علائمی که باید جدی بگیرید؛ تب، سرفه، تنگی‌نفس
دکتر پیام صفوی‌نائینی، متخصص ایرانی مشغول به کار در انستیتوی قلب تگزاس، با انتشار پادکستی صوتی نتایج تحقیقات خود و همکارانش درباره ویروس کرونا و تأثیرش روی سیستم قلبی -عروقی را منتشر کردند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، بر این اساس، گفته شده است آنها در چند هفته گذشته مشغول کار روی این مقاله بوده‌اند و کار به سرپرستی دکتر محمد مجید که نویسنده گایدلاین ای‌سی‌سی است، انجام شده. بخشی از اطلاعات اعلام‌شده در این پادکست تخصصی و در حوزه پزشکی است اما بخش زیادی از مطالب برای مخاطب عادی نیز مناسب بوده و اطلاع از آنها ضروری به نظر می‌رسد.
کروناویروس برای همه افرادی که در فیلد پزشکی هستند، مهم است و در این توضیحات صرفا به مواردی اشاره می‌کنم که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ اول به صورت خیلی سریع خانواده کروناویروسها را مرور می‌کنم. کروناویروسها شامل چهار گروه می‌شوند. آلفا، بتا، گاما و دلتا که فقط آلفا و بتا در انسان ایجاد بیماری می‌کنند و ویروسی جدید و ناشناخته برای ما انسان‌ها به شمار نمی‌رود. ما سال‌هاست آنها را می‌شناسیم. اولین مورد ثبت‌شده کروناویروس که باعث ایجاد بیماری در انسان شد، در ۱۹۶۰ گزارش شده منتها تا سال‌های ۲۰۰۲، ۲۰۰۳ که بیماری سارس معرفی و باعث مقدار زیادی کشتار در چین شد، مشکلی با کروناویروسها نداشتیم و آنها را ویروس‌های نسبتا بی‌آزاری می‌دانستیم که باعث ۱۵ تا ۳۰ درصد سرماخوردگی‌ها می‌شدند.
ما تا حالا سه کروناویروس کشنده را می‌شناسیم که اولی سارس کروناویروس بود که در سال ۲۰۰۲، ۲۰۰۳ در چین باعث مرگومیر زیاد شد. میزان تلفات سارس ۱۰ درصد بود، یعنی متأسفانه ۱۰ درصد کسانی که دچار سارس شدند، از دنیا رفتند. موضوع دیگر که درباره سارس باید ذکر کرد، این است که بسیار باعث آشفتگی شد و ترسی عجیب در همه دنیا در همان زمان به وجود آورد و در تقریبا شش ماه چیزی حدود ۴۰ میلیارد دلار ضرر و زیان اقتصادی بر دنیا تحمیل کرد. ریشه عامل انتقال ویروس سارس به انسان را از خفاش می‌دانند. دومین کروناویروس کشنده را در سال ۲۰۱۲ شناختیم. به اسم «مرس» که در عربستان سعودی شناخته شد. عامل مرس هم خفاش اعلام شد و حیوان واسطش شتر بود. نکته دیگری که درباره مرس مهم است، این است حدود ۳۰ درصد کسانی که به مرس مبتلا شدند، متأسفانه فوت کردند. مرس محدوده‌اش اکثرا در عربستان سعودی بود و اپیدمی نسبتا محدودتر هم در کره جنوبی ایجاد کرد. سومین کروناویروس کشنده که می‌شناسیم، همین سارس کروناویروس دو است که اواخر سال ۲۰۱۹ در چین شناخته شد و اسم آن را کووید ۱۹ گذاشتند. عامل کروناویروس دو را هم خفاش اعلام کردند. نحوه انتقال بیماری هم که از انسان به انسان است و در اثر ارتباط نزدیک با فرد بیمار که فاصله نزدیک تا دومتری در صورتی که فرد عطسه کند، ذرات تنفسی می‌تواند منتقل و باعث بیماری در افراد دیگر شود.
در این‌باره مطلبی دیگر که وجود دارد و ما از سارس و مرس یاد گرفتیم، این است که این کروناویروس‌های کشنده می‌توانند مدت‌زمان زیادی خارج از بدن انسان به زندگی‌شان ادامه دهند و گزارش‌هایی است که سارس تا حدود ۹ روز می‌تواند روی اجسام خارجی به زندگی ادامه دهد و کماکان قابلیت عفونت‌زایی خودش را حفظ کند برای همین به مردم توصیه می‌شود علاوه بر داشتن ماسک برای محافظت از خودشان وقتی به اجسام خارجی دست می‌زنند، حتما قبل از اینکه دست‌شان را به دهان، بینی یا چشمشان بزنند، دست‌شان را شسته و ضدعفونی کنند چراکه احتمال دارد آلودگی در اجسام خارجی به دست منتقل و از دست به دهان، چشم و بینی منتقل شود بنابراین در کنار زدن ماسک، شست‌وشوی مداوم دست‌ها به همان اندازه مهم است.
