شیر تو شیر قیمت‌ها در بازار لبنیات

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری،  درج نرخ‌های متفاوت بر بطری‌های شیر و ظرف‌های ماست و پنیر 3محصول لبنی پرمصرفی که از نرخ مصوب دولتی برخوردارند، با ایجاد حس آشفتگی در بازار لبنیات این تصور را به‌وجود می‌آورد که گویا نظارتی بر عملکرد شرکت‌های لبنی وجود ندارد و این محصولات در حال حذف از سبد مصرف خانوارهاست. درحالی‌که طی ماه‌های گذشته بازار لبنیات کاهش مصرف ناشی از افزایش نرخ را تجربه‌می‌کرد، شایعه آلودگی شیرهای تولید کشور به آفلاتوکسین، به این کاهش دامن زد و خرید لبنیات از سوی مردم را به‌شدت کاهش داد تا جایی که برخی از مغازه‌داران از افت فروش شیر به یک‌سوم میزان فروش قبل گفتند؛ افتی که هنوز هم ادامه دارد. مسئولان این صنعت نیز کاهش فروش لبنیات، به‌ویژه شیر را تأیید می‌کنند، اما میزان کاهش مصرف را کمتر از این حد می‌دانند. دبیرکل انجمن صنایع لبنی ایران  می‌گوید: شایعات مربوط به آلوده بودن شیرهای تولیدی کشور به آفلاتوکسین آمار فروش را 20درصد پایین آورده است. رضا باکری اضافه می‌کند: این موضوع بر فروش دیگر لبنیات هم تاحدودی تأثیر داشته ولی عمده کاهش آمار فروش مربوط به شیر است و حتی امروز هم با وجود شفاف‌سازی‌های صورت‌گرفته از سوی مسئولان، میانگین افت فروش روی 20درصد ایستاده و کمتر نشده است.

میزان کنونی تولید سالانه شیر خام کشور حدود 11میلیون تن با میانگین تولید روزانه 30هزار و 137تن است، اما به گفته رئیس انجمن صنفی گاوداران، این میزان می‌تواند به‌راحتی تا 4میلیون تن دیگر افزایش یابد. به‌عبارت دیگر ظرفیت تولید شیر کشور هم‌اکنون 15میلیون تن در سال است که به دلایلی کل این ظرفیت مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. احمد مقدسی دلیل این امر را اشتباه بودن فرهنگ مصرف لبنیات در کشور می‌داند و می‌گوید: استاندارد جهانی مصرف لبنیات 300کیلوگرم در سال است، اما سرانه کنونی مصرف لبنیات در دنیا بیش از 165کیلوگرم در سال نیست. براساس اهداف برنامه ششم توسعه کشور، میانگین مصرف لبنیات در ایران باید دست‌کم به استاندارد جهانی می‌رسید اما این هدف هنوز محقق نشده و سرانه مصرف ما 118کیلوگرمی لبنیات در سال است. میانگین مصرف 118کیلوگرم درحالی از سوی مقدسی اعلام می‌شود که باکری، رئیس انجمن صنایع لبنی، میانگین مصرف شیر در ایران را 80 تا 85کیلوگرم در سال عنوان می‌کند. اختلاف موجود بین آماری که از مصرف سرانه شیر کشور توسط مسئولان اعلام می‌شود از کجا نشات می‌گیرد؟

ایرانی‌ها چقدر شیر می‌خورند

انجمن صنفی گاوداران یکی از مراجعی است که می‌تواند آمار رسمی از میزان تولید شیر کشور ارائه کند. به گفته مقدسی، از 11میلیون تن شیرخام تولیدی گاوداری‌های کشور، یک میلیون تن صادر می‌شود و 10میلیون تن باقیمانده به مصرف داخلی می‌رسد که 3تا3.5 میلیون تن از این میزان، مصارف سنتی و خودمصرفی است. اما این میزان در محاسباتی که از سوی مسئولان صنایع لبنی عنوان می‌شود لحاظ نشده و آمار ارائه شده از سوی آنها تنها بر اساس مقدار شیری است که وارد صنایع لبنی کشور می‌شود. به هرحال، ‌حتی با میانگین مصرف 118کیلوگرمی لبنیات نیز ایرانیان با 47کیلوگرم فاصله با سرانه مصرف جهانی، زیر خط فقر مصرف لبنیات قرار دارند. مشکلات اقتصادی و کاهش قدرت خرید، نخستین دلیلی است که برای این فاصله عنوان می‌شود، اما برخی کارشناسان معتقدند برای مصرف لبنیات در کشور به‌درستی فرهنگسازی و برنامه‌ریزی نشده است. کاهش توان اقتصادی مردم حضور بسیاری از کالاهای اساسی را در سبد مصرفی بخش زیادی از خانوارهای کشور کمرنگ کرده است، اما در شرایطی که کشور ما بالاترین سرانه مصرف نوشابه دنیا را دارد و با درنظر گرفتن قیمت نه‌چندان متفاوت نوشابه با شیر، نمی‌تواند چندان استدلال درستی برای مصرف کم لبنیات باشد. به‌نظر می‌رسد در این زمینه، فرهنگسازی یا به‌عبارت بهتر نبود فرهنگسازی، متهم اصلی است. در چنین شرایطی، شایعاتی مثل آلوده‌بودن شیرهای تولیدی در کشور می‌تواند همین میزان اندک مصرف را نیز کاهش دهد و سلامت جامعه را بیش از پیش در معرض خطر قرار دهد.

