اقتصاد جهان در شوک
اقتصاد جهانی در هفته‌های گذشته تحت تأثیر تبعات شیوع ویروس کرونا در حال دست‌و‌پنجه نرم‌کردن با نشانه‌های اولیه از سقوط بی‌سابقه در تعداد مسافران پروازها، سرمایه‌گذاری‌ها و ارزش سهام بورس‌های بین‌المللی بود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، اما تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده ضربه مهلک دیگری به اقتصاد جهانی وارد کرد. ترامپ اعلام کرده که به مدت یک ماه ممنوعیت سفر از اروپا به ایالات متحده را اعمال خواهد کرد تا ویروس کرونا بیش از این شیوع پیدا نکند. این تصمیم نه‌تنها باعث آرامش بازارهای مالی نشد بلکه بر ترس و نگرانی سیاست‌مداران و بازارهای مالی جهان افزود.
این تصمیم رئیس‌جمهور ایالات متحده در اولین گام، باعث افزایش ضرر مالی خطوط هوایی، هتل‌ها، رستوران‌ها و کارخانه‌‌های بزرگ از جمله بوئینگ و ایرباس خواهد شد. یک روز پس از اعلام ترامپ، شاخص «داو جونز» سقوطی 10درصدی و 2350 واحدی را تجربه کرد. چنین سقوطی از دوشنبه سیاه در اکتبر سال 1987 تاکنون بی‌سابقه بود. یک روز قبل از آن هم رکوردی دیگر به ثبت رسیده بود و دوره رشد 11ساله سهام بورس که ترامپ وارث آن بود، با سقوط همراه شد.
اثرات منفی در بازارهای مالی آسیا و اروپا هم قابل توجه بود و روز پنجشنبه این بازارها سقوطی دورقمی را تجربه کردند. از سوی دیگر قیمت یک بشکه نفت که در روزهای اخیر کاهشی کم‌سابقه را در پیش گرفته بود، در پی تصمیم ترامپ درباره منع یک‌ماهه سفر از اروپا به آمریکا که به معنی کاهش تقاضا خواهد بود، با شیب تندتری سقوط کرد.
بروز چنین زلزله‌ای در بازارهای مالی و اقتصادی جهان در حالی رخ می‌دهد که پیش از این انتظار می‌رفت تبعات اقتصادی شیوع ویروس کرونا قابل کنترل باشد و ترامپ هم هشدارها درباره شیوع کرونا را توطئه‌ای تازه از سوی مخالفانش برای شکستش در انتخابات 2020 می‌دانست.
سال 2020 در حالی آغاز شد که امید می‌رفت پس از دو سال تنش تجاری میان ایالات متحده با چین و اتحادیه اروپا، اوضاع اقتصادی جهان روندی مثبت را طی کند. آمارهای اولیه از ارقام پایان سال 2019 و ابتدای 2020 هم از رشد سالم اقتصاد جهانی حکایت می‌کرد و این امر نگرانی‌ها درباره بروز رکود در بازارهای مالی آسیا، اروپا و ایالات متحده را بی‌اثر کرده بود. اما امروز در شرایطی قرار گرفته‌ایم که نمونه‌ای کوچک از آن را در جریان بحران مالی 2009-2008 شاهد بودیم و رفتار بازارهای سرمایه نیز مشابه رفتارشان در همان جریان سرمایه در بازارهای جهانی رو به خشک‌شدن می‌رفت. این بار اما این نگرانی وجود دارد که بدهی‌هایی که در پی شیوع ویروس کرونا و اتخاذ سیاست‌های احتیاطی ایجاد می‌شود، قابل مقایسه با آنچه در سال‌های 2008 و 2009 بر بازارهای مالی جهان گذشت، نباشد. «رابین بروکس» اقتصاددان ارشد مؤسسه مالی بین‌المللی به فارن پالسی می‌گوید: «ما در اقتصاد، چنین شرایطی را توقف ناگهانی می‌نامیم. این حالت به‌ویژه در بازار سرمایه‌های نوظهور رخ می‌دهد. در این‌گونه بازارها جریان سرمایه با کوچک‌ترین ضربه منفی می‌تواند متوقف یا حتی منفی شود و کشورها را وارد دوره رکود کند. آنچه امروز در ایالت متحده رخ می‌دهد دقیقا مشابه چنین وضعیتی است. این اثر منفی هم تنها ناشی از جریان سرمایه خارجی نیست بلکه شیوع ویروس کرونا باعث افزایش شدید میزان ریسک‌‌پذیری در بازارهای مالی این کشور شده است».