درباره تشخیص این ویروس، نکته مهم این است که در چند هفته گذشته تعدادی از کیت‌های تشخیصی در چین پس از ابتلا بهبود پیدا کردند و البته یکی از دلایل اینکه مقداری میزان تعداد مبتلایان در چین زیاد شد این بود که روش‌های تشخیصی بهبود پیدا کرد.
یکی دیگر از مطالب مهم در این‌باره این است که دوره نهفتگی این نوع کروناویروس، ۲ تا ۱۴ روز است و همچنین اینکه هر فرد آلوده به آن می‌تواند ۲.۲ نفر را آلوده کند.
یکی از نکات جالبی که درباره سارس وجود داشت، این بود که بین ۱۶ تا ۷۰ درصد بیمارانی که به خاطر سارس مراجعه می‌کردند و البته تابلوی اصلی بالینی‌شان هم با مشکلات تنفسی بوده، به طور هم‌زمان مسائل گوارشی و اسهال داشتند و در مرس در بستری‌های اولیه حدود ۲۵ درصد مریض‌ها علاوه بر تابلوی اصلی مشکلات تنفسی مشکلات گوارشی هم داشتند. در گزارش‌های اولیه درباره کرونا نیز بین دو تا ۱۰ درصد مشکلات گوارشی از قبیل دل‌درد و اسهال گزارش شده است. در مقاله‌ای دیگر هم از فاضلاب دو بیمارستانی که مریض‌های سارس در چین بستری بودند، نمونه‌هایی گرفتند و متوجه شدند سارس تا حدود دو هفته در این نمونه‌های فاضلاب قابل ردیابی بوده و می‌توانسته کماکان خاصیت عفونت‌زایی‌اش را حفظ کند؛ بنابراین با توجه به یافته‌هایی که از مرس و سارس وجود دارد، احتمال اینکه انتقال «فیکال اورال» باشد، بسیار بالاست ولی الان مقاله ثبت‌شده‌ای که این را حتما تأیید کند، وجود ندارد. صرفا ظن هست به دلیل یافته‌های گذشته از سارس و مرس، درباره انتقال فیکال اورال چیزی که من مقداری به آن فکر کردم و شاید مقداری من را نگران کرده، این است که در سال‌های پیش شایعاتی بود که گاهی برای به‌دست‌آوردن سبزیجات و میوه‌جات از کودهایی استفاده می‌شود که شائبه آلودگی به فاضلاب انسانی داشته است.
اگر چنین چیزی در جایی وجود داشته باشد، بد نیست که به مردم توصیه کنیم برای شستن سبزیجات و میوه‌جات دقت بیشتری کنند. به‌ویژه که حالا مردم خرید هم می‌روند و به میوه‌ها دست می‌زنند. این هم خودش عاملی است که ما به مردم توصیه کنیم میوه‌ها و سبزیجات را بیشتر بشویند؛ مثلا در یک ظرفی بگذارند مقداری آب و سرکه و نمک بریزند و بگذارند کمی خیس بخورد. البته هیچ منبع علمی هیچ پیشنهادی درباره شست‌وشوی میوه‌ها برای پیشگیری از کرونا نداده و صرفا این مطلبی بود که به ذهن خود من رسید و احتیاط در این زمینه بد نیست.
نکته مهم دیگر درباره کروناویروس میزان مرگومیر ناشی از آن یا DEAD RATE آن است که بر‌اساس بهترین تحقیقی که الان وجود دارد که چینی‌ها اطلاعات نزدیک به ۷۲ هزار مریض را در قالب آن منتشر کردند، این میزان برای کرونا ۲.۳ درصد است؛ ولی برای تفسیر این عددها باید مقداری احتیاط کرد. برای اینکه دیدم بعضی از مردم فکر می‌کنند دو درصد معنی‌اش این است که از هر صد نفری که کرونا می‌گیرند، ۹۸ درصد هیچ مشکلی ندارند و خوب می‌شوند و صرفا دو درصد می‌میرند؛ در‌صورتی‌که می‌دانیم درواقع این‌طور نیست و در‌هر‌صورت سهم قابل اعتنایی از مریض‌هایی که کروناویروس می‌گیرند، بر اثر اقدامات درمانی است که از مرگ نجات پیدا می‌کنند. در مقاله ۷۲ هزار‌تایی چینی‌ها، آنها ۸۰ درصد افراد مبتلا‌شده را مایلد گزارش کردند، ۱۴ درصد سویر و پنج درصد کریتیکال. میزان کریتیکال نزدیک دو هزار نفر بوده که می‌شود حدود پنج درصد؛ ولی نکته درخور‌توجه این است که DEAD RATE در بین مریض‌های کریتیکال ۵۰ درصد بوده. این عدد خیلی مهمی است. همچنین باید توجه کنیم مریض‌هایی که در این تحقیق مشکلات زمینه‌ای داشتند؛ مثل فشارخون، مشکلات قلبی-عروقی، سرطان، مشکلات تنفسی و... این مریض‌ها در مرگومیر سهم بزرگ‌تری داشتند و درواقع دِد رِیت در مریض‌هایی با مشکلات زمینه‌ای ۱۰ درصد بوده و باید متوجه باشیم این دو درصد مرگ برای افراد عادی است و گروه‌های در خطر با مشکلات زمینه‌ای می‌توانند میزان مرگومیر بسیار بالاتری داشته باشند.