لبنیات پرمصرف مشمول قیمت‌گذاری 

غیر از 3قلم کالا شامل شیر، ماست و پنیر بسته‌بندی(یو اف) کم‌چرب و پرچرب که هیأت دولت آنها را در گروه یک اقلام کالایی قرار داده و مشمول قیمت‌گذاری سازمان حمایت و ستاد تنظیم بازار است، سایر اقلام لبنیات طعم‌دار و به‌اصطلاح لوکس، شامل قیمت‌گذاری دولتی نیست و نرخ آن براساس عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌شود و دولت تنها نقش نظارتی در بازار این اقلام دارد. به گفته رئیس انجمن صنایع لبنی، سازمان حمایت برای تعیین قیمت محصولات حمایتی، پس از بررسی دفاتر مالی سال قبل شرکت‌های تولیدی و محاسبه قیمت تمام‌شده، اثرگذاری نرخ تورم سال‌جاری بر این صنعت را نیز محاسبه و به قیمت اضافه می‌کند و بر اساس این محاسبات قیمت جدید به تصویب می‌رسد. باکری می‌گوید: براساس قانون باید 17درصد سود نیز برای تولیدکننده لحاظ شود که سال‌هاست به‌دلیل شرایط اقتصادی خاص کشور میانگین سود خالص شرکت‌ها از 1.5 تا 1.8 درصد بیشتر محاسبه نمی‌شود. بر این اساس قیمت تعیین‌شده از سوی دولت برای هر لیتر شیر خام 2هزار و 390تومان است.

تولید لبنیات با زیان ۱۶درصد 

از نظر شرکت‌های تولیدکننده محصولات لبنی، سازوکار قیمت‌گذاری محصولات لبنی درست و اصولی نیست و به آن ایراداتی وارد است. در همایش ملی صنعت لبنیات ایران که هفته دوم بهمن‌ماه، با حضور مسئولان دولتی در کنار نزدیک به هزار نفر از فعالان صنعت لبنیات و تولیدکنندگان شیر برگزار شد، مدیرعامل صنایع شیر ایران (پگاه) سازوکار کنونی قیمت‌گذاری را به زیان صنعت لبنیات کشور دانست و گفت: قیمت‌گذاری لبنیات براساس نرخ شیرخام کیلویی 2هزار و 390تومانی صورت گرفته درحالی‌که با درنظر گرفتن سایر شاخص‌های اقتصادی امسال، ازجمله حقوق و دستمزد، هزینه بسته بندی، نرخ حامل‌های انرژی و سایر موارد، هزینه تولید بیش از ۴۰درصد افزایش داشته است. اما دولت تنها مجوز افزایش 24درصدی قیمت‌ها را به صنایع لبنی داده است؛ یعنی تولید‌کننده با زیان ۱۶درصدی باید محصولات لبنی را عرضه کند. عبدالله قدوسی با دفاع از قیمت‌گذاری براساس عرضه و تقاضا تأکید کرد که نرخ‌گذاری رقابتی می‌تواند به کاهش قیمت‌ها در برخی کالاها منجر شود، اما با سازوکار کنونی توقع ما از سازمان حمایت این است که وقتی می‌خواهند قیمت‌گذاری کنند، تمام مولفه‌ها لحاظ شود تا به صنعت آسیب وارد نشود. وی کمترین حاشیه سود در صنایع مختلف را بعد از کشاورزی مربوط به لبنیات با 1.5 درصد عنوان کرد و گفت: صنایع شیمیایی ۴۴درصد، فلزات ۳۳درصد و گروه مخابرات ۲۹درصد حاشیه سود دارند ولی کمترین حاشیه سود برای لبنیات دامپروری و کشاورزی است و شرکت ما اگر صادرات نداشت، امکان نداشت بتواند روی پای خود بایستد.

