افسانه ماسک در برابر ویروس
ماسک‌ها با شیوع نوع جدید ویروس کرونا بار دیگر تبدیل به وسیله روزمره مردم جهان شده‌اند. اما ماسک بدون رعایت نکات دیگر می‌تواند به طور کامل در مقابل بیماری از انسان محافظت کند؟
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، استفاده از ماسک در بسیاری از کشورهای دنیا این روزها، به‌ویژه پس از وحشت شیوع نوع جدیدی از ویروس کرونا برای جلوگیری از بیماری، رایج شده است. علاوه بر این در خیلی از مواقع سال به‌خاطر مسائل مختلف از قبیل آلودگی هوا بسیاری از مردم جهان ازجمله ساکنان کلانشهرها مجبورند هر روز ماسک به صورت بزنند تا شاید کمتر دچار مریضی و بیماری‌های مختلف شوند. فارغ از مفید بودن یا نبودن و حتی نحوه صحیح استفاده، مردم از این ماسک‌ها به‌عنوان سدی دفاعی در برابر ویروس و آلودگی استفاده می‌کنند. اما چطور شد که در زندگی روزمره ما ماسک‌های مختلف جایشان ثابت شده و هر روز استفاده از آنها گسترده‌تر می‌شود؟ ویروس‌شناسان نسبت به اثربخشی کامل این ماسک‌ها در برابر ویروس‌های موجود در هوا شک و تردید دارند. اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ماسک‌ها می‌توانند در جلوگیری از انتقال ویروس از دست به دهان کمک کنند. در یک کلام محافظت ماسک‌ها نسبی است.
سر و کله ماسک از کجا پیدا شد؟
ماسک‌های جراحی برای نخستین بار اواخر قرن 18 به بیمارستان‌ها وارد شد، اما تا زمان شیوع آنفلوآنزای اسپانیایی در سال1919 که منجر به مرگ 50میلیون نفر شد، به مصرف عمومی نرسید. دکتر دیوید کارینگتون از دانشگاه لندن، به بی‌بی‌سی می‌گوید: ماسک‌های معمولی جراحی برای افراد جامعه در جهت جلوگیری از ویروس و باکتری موجود در هوا مناسب نیست، چرا که این ماسک‌ها فیلتر ندارند و کاملا به‌صورت نمی‌چسبند از سوی دیگر چشم‌ها نیز کاملا در معرض آلودگی قرار دارند، اما با این حال می‌توانند از پخش بیشتر ویروس از طریق سرفه و عطسه و انتقال از دست به دهان جلوگیری کنند.
ماسک‌ها چقدر مفید هستند؟
یک مطالعه در سال2016 نشان داد مردم در یک ساعت 23بار صورتشان را با دست خود لمس می‌کنند. جاناتان بال، استاد ویروس‌شناسی مولکولی در دانشگاه ناتینگام، در این‌باره می‌گوید: در یک مطالعه کنترل‌شده در بیمارستان، فایده استفاده از ماسک برای جلوگیری از ابتلا به آنفلوآنزا به اندازه یک دستگاه تنفس مصنوعی بود. دستگاه‌های تنفسی که دارای فیلتر هوای مخصوص هستند به‌طور خاص برای محافظت در برابر ذرات موجود در هوا طراحی شده‌اند. او تأکید می‌کند: با این حال، زمانی که شما به مطالعاتی که درباره تأثیر کلی این ماسک‌ها برای جامعه انجام شده است می‌رسید اطلاعات کمتر قانع‌کننده است. نگه داشتن ماسک روی صورت برای مدت طولانی تقریبا کاری نشدنی است.