نکته درخور‌توجه دیگر در همین تحقیق بازه‌های سنی است که بین صفر تا ۹ سال و زیر ۲۰ سال خیلی تعداد افراد آلوده در مقایسه با افراد بزرگ‌تر از ۲۰ سال کم بوده و در بازه سنی صفر تا ۹ سال هیچ مرگ‌ومیری گزارش نشده؛ ولی در انتهای بازه سنی در ۸۰ سال حول‌و‌حوش ۱۵ درصد میزان مرگومیر ثبت شده است. مطلب دیگر که لازم می‌دانم خدمت‌تان توضیح دهم، درباره زمان مرخص‌شدن است. عملا همه مقالات را که نگاه و مرور کردم، خیلی پروتکل مشخصی وجود ندارد برای مرخص‌کردن مریض و حتی سی‌دی‌سی هم می‌گوید مورد به مورد بررسی کنید یا به پروتکل‌هایی که مقامات مسئول منطقه‌ای به شما می‌دهند، توجه کنید؛ ولی به صورت کلی باید گفت که مریض وقتی علائمش خوب شد و تست‌هایش منفی شد، می‌توان او را مرخص کرد؛ ولی خیلی توصیه شفاف و حتمی وجود ندارد و حتما پزشکان بزرگواری که در خط اول درمان هستند، می‌توانند قضاوت خیلی بهتری برای ترخیص بیماران داشته باشند.
درباره درمان نیز باید گفت تا این لحظه متأسفانه هیچ دارو یا واکسن تأییدشدهای برای درمان بیماران مبتلا به کروناویروس وجود ندارد و هرچه هست، صرفا درمان‌های حمایتی است. البته یک‌سری تحقیقات در سطح آزمایشگاهی و حتی تحقیقات خیلی محدود وجود دارد، درباره داروهایی که می‌گویند تأثیر داشته یا احتمال می‌دهند برای کنترل آن ممکن است تأثیر داشته باشد؛ مثل برخی داروهای ضد ایدز که احتمال می‌دهند بتوانند مؤثر باشند؛ ولی همان‌طور که عرض کردم، اینها صرفا یا خیلی مطالعات محدود هستند که بدون تأییدیه استفاده شدند، به امید اینکه مؤثر باشند برای بیمار یا اینکه در حد مطالعات آزمایشگاهی و مطالعه روی حیوانات هستند و ما هنوز داروی تأییدشدهای برای درمان نداریم. البته امیدوارم در آینده نزدیک بتوان برای درمان همه کروناویروسها دارو یا واکسنی کشف کرد.
موضوع دیگر که الان اثبات‌شده نیست و قطعیت پیدا نکرده، درباره حیوان واسط کروناویروس است. هیچ‌گونه تحقیق حتمی وجود ندارد که بتواند این موضوع را اثبات کند؛ ولی در پژوهش‌هایی که کردند و نمونه‌هایی که از پنگولین گرفتند، نشان دادند که کروناویروسی که از این جانور گرفتند، خیلی شبیه است به کروناویروس؛ بنابراین احتمال می‌دهند که پنگولین حیوان واسط آن باشد. پنگولین هم یک حیوان با شکلی عجیب‌و‌غریب است که فروشش در چین غیرقانونی است و بسیار هم گران فروخته می‌شود.
و در پایان سؤال یک میلیون‌دلاری که احتمالا همه دوست و آشنا و فامیل مرتب از دوستان پزشک می‌پرسند، ما چه زمانی باید به ابتلای خود به کووید ۱۹ یا همان کروناویروس شک کنیم؟ این مسئله روی سه محور تأکید دارد: تب، سرفه، تنگی نفس. مجدد تکرار می‌کنم. تب، سرفه، تنگی نفس. این خیلی مهم است که به همه بگوییم که بعد از داشتن این سه علامت شک کنند به کووید ۱۹ و این‌طور نباشد که بعد از هر سرفه‌کردن یک ترس خیلی زیادی احساس کنند و این ترس زیاد باعث شود مراجعه غیرضروری به سیستم درمان داشته باشند که خود همین مراجعه‌های غیرضروری باعث می‌شود سیستم درمان نتواند از بهترین ظرفیت خودش برای کمک‌رسانی به مریض‌هایی که واقعا نیازمند کمک‌اند، استفاده کند. من می‌دانم این روزها سر دوستان پزشک بسیار شلوغ است. آنها با فشار مضاعفی روبه‌رو هستند. به آنها خداقوت و خسته نباشید می‌گویم. امیدوارم که خداوند توان مضاعفی به شما بدهد که بتوانید کماکان به مردم خدمت کنید و کمک کنید این مشکل مهار شود. امیدوارم خیلی زود با توجه به درایت و کاردانی شما خبرهای خیلی خوب بشنویم، از کنترل کووید ۱۹ در ایران. هرجا که هستند، برای‌شان سلامتی، طول عمر و شادی، شادی و شادی آرزو می‌کنم.