بانک مرکزی آمریکا اعلام کرده که برای جبران ضررهای ناشی از شیوع ویروس کرونا بر بازارهای مالی، برنامه‌ای برای تزریق هزار میلیارد دلار به سیستم مالی و کمک به مهار مسیرهای فرار سرمایه اختصاص خواهد داد. این اقدام بانک مرکزی آمریکا سومین مداخله این نهاد دولتی آمریکا در بازار آزاد پس از شیوع ویروس کرونا است اما سهام «داو جونز» نه‌تنها واکنشی مثبت به این مداخله نشان نداد بلکه سقوط ارزش سهام آن ادامه یافت.
درحالحاضر با شیوع کرونا چالشی ایجاد شده که هنوز پاسخ روشنی برای آن وجود ندارد. موضوع مهم این است که رکود اقتصادی ناشی از شیوع این بیماری چگونه خود را نشان می‌دهد و همچنین مدت زمان این رکود چقدر خواهد بود. با شیوع کرونا در چین در پایان سال 2019 و ابتدای 2020 ابتدا این کشور وارد دوره‌ای از رکود اقتصادی شد اما امروز ظاهرا این نشانه‌ها در حال کم‌رنگ شدن است. با‌این‌حال در سوی دیگر جهان اوضاع رو به وخامت می‌رود. درحالحاضر در اروپا این ویروس در حال شیوع است و دوره ابتدایی خود را می‌گذراند. ایتالیا به‌عنوان یکی از هفت اقتصاد بزرگ جهان بیشترین آسیب را از شیوع این بیماری دیده و با قرنطینه خود تقریبا دوران فلج اقتصادی را سپری می‌کند. دیگر کشورهای اروپایی هم کم‌و‌بیش خود را برای شرایط مشابهی آماده می‌کنند.
این امیدواری نزد تحلیلگران وجود دارد که ویروس کرونا تنها یک‌چهارم اقتصاد جهان را درگیر کند و سپس مهار شود. بروکس هفته گذشته در ارزیابی خود درباره اقتصاد ایالات متحده، رشد اقتصادی بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را به 1. 3 درصد کاهش داد. این برآورد با این فرض صورت گرفته که دوره همه‌گیری ویروس خیلی زود پایان یابد و از شش‌ماهه دوم سال 2020 روند احیای اقتصادی آغاز شود. «این فرض بازیابی اقتصادی اما نواقص و مشکلاتی دارد. درحالحاضر در کنار سقوط بازارهای سهام، قیمت هر بشکه نفت نیز روندی نزولی را طی می‌کند و این می‌تواند با ایجاد تردید در اعتبار مالی ایالات متحده، دوره رکود اقتصادی را طولانی‌تر و وخیم‌تر کند. انتظار دارم رشد اقتصاد جهانی در سال 2020، حدود 1 درصد سقوط کند که در صورت تحقق این امر، جهان کمترین رشد اقتصادی پس از بحران بزرگ مالی را تجربه خواهد کرد».
تصمیم اخیر ترامپ از جهاتی دیگر هم جنجالی است. رئیس‌جمهور آمریکا با اعلام ممنوعیت یک‌ماهه سفر از 26 کشور عضو شنگن (غیر از بریتانیا و ایرلند) با انزوای ایالات متحده، می‌خواهد مشکل شیوع این ویروس و عدم اتخاذ تدابیر احتیاطی اولیه را به گردن اروپا بیندازد. اما همین کار را هم به درستی انجام نداده است؛ چراکه مبتلایان به ویروس کرونا در بریتانیا روندی رو به رشد دارند اما ترامپ این کشور را مستثنا کرده است.
انزوای ایالت متحده از بقیه جهان، سیاستی بود که ترامپ از ابتدای ریاست‌جمهوری، به دنبال تحقق آن بود اما این انزوا می‌تواند منجر به افزایش تنش‌های تجاری میان ایالات متحده و دیگر نقاط جهان شود. علاوه بر این زنجیره تأمین کالا و خدمات را هم با چالشی جدی روبه‌رو می‌کند. تأثیر منفی این احتمالات می‌تواند باعث کاهش درآمد شرکت‌ها، ناتوانی در پرداخت حقوق کارکنان، افزایش هزینه‌های بهداشت عمومی و تعطیلی بسیاری از کارخانه‌ها در داخل و خارج ایالات متحده شود.