دکتر کونور بامفورد از دانشگاه بلفاست، می‌گوید: اجرای اقدامات بهداشتی ساده بسیار مؤثرتر است. پوشاندن صورت در زمان عطسه، شستن دست‌ها و قرار ندادن دست‌ها در معرض دهان قبل از شست‌وشو می‌تواند خطر ابتلا به هرگونه ویروس تنفسی را کم کند. او ادامه می‌دهد: بهترین راهکار برای مبتلا نشدن به بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا شستن مرتب دست‌ها با آب ولرم و صابون، لمس نکردن بینی و چشم‌ها و داشتن یک سبک زندگی سالم و مناسب است. دکتر جیک دانینگ، رئیس بخش عفونت‌های نوظهور و مشترک بین انسان و حیوان در سازمان بهداشت عمومی انگلیس هم در این رابطه می‌گوید: درست است که عموما استفاده از ماسک صورت را مفید می‌دانند، اما در حقیقت شواهد کمی از آمارهای خارج از کلینیک درباره فایده این ماسک‌ها وجود دارد. او تأکید دارد که ماسک‌ها برای اثربخشی باید به درستی روی صورت قرار بگیرند، مدام تعویض شوند و اگر به درستی عمل کنند، باید خیلی زود آن را عوض کنید. او می‌گوید: تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که رعایت موارد گفته شده با استفاده طولانی‌مدت از ماسک‌ها کم می‌شود. افراد بهتر است بر بهداشت شخصی و شست‌وشوی دست‌ها تمرکز کنند.
قصه کرونا و ماسک
با افزایش شمار مبتلایان و فوت‌شده‌های ناشی از ویروس جدید کرونا، کشورهای شرق آسیا مانند تایوان، تولید ماسک‌های صورت را افزایش داده‌اند. در شهر ووهان چین که مرکز شیوع این ویروس است، استفاده از ماسک صورت اجباری است و حتی وضعیت به حدی وخیم شده که نه‌تنها در چین که طبق گزارش‌هایی در ژاپن و کره‌جنوبی ماسک کمیاب شده است. افراد امیدوارند که با این ماسک درصد ابتلا به بیماری کم شود. اما واقعا این کار چقدر مفید است؟ راینا مک‌اینتایر، استاد امنیت زیستی جهانی در دانشگاه نیوساث ولز، می‌گوید: ویروس‌های تنفسی با عطسه یا سرفه به 2روش منتشر می‌شوند؛َ یکی از طریق ذره‌های بسیار کوچک که با عطسه یا سرفه فرد مبتلا در مقابل صورت‌تان می‌توانید آنها را ببینید و حس کنید. این ذرات درشت خیلی سریع در مسیرهای تنفسی ریه می‌نشینند و اگر میزبان خوبی باشید می‌توانند شما را آلوده کنند. در کنترل عفونت بیمارستانی به ما گفته می‌شود اگر از بیمار یک تا 2متر فاصله داشته باشیم مشکلی پیش نمی‌آید. اما اینها اطلاعات منسوخ شده سال 1940 است و مثل این است که هنوز فکر کنیم زمین صاف است! مطالعات اخیر می‌گوید که فاصله‌ای که ذرات بزرگ‌تر می‌توانند طی کنند بیش از 2متر است. حتی در یک مطالعه مشخص شده این فاصله به 6متر نیز می‌رسد؛ یعنی امکان انتقال ویروس از فرد مبتلا تا فاصله ۶متری هم وجود دارد! راه دوم انتشار ویروس از طریق تنفس ذرات ریز هواست که به آنها ذرات معلق هوا نیز گفته می‌شود. مک‌اینتایر می‌گوید: آنها از اعماق ریه می‌آیند نه از گلو و بینی و حتی بعضی از این ذرات ویروسی می‌تواند از طریق تنفس عادی هم جذب شود. آنها می‌توانند در هوا مدت زیادی معلق بمانند، اما شما نمی‌توانید آنها را ببینید. یک‌بار روی یک بیمار بستری در بیمارستان مطالعه‌ای انجام شد و مشخص شد 3ساعت پس از آنکه بیمار مبتلا به آنفلوآنزا آنجا را ترک کرد ویروس‌ها همچنان در هوا پخش بودند. پس با این شرایط ماسک‌های صورتی که اکثر مردم از آنها استفاده می‌کنند فقط می‌توانند در مقابل ذرات بزرگ مقاومت کنند؛ ضمن اینکه این ماسک‌ها طوری طراحی نشده‌اند که پوششی برای راه نیافتن ذرات ریز و درشت ویروس باشند، بلکه برای عفونت نکردن زخم‌های باز بیمار در زمان جراحی طراحی شده‌اند. با این حال مطالعاتی وجود دارد مبنی بر اینکه این ماسک‌ها حتی ممکن است از بیماران نیز به اندازه کافی محافظت کنند و هنوز کسی نتوانسته اثربخشی آنها را اثبات کند. به اضافه ماسک‌های جراحی قابل تنظیم نیستند. هرکسی می‌تواند چیزی شبیه به آن را با نام ماسک جراحی بفروشد و سطح فیلتری آن تنظیم نشده است.
