتمام نیم‌سال دوم سال تحصیلی است. مساله‌ای که روز گذشته با صحبت‌های ربیعی، سخنگوی دولت تشدید شد. ربیعی در نشست خبری خود با رسانه‌ها گفت که درحال حاضر برای بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها عجله نداریم. او در ادامه اضافه کرد: «آموزش در دانشگاه‌ها تداوم دارد و تصمیم‌گیری چگونگی تداوم این روند به‌عهده خود دانشگاه‌هاست.»
هرچند خاکی صدیق معاون وزیر علوم در گفت‌وگوی خود با مهر گفته تلاش ما این است که تقویم آموزشی دانشگاه‌ها تغییر نکند، اما در این زمینه دست دانشگاه‌ها را باز گذاشته‌ایم، بنابراین آنها می‌توانند طبق ۲۰ بند پیشنهادی که به آنها ابلاغ شده، زمان برگزاری امتحانات را مقداری جابه‌جا کنند یا پایان نیم‌سال آموزشی دانشگاه را بسته به شرایط مدیریت کنند. اما گفت‌وگو با مسئولان دانشگاه‌ها نشان می‌دهد آینده سال تحصیلی 99-98 حتی برای دانشگاه‌ها هم چندان روشن نیست و با وجود اختیار کافی بسیاری از دانشگاه‌ها کماکان منتظر آینده هستند.
اما به واقع با توجه به احتمال شیوع کرونا، برای پایان سال تحصیلی فعلی چه آینده‌ای را می‌توان متصور شد؟ به‌نظر می‌رسد بررسی احتمالات و شرایط پیش روی دانشگاه‌ها، امکان انتخاب از میان چهار حالت کلی را برای مسئولان و تصمیم‌گیران فضای دانشگاه به دنبال خواهد داشت. نخستین حالتی که می‌توان هرچند ضعیف درنظر گرفت، احتمال بازگشت دانشگاه به وضعیت عادی در اردیبهشت‌ماه است. گرچه با وضعیت نامشخص ابتلا به کرونا در روزهای آینده و به دنبال آغاز فعالیت‌های روزمره در کشور نمی‌توان چندان به آن امید داشت. البته واکنش دانشجویان به صحبت‌های رئیس‌جمهور مبنی‌بر امکان فعالیت‌های دانشگاه با دانشجویان تحصیلات تکمیلی نشان داد درصورت بازگشایی دانشگاه‌ها در شرایط فعلی، حضور دانشجویان حتی در مقاطع ارشد و دکتری امری محال و دور از ذهن به‌نظر می‌رسد. از سوی دیگر حضور دانشجویان در خوابگاه‌ها و تردد در فضاهای آموزشی مانند کلاس‌ها، کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها در کنار استفاده از خدمات غذایی و رفاهی به صورت مشترک، همه‌و‌همه می‌تواند به شیوع کرونا در دانشگاه‌ها دامن زند. نکته‌ای که مسئولان آموزش هم به آن واقف هستند، به طوری که معاون فرهنگی وزیر بهداشت روز گذشته گفته دانشگاه‌ها باید آخرین جاهایی باشند که بازگشایی می‌شوند چون خوابگاه دارند و از اقصی نقاط کشور در این خوابگاه‌ها حاضر می‌شوند.
شکل دیگری که برای پایان نیم‌سال دوم سال تحصیلی فعلی می‌توان ترسیم کرد، تداوم آموزش‌ها تا شروع فصل گرما و برگزاری امتحانات به‌صورت حضوری در زمانی است که همه امیدواریم به‌دنبال افزایش دما، بساط حضور کووید19 هم از کشور برچیده شود و با کمرنگ شدن احتمال شیوع کرونا فعالیت دانشگاه‌ها با برگزاری امتحانات خاتمه یابد. البته در اجرای این حالت دو چالش جدی در برابر دانشگاه‌ها قرار خواهد گرفت؛ اول خطرات بهداشتی ناشی از عدم کنترل کرونا و شیوع آن و دیگری زیربار نرفتن دانشجویان به‌ویژه سال بالایی‌ها. ناگفته روشن است که مطالعه بسیاری از دروس سنگین رشته‌های فنی بدون کمک اساتید، امری سخت و تا حدی ناممکن برای دانشجویان خواهد بود و احتمالا تعداد زیادی از دانشجویان از ترس عدم کسب نمره لازم در امتحان شرکت نخواهند کرد و ترجیح می‌دهند بار دیگر در ترم بعد همان درس را با استاد و به شیوه حضوری بگذرانند.
