دردسرهای مهمان ناخوانده در بازار

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل، مهمان ناخوانده‌ایی به نام «کرونا » بازارهای پرهیاهو و پرمتقاضی دم عید، را متشنج و غیرقابل پیش‌بینی کرد. ویروسی که چراغ خیلی از کسب وکارها را خاموش وبی رونق کرد. شاید کمتر کسی فکر می‌کرد که شیوع این ویروس بتواند همه برنامه‌ریزی‌های صاحبان کسب وکار را آنهم در آستانه سال نو به هم بریزد. اما قسمت غم‌انگیز ماجرا، متولیانی بدون برنامه وزارت صمت است که این‌بار هم در صحنه‌های بحرانی بدون هیچ تدابیر ویژه‌ای به استقیال این ویروس رفتند. هر چند دامنه شیوع این بیماری گسترده‌تر شد، تازه متولیان صنعتی و تجاری به فکرشان رسید که باید کاری بکنند. یکی به فکر تولید سه شیفته کارخانجات افتاد و مسوول دیگری هم درصدد تغییر سیاست‌های تجاری برآمد؛ آنهم خیلی دیرهنگام. موضوع اینجاست که هر چند همین اقدامات اورژانسی برای مبارزه کرونا ضروری است، اما خیلی خیلی بی‌موقع و دیرهنگام است؛ گویا مقامات دست روی دست گذاشتند تا مهمان ناخوانده در کشور جولان دهند و سپس به فکر چاره باشند. در این میان، عملکرد بسیار ضعیف معاونت صنایع وزارت صمت از همه بیشتر خودنمایی می‌کند. معاونتی که هیچ گونه برنامه‌ای تا قبل و حتی در روزهای اول شیوع این بیماری در دستور کارش قرار نگرفت تا برای تولید اقلام بهداشتی ضرور که این روزها یکی از نیازهای ضروری مراکز بهداشتی و مردم است، اقدام عاجلی انجام دهد و گویا همه امور را به تنظیم بازار واگذار کرده است؛ حال باید گفت وقتی کالایی نیست یا تولیدش کم است؛ چه کاری از دست تنظیم بازار بر می‌آید؟ وقتی سکان معاونت تولید کشور به دست افرادی ناکارآمد ونابلد سپرده می‌شود، نتیجه‌اش می‌شود، همین آشفته بازار در تولید و عرضه اقلام پزشکی آن هم در شرایط بحرانی. با همه اینها، به نظر می‌رسد، بازار کالاها در آستانه سال نو، علاوه بر شیوع این بیماری، به دلایل دیگری چون افزایش قیمت‌های بی‌ضابطه، روزهای خوبی را سپری نمی‌کنند. هرچند مسوولان ستاد تنظیم بازار به گفته خودشان در تلاش برای نظم بخشی و رونق در بازارها هستند، اما در شرایطی که صفی برای خرید وجود ندارد.

   مشاهدات عینی از بازار

رچندی پیش بود که سری به بازار زدیم تا حال و روز بازار عید را از نمایی نزدیکتر شاهد باشیم. به همین منظور به سراغ بازیگران اصلی بازار یعنی فروشندگان و خریدارن رفتیم و در صحبتی کوتاه از زاویه دید هر یک به بازار نگریستیم. برآیند صحبت با فروشندگان مختلف بازارهای آجیل و خشکبار و همچنین بازار پوشاک و میوه موید آن بود که بازار امسال در مقایسه با سال قبل، افزایش30 تا 300 درصدی قیمت را تجربه می‌کرد. افزایشی که کاهش خرید و کوچک شدن روزافزون سفره مصرف‌کننده را رقم زد. در همین حال اما فروشندگان، افزایش قیمت را متاثر از افزایش هزینه‌های برق، گاز و... و همچنین افزایش قیمت خرید خودشان عنوان می‌کردند. از سویی همانطور که خود فروشندگان نیز بدان اذعان داشتند، اکثر محصولات تولید داخل و برندهای ایرانی بودند. اما با این وجود به دلایل زیادی از جمله واردات مواد اولیه، این افزایش قیمت نمی‌توانست مستقل از اثرات نوسانات نرخ ارز باشد. در همین حال فروشندگان نکته دیگری را نیز متذکر می‌شدند اینکه با توجه به عدم فروش اجناس موجود، فروشنده نمی‌توانست کالاهای جدید را خریداری و به بازار عرضه کند و این مشکلی بود که طبق مشاهدات عینی هم از سوی بسیاری از خریداران مطرح می‌شد. شاید بتوان با کمی اغماض موضوع کاهش خرید را به کاهش تنوع محصولات و عدم رضایت مشتری از محصولات نسبت داد، اما نباید ساده‌انگارانه به موضوع نگریست، پس مشکل کجاست؟ به سراغ خریداران رفتیم، که با جیب نسبتا خالی به بازار می‌آیند و بدون خرید خارج می‌شوند. اغلب خریداران بر این باور بودند که با کاهش تقاضا و نخریدن محصول می‌توان ترمز افزایش قیمت‌ها را کشید، اما نیاز به بعضی از اقلام کالا مانع از درست عمل کردن این سرعت‌گیر می‌شود. تاجایی که مردم ناچار به خرید کالاهای اساسی از جمله گوشت و میوه و... به هر قیمتی هستند.