حتی حدس و گمان‌هایی وجود دارد که استفاده از این نوع ماسک‌ها روی محیط داغ و مرطوب دهان می‌تواند به جای از بین بردن ویروس و باکتری، محیط مناسبی برای رشد آنها باشد. اما کاترین ماکیسون، یک میکروبیولوژیست در دانشگاه لندن، اینطور فکر نمی‌کند؛ «مسئله مهم این است که آنها به‌درستی به‌صورت نمی‌چسبند و آنطور که باید ذرات معلق در هوا را فیلتر نمی‌کنند.»
انتخاب درست ماسک
ماسک‌ها انواع مختلف و قیمت‌های متفاوتی دارند. در دنیا استانداردهایی جدی برای تولید ماسک درنظر گرفته شده است. معمولا بسته به اینکه ماسک‌ها به چه میزان می‌توانند جلوی رد شدن ذرات ریز‌تر را بگیرند دسته‌بندی می‌شوند؛ مثلا اگر شما ماسکی می‌خواهید که برابر ذرات معلق در آلودگی هوا (مشهور به PM 2.5) از شما محافظت کند باید سراغ ماسک‌هایی با حداقل استاندارد N99 بروید. ماکیسون، طرح‌های مختلف ماسک جراحی ازجمله شکل معمول آن با پارچه‌های نواری و چین خورده، مدل اردکی و مدل سه‌بعدی را آزمایش کرده است؛ «همه این ماسک‌ها درصد محافظت پایینی دارند. درون همه ماسک‌ها ویروس پیدا شد، اما به هر حال چیزی حدود 6برابر کمتر از زمانی که ماسک به‌صورت ندارید باعث عبور ویروس‌ها می‌شوند.»
استفاده از ماسک معمولی درنهایت منجر به لمس نکردن بینی و دهان می‌شود، اما ما اگر چشم‌هایمان را لمس کنیم موجب آلودگی می‌شویم. او می‌گوید: ما می‌دانیم که در ووهان پر است از ویروس کرونا ،پس یک نفر با راه رفتن در آنجا می‌تواند آن را لمس کند و آلوده شود. ماکیسون حتی ماسک‌های فیلتردار تنفسی FFP را نیز آزمایش کرد. این ماسک‌ها معمولا در بازار به نام ماسک‌های فیلتردار مشهور هستند. این ماسک‌ها برای فیلتر کردن ذرات بسیار کوچک طراحی شده‌اند و در انگلیس برای متخصصانی که در معرض بیماری‌های ناشی از ذرات معلق قرار دارند پیشنهاد می‌شوند. این ماسک‌ها 100برابر محافظت بیشتری نسبت به سایر ماسک‌ها دارند. هرچند محافظت از خود به‌سادگی خرید یک ماسک FFP نیست، اما پوشیدن آن هم خالی از لطف نیست. ماسک‌های فیلتردار N95 در فضای مجازی بسیار تبلیغ می‌شود. ماکیسون درباره آنها می‌گوید: این مدل به نوعی شبیه به همان مدل انگلیسی است و آن را درواقع نوع دوم FFP می‌دانند. با این حال او می‌گوید ما استفاده از FFP3 را پیشنهاد می‌کنیم که می‌تواند ذرات بسیار بیشتری را فیلتر کند. برخی از ماسک‌های دارای استاندارد FFP3 دارای لایه‌ای از کربن فعال هستند که حتی جلوی بو را هم می‌گیرند. نسخه آمریکایی فقط روی ذرات خشک آزمایش شده است، اما نسخه انگلیسی FFP در برابر ذرات مایع هم آزمایش شده است؛ پس قبل از اینکه هر ماسکی بخرید، مطمئن شوید که استانداردهای لازم را در برابر آلودگی‌های محیطی دریافت کرده است. صرف زدن ماسکی که استانداردهای لازم را ندارد نمی‌تواند از شما در برابر ویروس‌ها یا آلودگی هوا محافظت کند.