سومین حالت مفروض برای پایان سال تحصیلی جاری در شرایط کرونایی، ادامه آموزش‌های مجازی مطابق تقویم آموزشی دانشگاه‌ها و برگزاری امتحانات به‌صورت مجازی است. احتمالی که با توجه به وجود بسترهای لازم به‌نظر نمی‌رسد به‌جز چند دانشگاه بزرگ کشور، سایر مراکز آموزش عالی امکان اجرایش را داشته باشند. از سوی دیگر راستی‌آزمایی کیفیت آموزش‌ها و فراگیری مطالب از سوی دانشجویان در این شیوه به‌سادگی امکان‌پذیر نیست و به‌ویژه در دروس پایه‌ای، دانشجویان دچار چالش‌های مختلفی در ترم‌های بعدی خواهند شد. از سوی دیگر شاید به‌واسطه تجربه برگزاری امتحانات کتاب باز، امکان برگزاری چنین سبک از آزمون‌ها در رشته‌های فنی مهندسی قابل تامل و تصور باشد، اما در سایر رشته‌ها به‌ویژه رشته‌های انسانی آنچنان کارگشا نخواهد بود. البته این حالت از حیث مالی و تدارکاتی ایده‌آل‌ترین شکل برای دانشگاهایی است که در ایام سال تحصیلی همواره با مساله کمبود بودجه دست به گریبان بودند.
درنظر گرفتن دروس سنگین رشته‌های فنی درکنار کیفیت آموزش‌های مجازی، بیش از هرچیز موید لزوم ارائه آموزش‌های حضوری برای بسیاری از دروس است. اتفاقی که طبیعتا در شرایط موجود و تقویم فعلی دانشگاه‌ها امری ناممکن به‌نظر می‌رسد، اما شاید بتوان با استفاده از فرصت تابستان و جایگزین کردن آموزش‌های ترم دوم به حالت فشرده و یک ماه با ترم تابستانی دانشگاه‌ها، روشی اتخاذ کرد تا هم دروس نیم‌سال دوم به‌صورت کامل تدریس و رفع اشکال شود و از سوی دیگر نیازی به تکرار آنها و تداوم آموزش چنین درسی در ترم بعدی دانشگاه‌ها نباشد. البته فرصت کم دانشگاه‌ها تا شروع ترم بعدی و سال جدید تحصیلی، هزینه‌های صنفی دانشگاه‌ها و از سوی دیگر تاخیر همیشگی برخی اساتید در ارائه نمره دروس امتحانی دانشجویان، جزو پاشنه آشیل‌های چنین حالتی است.
صرف‌نظر از پیش‌بینی‌ها و احتمالات نحوه بازگشایی دانشگاه‌ها، تداوم وضعیت فعلی بدون‌شک بر استرس‌ها و اضطراب‌های فعلی دانشجویان اضافه خواهد کرد. پیگیری‌ها نشان می‌دهد اکثر دانشگاه‌ها هنوز درخصوص چگونگی پایان ترم تصمیمی نگرفتند و باید منتظر روزهای آینده ماند تا بلکه اوضاع بلاتکلیف دانشجویان بالاخره خاتمه یابد. درکنار لزوم پایان بلاتکلیفی، شاید با تصمیمی منطقی و درنظر گرفتن شرایط خاص برای این ترم توسط دانشگاه‌ها، به‌ویژه درنظر گرفتن شرایطی برای حذف درس پس از امتحانات درصورت کسب نمره ضعیف یا امتحان مجدد بدون احتساب در واحدهای ترم بعد، دانشگاه‌ها بتوانند درهرکدام از حالت‌های یاد شده، کمکی به بازگشت آرامش به دانشگاه‌ها و دانشجویان داشته باشند.