در این میان از مصرف‌کنندگان پرسیدم که از پویش بدون قیمت نخریم تا چقدر اطلاع دارند؟ با بررسی پاسخ‌های آنها می‌توان چنین برداشت کرد که بسیاری از مردم از این پویش بی‌خبر بودند و مطابق گفته‌های فروشندگان نیز، ندرتا با اعتراض مشتریان نسبت به عدم درج قیمت بر روی محصول مواجه شدند. این در حالی است که مطابق ماده 6 قانون تعزیرات حکومتی مصوب سال 67 و ماده 65 قانون نظام صنفی مصوب سال 92 درج قیمت الزامی و تخلف از آن جریمه‌های نقدی، درج تخلف در پرونده واحد و... را به دنبال خواهد داشت.  در همین رابطه، محمدرضا کلامی مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، تامین، توزیع و تنظیم بازار وزارت صمت و سخنگوی ستاد تنظیم بازار می‌گوید: پویش«بی‌قیمت نخریم » توسط برخی از سازمان‌های صنعت و معدن استان‌ها پیشنهاد شده بود و با توجه به اثرگذاری آن به تصویب شصت و نهمین جلسه کارگروه تنظیم بازار کشور رسیده است. همچنین وی تصریح کرد که عدم درج قیمت روی محصول، تلاش به منظور گرانفروشی تلقی خواهد شد و در صورت مشاهده این تخلف، نه تنها جریمه عدم درج قیمت بلکه جریمه گرانفروشی نیز در مورد واحد متخلف اعمال خواهد شد. اما اجرای این پویش پیش از هر چیز نیازمند اطلاع‌رسانی به مردم و همکاری آنان در عدم خرید محصول بدون قیمت خواهد بود و در این میان باید پتانسیل رسانه‌ها و سایر سازمان‌ها و دستگاه‌های آگاهی‌بخش را مورد توجه قرار داد.  از سویی چندی پیش، مسوولان وعده‌هایی در راستای تنظیم بازار عید داده بودند که شاید می‌توانست جامه عمل بر تن کند اگر کرونا دامن گیر کشور نمی‌شد. به‌طوریکه عباس قبادی دبیر ستاد تنظیم بازار وزارت صمت  از برگزاری حدود 222 نمایشگاه با حضور 25 هزار غرفه خبر داده بود که مقرر شده بود در کنار این نمایشگاه‌ها، اجرای طرح فروش فوق‌العاده در فروشگاه‌های کشور را نیز شاهد باشیم. نمایشگاه‌هایی که کرونا بساطشان را جمع کرد. در همین حال، اما قبادی از تشکیل ستاد مقابله با بیماری کرونا خبر داده بود . البته این مقام مسوول، از تدارک 100 هزار تن سیب و پرتقال جهت توزیع در شبکه‌های منتخب میوه و تره بار خبر داده بود. خبری که اگرچه تا حدودی شاهد اجرایی شدن آن هستیم اما باز هم دست دلالان و انتشار ویروس کرونا روند اجرای آن را با اختلال مواجه کرد. اوضاع بازار رضایت بخش به نظر نمی‌رسد و همچنان نوسانات قیمت در بازارها محسوس است. در این میان آنچه از اهمیت بالایی برخوردار است اینکه نظارت بر بازار به چه شکل خواهد بود و چه تدابیری در این خصوص اندیشیده شد؟ مشاهدات میدانی ما از بازار، حاکی از آن بود که مردم ضمن بی‌اثر دانستن نظارت‌ها، نسبت به ثبت شکایت و راه‌های اعلام تخلفات فروشندگان آگاهی لازم را ندارند. بسیاری بر این باور هستند که حتی در صورت ثبت تخلفات واحدها و اعتراض به گرانفروشی و... توسط آنها، این قبیل اقدامات بی‌فایده خواهد بود. چراکه روند طولانی رسیدگی به اعتراضات، مردم را منصرف از انجام این کار کرده است.  شرایط بحرانی حاکم بر بازار اما اسحاق جهانگیری معاون اول رییس‌جمهور را دست به کار کرد تا تامین فوری کالاهای اساسی مورد نیاز مردم را از اولویت‌های تمام دستگاه‌ها عنوان کند و بر رصد مستمر وضعیت بازار تاکید دارد. وی خواهان آن است که همه دستگاه‌ها تلاش کرده تا شرایطی را فراهم کنند که در تامین تقاضا و نیاز بازار برای ایام پایانی سال و ماه مبارک رمضان هیچ گونه مشکلی پیش نیاید.  بازار آشفته این روزها اما دیگر مسوولان را نیز به تکاپو واداشت. به‌طوری‌که در این رابطه رضا رحمانی، وزیر صمت نیز در مسیر حفظ آرامش بازار، همکاری مردم در هر مقامی اعم از تولید‌کننده، توزیع‌کننده و مصرف‌کننده را پیش شرط مهم و موثری می‌داند. از طرفی رحمانی، وعده تشدید نظارت و برخورد با متخلفان صنفی، تولیدی و خدماتی را نیز داد که حکایت از اهمیت بیش از پیش نظارت بر کیفیت، کمیت، قیمت و مهم‌تر از همه بهداشت موادغذایی و سایر محصولات عرضه شده به بازار دارد، به ویژه در این برهه زمانی حساس که ردپای دلالان و سودجویان در گل آلود کردن شفافیت بازار قابل شناسایی است.الب ته این ایراد به معاونت صنایع وزارتخانه صمت وارد است چرا در چنین شرایط بحرانی هیچ برنامه یا تدابیر ویژه‌ای برای تولید اقلام اساسی و اقلام پزشکی در شرایط بحرانی ناشی از شیوع کرونا در دستور کار خود قرار نداده است؛ چراکه هم‌اکنون شاهد آن هستیم که با انتشار ویروس کرونا از یک سو تب تقاضا برای محصولات ضد عفونی‌کننده و شویندها و ماسک به‌شدت بالا رفت و در کنار آن دست دلالان را برای ماهی‌گیری از این آب گل‌آلود باز کرد تا با اختلال در سیستم عرضه به بازار و احتکار آن مشکلاتی ایجاد کنند.