ماسک؛ محبوب شرقی‌ها، منفور غربی‌ها
ماسک‌های معمولی جراحی بسیار محبوب‌تر از هر ماسک دیگری هستند و چیزی که روزگاری به‌عنوان نماد وحشت بیماری‌های واگیر شناخته می‌شد حالا تبدیل به وسیله‌ای روزمره شده است. ماسک اصولا در شرق آسیا وسیله محبوبی است و اغلب از آن استفاده می‌شود. در ژاپن یک استاد دانشگاه به نام میتسوتوشی هوری در سال2014 یک مقاله تحقیقاتی جامعه‌شناسی نوشت و به تاریخچه استفاده از ماسک صورت در ژاپن پرداخت. او در این تحقیق علاوه بر علل پوشیدن ماسک توسط شرق آسیایی‌ها به علل مقاومت غربی‌ها در پوشیدن آن پرداخت و مشخص شد که غربی‌ها آن را مخالف ایدئولوژی‌شان در ایمان به آزادی فردی می‌دانند.
در ژاپن از پوشیدن ماسک ابایی ندارند و در دهه 1960ماسک‌ها برای جلوگیری از ابتلا به تب یونجه، آنفلوآنزای خوکی و آلودگی هوای شهر استفاده می‌شد و تقاضا برای آن زیاد بود. در چین نیز کم‌کم استفاده از این وسیله رواج یافت و حتی افراد بدون وجود هیچ‌گونه بیماری اپیدمی با آن در جامعه ظاهر می‌شدند که بعضی وقت‌ها به‌دلیل آلودگی هوا بود. اما در مقابل، در فرهنگ غربی حتی در مراقبت‌های پزشکی، رعایت پوشیدن ماسک بسیار کم اتفاق می‌افتاد. این آلودگی هوا بود که در غرب باعث شد تعداد کمی به استفاده از ماسک روی بیاورند. دوچرخه‌سواران شهری بزرگ‌ترین دسته‌ای بودند که استفاده از ماسک را پذیرفتند و شرکت‌های سازنده نیز برای این دسته از مصرف‌کنندگان ماسک‌هایی خاص با فیلترهای قابل تعویض طراحی کردند. به گفته هوری در ژاپن استفاده از ماسک یک نوع فرهنگ مودبانه است: اگر شما ماسک بزنید یعنی مواظب هستید که بقیه بیمار نشوند، بنابراین دهانتان را می‌پوشانید. ماسک‌ها همچنین به یک آلارم خطر هستند و هشداری برای کنترل موقعیت غیرقابل کنترل. همانطور که ما نمی‌توانیم از قرارگرفتن در معرض هوای آلوده اجتناب کنیم آنفلوآنزا هم اجبار طبیعت است. اگر مراقبت نکنیم به آن مبتلا خواهیم شد، بنابراین انجام مراقبت‌های اولیه می‌تواند درصد ابتلا را کم کند.