عرضه چندنرخی محصولات مشابه لبنی

با سازوکاری که برای قیمت‌گذاری لبنیات پرمصرف عنوان می‌شود، طبیعی است که قیمت یکسانی برای محصولات مشابه انتظار داشته باشیم. اما اینطور نیست و بازار عرضه چندنرخی این اقلام داغ شده و هر کارخانه‌ای قیمت‌های خود را روی بسته‌بندی محصولات درج می‌کند. اکنون در سوپرمارکت‌ها شیر کم‌چرب یک‌لیتری دامداران و پاک قیمت یکسان 5هزار تومانی دارد، اما برند نوظهور ماهشام نرخ شیر یک‌لیتری کم‌چرب خود را 5هزار و 650تومان تعیین کرده و انواع شیر یک‌لیتری پرچرب 3شرکت مذکور 3قیمت متفاوت دارد، به‌نحوی که نرخ شیر یک‌لیتری پرچرب دامداران 5هزار و 500، پاک 5هزار و 400 و ماهشام 6هزار تومان است. البته قیمت‌های مذکور برای شیرهای یخچالی است و نرخ شیرهای استریلیزه و فرادما و اصطلاحا مدت‌دار متفاوت است. در مورد نرخ ماست نیز اغلب شرکت‌ها برای ماست کم‌چرب و پرچرب تولیدی خود قیمت یکسانی تعیین می‌کنند، اما قیمت شرکت‌های مختلف با یکدیگر تفاوت دارد. قیمت ماست1.5 لیتری کم‌چرب چوپان9هزار و نوع پرچرب آن در حالی 10هزار تومان تعیین شده است که ماست 1.5 لیتری کم‌چرب و پرچرب میهن 17هزارتومان قیمت‌گذاری شده است. نرخ پنیر 400گرمی کم‌چرب و پرچرب چوپان نیز 9هزار تومان است، اما قیمت همین نوع پنیر برند کاله 11هزار و 200تومان تعیین شده است. البته این نکته را نباید نادیده گرفت که تولیدات شرکت‌های مختلف گاه از لحاظ وزن تفاوت‌هایی در حد 50گرم دارند و شاید این تفاوت وزن بتواند توجیهی باشد برای تفاوت‌های اندک قیمت. آنچه مسلم و مورد انتظار مردم است این است که در آشفته بازار رشد شبانه‌روزی قیمت‌ها و کاهش قدرت خرید حتی برای کالاهای ضروری، دست‌کم 3قلم لبنیات پرمصرف که برای حمایت از مصرف‌کننده نرخ مصوب برایشان تعیین شده، از گزند افزایش وعرضه چند نرخی در امان باشند. اما شرکت‌های لبنی عقیده دیگری دارند.

نبض بازار

 اکنون در سوپرمارکت‌ها شیر کم‌چرب یک لیتری دامداران و پاک قیمت یکسان 5هزار تومانی دارد، اما برند نوظهور ماهشام نرخ شیر یک لیتری کم‌چرب خود را 5هزار و 650تومان تعیین کرده و انواع شیر یک‌لیتری پرچرب 3شرکت مذکور 3قیمت متفاوت دارد، به‌نحوی که نرخ شیر یک‌لیتری پرچرب دامداران 5هزار و 500، پاک 5هزار و 400 و ماهشام 6هزار تومان است

قیمت‌های متنوع

قیمت ماست 1.5 لیتری کم‌چرب چوپان9هزار و نوع پرچرب آن در حالی 10هزار تومان تعیین شده است که ماست 1.5 لیتری کم‌چرب و پرچرب میهن 17هزارتومان قیمت‌گذاری شده است. نرخ پنیر 400گرمی کم‌چرب و پرچرب چوپان نیز 9هزار تومان است اما قیمت همین نوع پنیر برند کاله 11هزار و 200تومان تعیین شده است

 با سازوکاری که برای قیمت‌گذاری لبنیات پرمصرف عنوان می‌شود، طبیعی است که قیمت یکسانی برای محصولات مشابه انتظار داشته باشیم، اما اینطور نیست و بازار عرضه چندنرخی این اقلام داغ شده و هر کارخانه‌ای قیمت‌های خود را روی بسته‌بندی محصولات درج می‌کند